کرمان تشنه را دریابید
مخاطب۲۴- استان کرمان اکنون با چالش‌های پیچیده‌ای در حوزه مدیریت منابع آبی روبروست. کاهش شدید بارندگی‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و تأخیر در تکمیل پروژه‌های انتقال آب از خلیج فارس به این استان، وضعیت را به مرحله بحرانی رسانده است. این گزارش، ضمن بررسی ابعاد مختلف این بحران، اظهارات مسئولان و واکنش‌های مردمی به شرایط فعلی را نیز مرور می‌کند.
کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها و آثار خشکسالی
استان کرمان، یکی از پهناورترین مناطق ایران، امسال با کمبود شدید بارندگی روبرو شده است. بر اساس آمار سازمان هواشناسی، میزان بارندگی‌ها در کرمان نسبت به سال گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. خشکسالی مستمر، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک‌شدن بسیاری از چشمه‌ها و قنات‌ها نه‌تن‌ها منابع آب شرب و کشاورزی منطقه را تحت تأثیر قرار داده، بلکه زیست‌بوم طبیعی کرمان را نیز به‌شدت آسیب‌پذیر کرده است.
ازآنجایی‌که کرمان همواره یکی از مراکز کشاورزی ایران بوده، کشاورزان منطقه به‌طور روزافزونی با چالش‌های ناشی از کمبود آب دست‌به‌گریبان هستند. بسیاری از باغداران پسته و زراعت‌کاران که معیشت شأن به آب وابسته است، به‌دلیل نداشتن منابع پایدار، یا مجبور به کاهش سطح زیر کشت شده‌اند یا به روش‌های پرهزینه و نامطمئن نظیر خرید آب روی آورده‌اند.
مشکلات پروژه انتقال آب شرب از خلیج فارس به کرمان
در سال‌های گذشته، پروژه انتقال آب از خلیج فارس به عنوان یکی از طرح‌های مهم برای تأمین آب شرب و کشاورزی استان‌های مرکزی و شرقی کشور مطرح شد. این پروژه، که قرار بود بحران آب را در استان‌هایی نظیر کرمان، یزد و فارس کاهش دهد، تاکنون نتوانسته به‌طور کامل اجرایی شود و به نظر می‌رسد که مسیر انتقال آب به کرمان همچنان با مشکلاتی مواجه است.
به گفته مسؤولان محلی، این پروژه هنوز در مرحله تکمیل قرار دارد و تنها بخشی از زیرساخت‌های انتقال آب از رفسنجان به کرمان آماده شده است.
این در حالی است که عدم تکمیل این پروژه سبب نگرانی‌های فراوانی در میان مردم کرمان شده است. برخی از شهروندان بر این باورند که تأخیر در اجرای پروژه انتقال آب، به‌طور مستقیم بر زندگی و سلامت آنان تأثیر می‌گذارد و بسیاری از آنان خواستار شفاف‌سازی و تسریع در اجرای این طرح هستند.
برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی؛ عامل اصلی بحران
بحران آب در کرمان تنها به کاهش بارندگی‌ها و تأخیر در پروژه‌های انتقال آب محدود نمی‌شود. عامل دیگری که این وضعیت را به مراتب بحرانی‌تر کرده، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. با وجود هشدار‌های پی‌درپی کارشناسان و ممنوعیت قانونی برای حفر چاه‌های جدید، همچنان در برخی مناطق استان شاهد برداشت بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی هستیم
طبق آمار رسمی، هر سال بیش از یک میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی کرمان برداشت می‌شود که به گفته کارشناسان، حدود ۷۰ درصد آن صرف کشاورزی می‌شود. سید مصطفی آیت الهی موسوی، معاون عمرانی استانداری کرمان در این زمینه می‌گوید: مشکل ما تنها کاهش بارندگی نیست. برداشت بی‌رویه و بی‌برنامه از منابع زیرزمینی طی سال‌های گذشته به حدی ادامه یافته که بسیاری از سفره‌های آب زیرزمینی به مرز نابودی رسیده‌اند.
وی می‌افزاید: صرفه جویی در مصرف هم یکی از ضروریات انکارناپذیری است که باید انجام شود.
وی با اشاره به کاهش بارندگی و افت شدید سفره‌های آب زیر زمینی افزود: نمی‌توان انتظار داشت با وضعیت فعلی و استفاده بخش عمده آب در بخش کشاورزی و هدر رفت آب مشکلات رفع شود.
وی گفت: طرح‌های زیادی برای مدیریت مصرف بهینه انجام شده، اما عملاً راهکار حل مشکل آب شرب کرمان انتقال آب خلیج فارس برای شرب به کرمان است.
وی از اجرای ۱۱ طرح مصرفه بهینه آب‌های موجود در بخش شرب در استان کرمان خبر داد.
به باور کارشناسان، ادامه این روند می‌تواند عواقب بسیار جبران‌ناپذیری برای آینده کرمان داشته باشد. سفره‌های زیرزمینی در برخی از مناطق استان اکنون به سطحی رسیده‌اند که بازگشت آنها به حالت اولیه تقریباً ناممکن است. بسیاری از روستا‌های اطراف کرمان اکنون به‌طور کامل به آب شرب وابسته به تانکر‌های آبرسانی متکی شده‌اند، چرا که چاه‌های آب آنها خشک شده است.
اقدامات و چالش‌های پیش رو
در چنین شرایطی، یکی از نیاز‌های فوری استان، تدوین و اجرای برنامه‌های جامع مدیریت منابع آب است. مقامات محلی تأکید دارند که تکمیل پروژه‌های انتقال آب و اعمال محدودیت‌های جدی‌تر در حوزه برداشت از منابع زیرزمینی از جمله اقدامات حیاتی برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن وضعیت است.
مهندس رضا فرهمند، یکی از کارشناسان ارشد حوزه آب، معتقد است: بحران آب در کرمان نه‌تن‌ها نیازمند راهکار‌های کوتاه‌مدت نظیر مدیریت دقیق‌تر منابع و کاهش برداشت‌ها است، بلکه باید سرمایه‌گذاری‌های بیشتری برای اجرای پروژه‌های بلندمدت مثل انتقال آب از خلیج فارس نیز صورت بگیرد. اگر نتوانیم به‌موقع اقدامات لازم را انجام دهیم، بحران آب به بحران اقتصادی نیز تبدیل خواهد شد.
وی گفت: وعده‌های مکرر در خصوص رفع مشکل آب کرمان سالهاست داده می‌شود و نمایندگان مجلس هم با همین شعار رأی آوردند نماینده‌های قبلی هم دائماً وعده اتمام طرح را می‌دادند، اما بی نتیجه مانده است.
وی گفت: متأسفانه در دولت قبل آب خلیج فارس به کرمان نرسید و انتظار مردم کرمان این است که چالش آب شهر کرمان رفع شود.
با وجود این، به نظر می‌رسد که چالش‌های مالی و فنی، از موانع اصلی اجرای این طرح‌ها و اقدامات است. بسیاری از طرح‌های مرتبط با آب، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان هستند که تأمین آنها بدون حمایت دولت و بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست. دولت از یک سو بودجه‌ای برای تکمیل پروژه انتقال آب به کرمان اختصاص داده است، اما به‌نظر می‌رسد که این مبلغ برای پایان کار کافی نیست.
واکنش‌ها و امید‌ها به آینده
مردم کرمان از تأخیر‌های مکرر در اجرای پروژه‌های آبرسانی و مدیریت منابع آبی خسته شده‌اند و خواستار اقدامات عملی مربوط به آب از جمله اجرای طرح انتقال آب خلیج فارس به شهر کرمان هستند. برخی از آنان از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، به‌طور فعال خواستار پاسخگویی مقامات و شفافیت در خصوص وضعیت فعلی پروژه‌ها و برنامه‌های پیش رو شده‌اند.
با تمام این چالش‌ها و مشکلات، هنوز امید‌هایی برای بهبود وضعیت وجود دارد.
اگرچه تکمیل پروژه‌های انتقال آب و مدیریت دقیق‌تر منابع آبی نیازمند زمان و هزینه است، اما اگر به‌درستی برنامه‌ریزی و اجرایی شوند، می‌توانند تأثیرات مثبتی بر کاهش بحران آب در کرمان داشته باشند.
چشم‌انداز پیش رو
بحران آب در کرمان، که اکنون به یک چالش ملی نیز تبدیل شده است، نیازمند راه‌حل‌های اساسی و همکاری‌های مشترک میان مسئولان، جامعه محلی و بخش خصوصی است.
در صورت تداوم شرایط کنونی، آینده زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی کرمان به خطر خواهد افتاد. اکنون زمان آن فرا رسیده که با نگاهی علمی و مدیریتی، راهبرد‌هایی را برای عبور از این بحران در دستور کار قرار داد و منابع حیاتی این استان کویری را حفظ کرد.
