موج مهاجرت این مشاغل از ایران
ادامه روند تعطیلی استارتاپ‌ها در ایران، نابودی امید و مهاجرت جوانان و تیم‌های کسب و کار را بیشتر می‌کند
مانوئل اوهانجانیانس، مدیر و موسس استارتاپ ایسمینار می‌گوید: ما یک مهاجرت کسب و کار‌های استارتاپی داریم، یک مهاجرت متخصصین استارتاپی داریم. مهاجرت هر دو روند افزایشی دارند و بیشتر هم می‌شوند. استارتاپ‌ها ناگزیراند که برای توسعه جغرافیایی و مقایس‌پذیری خودشان مهاجرت کنند. طبیعت و ماهیت یک استارتاپ یعنی یک بیزینس و کسب و کار وقتی که در یک اقتصاد بسته کار می‌کنیم که از هر دو طرف هم از داخل و از خارج تحریم و فیلتر هستیم، پس ناگزیریم برای توسعه کسب و کار مهاجرت کنیم.
مهاجرت استارتاپ‌ها و نیرو‌های متخصص این حوزه به علت محدودیت‌های اینترنتی و اقتصادی و برخی محدودیت‌های اجتماعی و فردی آینده مبهمی را در پیش روی خدمات الکترونیک و این سبک از اشتغال جوانان قرار داده است. در یکسال اخیر نیز به علت بحران‌های جاری در کشور مهاجرت استارتاپ‌ها روند رو به رشدی به خود گرفته است.
به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با مانوئل اوهانجانیانس، مدیر و موسس استارتاپ ایسمینار، که طی یکسال اخیر به کشور ارمنستان مهاجرت کرده است؛ در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
با توجه به وضعیت آموزشی و اقتصادی و سیاسی فعلی، مهاجرت نخبگان از نظر سنی پایین آمده / آمار مهاجرت در سطح نخبگان بسیار بالاست / تنها جایی که به فکر جذب این نخبگان نیست و یا تلاش حداقلی و بی فایده می‌کند ایران است / مدارس ترکیه نیز به دنبال جذب دانش‌آموزان نخبه ایرانی هستند
کمیسیون صنایع مجلس: ۶۴ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند
الگو‌های من که تشویق به ماندن می‌کردند، در حال مهاجرت‌اند / مسیری که فعالان استارتاپی را دلگرم کند به قدر کافی شفاف نیست / سال ۹۴-۹۵-۹۶ در این زمینه خیلی حمایت می‌شدیم و استارتاپ‌ها رشد می‌کردند، اما الان اینگونه نیست / چه دلمان بخواهد چه نخواهد مهاجرت در حال وقوع است
وضعیت مهاجرت استارتاپ‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید و این روند تا چه حد در سال اخیر افزایشی بوده است؟
من این کلمه را اینگونه برای خودم تشریح می‌کنم؛ ما یک مهاجرت کسب و کار‌های استارتاپی داریم، یک مهاجرت متخصصین استارتاپی داریم. مهاجرت هر دو روند افزایشی دارند و بیشتر هم می‌شوند. استارتاپ‌ها ناگزیراند که برای توسعه جغرافیایی و مقایس‌پذیری خودشان مهاجرت کنند. طبیعت و ماهیت یک استارتاپ یعنی یک بیزینس و کسب و کار وقتی که در یک اقتصاد بسته کار می‌کنیم که از هر دو طرف هم از داخل و از خارج تحریم و فیلتر هستیم، پس ناگزیریم برای توسعه کسب و کار مهاجرت کنیم. به خصوص اگر کسب وکاری باشد که حوزه آن نیاز به بازار‌های متنوع داشته باشد. بازار مسقفی مثل بازار ۸۰ میلیونی ایران شاید برای آن کوچک باشد. متخصصین استارتاپی که مهاجرت می‌کنند، بحث کسب و کار و اقتصاد نیست. هر فرد بر اساس اهداف خود در زندگی مهاجرت می‌کند که تعداد آنها زیاد است. ۵۰ الی ۶۰ درصد متخصصین استارتاپی یا مهاجرت کرده اند و یا به مهاجرت فکر می‌کنند. اهدافی مثل آزادی اجتماعی و مدنی و ثبات اقتصادی در این بین موثر است.
تجربه شخصی شما از مهاجرت استارتاپ‌ها چیست؟ به چه علت مهاجرت کردید؟
من به عنوان مدیرعامل یک استارتاپ همانطور که در سوال قبل هم گفتم باید از دو جنبه مهاجرت من بررسی شود. البته من مهاجرت کلی نکردم و برنامه بلندمدت من برای مهاجرت به کشور دیگریست، اما برای ایجاد پیش زمینه و مهک زدن خودم گزینه‌ای را انتخاب کردم که نزدیک و قابل برگشت باشد. عملا یک تغییر لوکیشن در کار من انتخاب افتاد و از ایران به ارمنستان رفتم که دلایل شخصی و دلایل اقتصادی در آن دخیل بود. بحث خانوادگی نیز در این ماجرا نقش داشت و تصمیم گرفتیم به خاطر محدودیت‌هایی که در کشور وجود دارد و برای آینده خانواده تصمیم گرفتیم از کشور مهاجرت کنیم. با توجه به اینکه ارمنستان از نظر زبان با ما مشترک است، گزینه بدی نبود. به هر حال ما به ارمنستان رفتیم و تجربه‌های لازم را کسب کردیم؛ البته تجربه ارمنستان چندان موفق نبود، چون ارمنستان تفاوت چندانی با ایران ندارد و آنجا نیز محدودیت‌های خاص خود را داشت، از نظر فردی هم با توجه به اینکه یک سری پیش نیاز‌ها موجود نبود، تصمیم گرفتیم که تغییر لوکیشن را متوقف کنیم و به گزینه بعد فکر کنیم.
آیا عاملی می‌تاوند باعث بازگشت این استرتاپ‌ها باشد و در کشور‌های مقصد چه امتیازات بیشتری از ایران به آنها داده می‌شود؟
عاملی که باعث بازگشت استارتاپ‌ها می‌شود همان چیز هاییست که محدودیت ایجاد کرده است. آنچه محدودیت برای استارتاپ ایجاد کرده از جمله تحریم‌ها اگر برداشته شود بازگشت استارتاپ‌ها امکان پذیر است. آزادی‌های مدنی و اجتماعی نیز از نظر شخصی برای بازگشت متخصصین مهم است. برای کسب و کار هم اگر بازار‌ها باز باشند و آشتی بین المللی صورت بگیرد. موانع مالیاتی نیز مانع بزرگ توسعه کسب و کار است. در این شرایط سرمایه گذار خطرپذیر هم علاقه خود را برای سرمایه گذاری در استارتاپ‌ها از دست می‌دهد. نتیجتا استارتاپ ترجیح می‌دهد به محیط دیگری برود تا در محیط کم ریسک تری کار خود را ادامه دهد.
مهاجرت استارتاپ‌ها تا چه حد و در چه حوزه‌هایی به زیان کشور است؟ ادامه این روند و تعطیلی استارتاپ‌ها در ایران به کجا ختم می‌شود؟
استارتاپ‌ها موتور محرک اقتصاد دیجیتال هستند. اگر آنها نباشند اقتصاد دیجیتال وجود ندارد. بزرگترین تغییر لایف استایل مردم را در ایران از طریق تاکسی‌های اینترنتی و خرید‌های آنلاین و آموزش آنلاین شاهد هستیم که موجب شده مردم شیوه‌ی یادگیری، خرید کردن، سفر کردن و رفتار هایشان تغییر کند. همه اینها کمک کرده است که اقتصاد، اشتغال، تولید ارزش و مسائل دیگر تاثیر بگذارد. اگر بخواهیم استارتاپ‌ها را به دلایل غیراقتصادی محدود کنیم، مطمئنا به ضرر کسب و کار‌ها تمام می‌شود و مسیر دیگری برای اشتغال زایی و توسعه فردی انتخاب می‌کنند. ادامه روند تعطیلی استارتاپ‌ها در ایران از بین رفتن امید جوانان، مهاجرت جوانان و تیم‌های کسب و کار را بیشتر می‌کند و آینده به نظر من آینده خوبی نیست.
