سفر تاریخی پادشاه تایلند به چین و تحول توازن راهبردی منطقه
به گزارش مخاطب ۲۴، به نقل از راشا تودی، روابط تایلند و چین وارد مرحله‌ای جدید و بسیار پُرمعنا شده است؛ با سفر تاریخی پنج‌روزهٔ شاه ما‌ها واجیرالونگکورن به پکن در میانهٔ نوامبر — نخستین سفر یک پادشاه تایلندی در حال حکومت به چین از زمان برقراری روابط دیپلماتیک پنجاه سال پیش.
این سفر تنها دومین سفر رسمی خارجی واجیرالونگکورن از زمان پادشاهی اوست؛ نخستین سفر او اوایل سال به بوتان انجام شد. این بهره‌گیری کم‌سابقه از دیپلماسی سلطنتی، نقطهٔ عطفی نه‌تنها برای روابط چین و تایلند، بلکه برای جایگاه راهبردی آسیای جنوب‌شرقی در جهانی چندقطبی رو به گسترش به‌شمار می‌آید.
سفر‌های سلطنتی در تایلند فعالیت‌های دیپلماتیک معمول نیستند؛ بلکه ابزار‌هایی حساب‌شده، باپرستیژ و سیاست‌گذاری‌شده‌اند که وزن سیاسی آنها بسیار فراتر از مراسم‌های تشریفاتی است. انتخاب چین به‌عنوان نخستین مقصد مهم سلطنتی، پیام قدرتمندی به نخبگان سیاسی، تجاری و سرمایه‌گذاران و همچنین افکار عمومی تایلند ارسال میکند: اینکه پکن اکنون در رأس شراکت‌های خارجی تایلند قرار دارد. حضور پادشاه این امکان را برای دولت فراهم کرده است که ابتکار‌های اقتصادی و دیپلماتیک بزرگی را تحت پوشش بی‌طرف، غیرحزبی و محترم نهاد سلطنت پیش ببرد — مزیتی مهم در نظام سیاسی‌ای که معمولاً شاهد تغییرات سریع دولت‌هاست.
برای چین، میزبانی یک پادشاه در حال حکومت از تایلند، نماد دیپلماتیک نادری است و روایت پکن را تقویت میکند که خود را شریکی ضروری برای کشور‌های آسه‌آن و نیرویی تثبیت‌کننده در منطقه می‌داند. این زمان‌بندی نیز قابل توجه است: در حالی که رقابت قدرت‌های بزرگ در جنوب‌شرقی آسیا تشدید شده، این حرکت تایلند نشان می‌دهد که کشور مایل به تعمیق روابط با چین است، هرچند همچنان در حال حفظ توازن میان پکن و واشنگتن است.
تصمیم پادشاه برای نزدیک‌شدن به چین به‌خصوص با توجه به پیوند‌های عمیق شخصی او با غرب قابل‌توجه است. پیش از آنکه واجیرالونگکورن به ثروتمندترین پادشاه جهان تبدیل شود، سال‌ها در مدارس خصوصی انگلستان تحصیل کرد و سپس در کالج نظامی سلطنتی استرالیا آموزش دید. او پس از نشستن بر تخت در سال ۲۰۱۶، بخش زیادی از زمان خود را در آلمان گذرانده؛ مسئله‌ای که ناراحتی مقامات برلین و گاه اعتراضاتی در بانکوک را برانگیخته است. جهت‌گیری او با گرایش‌های ژئوپلیتیکی پدرش، بومیبول آدولیاده، تفاوت دارد؛ پادشاهی که هفتاد سال حکومتش با روابط عمیق با ایالات متحده تعریف شده بود.
در دوران جنگ سرد، تایلند شریک منطقه‌ای حیاتی برای واشنگتن بود؛ میزبان عملیات مهم نظامی آمریکا در هند و چین بوده و چین را بیشتر به‌عنوان تهدید می‌نگریست تا شریک. با وجود دعوت‌های متعدد، پادشاه بومیبول هرگز به چین سفر نکرد، که بازتابی از همان بی‌اعتمادی دوران بود. با این حال، بنیان روابط نزدیک‌تر، به‌تدریج توسط دیگر اعضای خاندان سلطنتی گذاشته شد. شاهدخت ما‌ها چاکری سیریندهورن، دختر پادشاه، در چین تحصیل کرده، بیش از پنجاه بار به این کشور سفر کرده و مدال دوستی چین را دریافت کرده است؛ نشانه‌ای از روابط فرهنگی و آموزشی دیرینه‌ای که زیر سایهٔ سیاست توسعه یافته است.
امروزه تایلند همچنان تنها متحد رسمی آمریکا در هند و چین محسوب می‌شود و همکاری دفاعی میان دو کشور نیز عمق قابل‌توجهی دارد؛ همکاری‌ای بر پایهٔ دهه‌ها آموزش مشترک، هم‌افزایی نظامی و ارتباطات نیرو به نیرو. اما این روابط دوره‌هایی از تنش را هم تجربه کرده است. انتقاد آمریکا از وضعیت حقوق بشر در تایلند، تأثیر تعرفه‌های دونالد ترامپ بر اقتصاد تایلند، و تصور کاهش تعهد منطقه‌ای واشنگتن، همگی حس عدم قطعیت راهبردی را در بانکوک افزایش داده‌اند. هرچند روابط دفاعی تایلند و آمریکا همچنان قوی است، اما دیگر جهت‌گیری سیاست خارجی تایلند را به‌طور کامل تعیین نمی‌کند.
در مقابل، تعامل تایلند با چین پیوسته و در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و فرهنگی گسترش یافته است. عبارت پرتکرار «چین و تایلند همچون یک خانواده نزدیک‌اند» از یک شعار دیپلماتیک فراتر رفته و به اصل راهنمای همکاری تبدیل شده است. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری تایلند است و تجارت دو جانبه علیرغم چالش‌های اقتصادی جهانی همچنان در حال رشد است. در نیمهٔ نخست امسال، تجارت دوجانبه به ۷۶.۱ میلیارد دلار رسید؛ افزایشی ۱۷ درصدی نسبت به سال گذشته. تایلند در میان کشور‌های آسه‌آن پیشتاز صادرات کشاورزی به چین است و نخستین کشوری در منطقه بود که توافق آزاد تجاری با پکن را اجرا کرد.
سرمایه‌گذاری چین در تایلند نیز از پروژه‌های زیرساختی سنتی به سمت بخش‌های ارزش‌افزوده مانند خودروهای برقی، باتری‌سازی، فناوری سبز، پلتفرم‌های دیجیتال و الکترونیک پیشرفته حرکت کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها به تایلند کمک میکند تا از یک پایگاه تولید برای شرکت‌های خارجی به یک مرکز صادراتی مدرن و فناوری‌محور تبدیل شود. در همین حال، گردشگران چینی شریان حیاتی اقتصاد وابسته به گردشگری تایلند‌اند و مبادلات فرهنگی پیوند میان دو ملت را عمیق‌تر میکند.
همکاری امنیتی نیز گسترش یافته است. تایلند نخستین کشوری بود که با هر سه شاخه ارتش آزادی‌بخش خلق — نیرو‌های زمینی، دریایی و هوایی — رزمایش مشترک برگزار کرد. همچنین نخستین کشور آسه‌آن بود که افسران چینی مبارزه با مواد مخدر را میزبانی کرد و نخستین کشور منطقه‌ای که معاهده استرداد با پکن امضا کرد. این تحولات بیانگر تغییر ظریف، اما مهمی است: در حالی که آمریکا همچنان در معماری امنیتی تایلند حضور عمیقی دارد، چین به‌طور فزاینده‌ای در حوزه‌های امنیت منطقه‌ای، مبارزه با مواد مخدر و همکاری‌های امداد و واکنش اضطراری نقش کلیدی پیدا میکند. در گذر زمان، این روند می‌تواند نفوذ سنتی آمریکا بر بخش‌هایی از ساختار امنیتی تایلند را فرسایش دهد.
طراحی دقیق دیپلماتیک پیرامون سفر پادشاه نیز این تغییر را تقویت میکند. این سفر تنها دو هفته پس از توقف کوتاه دونالد ترامپ در نشست آسه‌آن در مالزی انجام شد؛ جایی که او بر امضای توافق‌نامه صلح میان تایلند و کامبوج نظارت کرد. با این حال، رویکرد واشنگتن پس از آن کاملاً متفاوت از پکن بود. در حالی که پادشاه در پکن حضور داشت، آمریکا به‌طور ناگهانی مذاکرات تجاری با تایلند را به دلیل نگرانی از اجرای کند توافق مرزی با کامبوج، تعلیق کرد.
در مقابل، چین از سفر سلطنتی برای اعلام آمادگی جهت تقویت هماهنگی راهبردی و تسریع در پروژه‌های بزرگ استفاده کرد. مهم‌ترین آنها راه‌آهن پرسرعت چین-تایلند است که حلقه‌ای کلیدی در شبکه ریلی فرا آسیایی به‌شمار می‌رود و هدفش تقویت اتصال در آسیای جنوب‌شرقی قاره‌ای است. چین همچنین متعهد شد واردات کالا‌های کشاورزی تایلند را افزایش دهد و همکاری در حوزه‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال، هوانوردی و فناوری فضایی را گسترش دهد. پادشاه نیز تأکید کرد که تایلند امیدوار است از تجربیات توسعه‌ای چین بیاموزد و در زمانی که اقتصاد جهانی با عدم قطعیت روبه‌روست، همکاری در چندین بخش را گسترش دهد.
پیامد‌های این سفر فراتر از روابط دو جانبه است. این سفر به شکل‌دهی مرحلهٔ بعدی روابط چین و آسه‌آن در زمانی کمک میکند که منطقه با تنش ژئوپلیتیک، کندی رشد جهانی و فشار برای تنوع‌بخشی زنجیره‌های تأمین روبه‌روست. تمایل تایلند برای تعامل عمیق‌تر با چین بازتابی از رویکرد گسترده‌تر جنوب‌شرقی آسیاست که اولویت را بر عمل‌گرایی می‌گذارد تا قطب‌بندی. منطقه می‌کوشد از پویایی اقتصادی چین بهره ببرد، اما درعین‌حال روابط امنیتی خود با آمریکا را حفظ کند و بدین ترتیب از محوریت آسه‌آن محافظت نماید. دولت تایلند بار‌ها اعلام کرده قصد ندارد در رقابت چین و آمریکا طرفی را انتخاب کند. وزیر بازرگانی تایلند اخیراً گفته است که کشور می‌تواند از جنگ تجاری چین و آمریکا سود ببرد، زیرا قادر است سرمایه‌گذاری و تجارت هر دو قدرت را جذب کند.
برای پکن، این سفر موفقیتی دیپلماتیک است که نقش فزاینده چین در معماری اقتصادی جنوب‌شرقی آسیا را تقویت میکند. این سفر جایگاه چین را در حوزه‌های زیرساخت، یکپارچه‌سازی زنجیره تأمین، نوآوری دیجیتال و توسعه سبز مستحکم‌تر میکند. برای تایلند، این سفر فرصتی برای تنوع‌بخشی رشد اقتصادی، ارتقای صنعتی و تضمین شراکت‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت است؛ و برای منطقه، این سفر نشان می‌دهد که کشور‌های آسه‌آن می‌توانند روابط سازنده و سودمند با قدرت‌های بزرگ برقرار کنند و درعین‌حال استقلال راهبردی خود را حفظ نمایند.
در نهایت، سفر تاریخی پادشاه واجیرالونگکورن نشان می‌دهد که چگونه جنوب‌شرقی آسیا در حال بازتعریف روابط خارجی خود در جهان چندقطبی است. تایلند می‌کوشد فرصت‌های اقتصادی ناشی از رشد چین را حداکثر کند، اما در عین حال پیوند‌های امنیتی و سرمایه‌گذاری دیرینه با آمریکا را حفظ نماید. نتیجه این سیاست، نه یک تغییر جهت ژئوپلیتیکی ناگهانی، بلکه یک استراتژی پیچیده و انعطاف‌پذیر مبتنی بر اتصال، عمل‌گرایی و تاب‌آوری اقتصادی است. از این منظر، این سفر نه‌تنها نقطه عطفی در روابط چین و تایلند است، بلکه سهمی مهم در ثبات منطقه و تحول نظم بین‌المللی گسترده‌تر دارد.
منبع: راشا تودی
