هشدار آلمان و بریتانیا درباره تهدید فضایی روسیه و چین
به گزارش مخاطب ۲۴، به نقل از سی ان ان، آلمان و بریتانیا نسبت به تهدید فزایندهٔ ناشی از ماهواره‌های فضایی روسیه و چین هشدار داده‌اند؛ ماهواره‌هایی که به‌طور منظم در حال جاسوسی از ماهواره‌های مورد استفادهٔ قدرت‌های غربی دیده شده‌اند.
این کشور‌ها در هفته‌های اخیر بار‌ها گزارش داده‌اند که روسیه به‌طور مکرر ماهواره‌های آنها را در فضا تعقیب، مختل و در کارشان دخالت می‌کند.
بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان، در سپتامبر در کنفرانسی با حضور رهبران صنعت فضایی در برلین گفت:
«اقدامات روسیه، به‌ویژه در فضا، تهدیدی اساسی برای همهٔ ماست — تهدیدی که دیگر نمی‌توانیم نادیده بگیریم.»
اختلال در ماهواره‌های ارتباطی می‌تواند بر حوزه‌هایی، چون تصاویر ماهواره‌ای، ارتباطات مخابراتی و اینترنت پهن‌باند ماهواره‌ای تأثیر بگذارد. همچنین، از کار انداختن سامانه‌های ناوبری و موقعیت‌یابی می‌تواند بر عملیات نظامی و حتی هوانوردی غیرنظامی اثرگذار باشد. این را اندیشکدهٔ جهانی رَند (RAND) گزارش کرده است.
این هشدار‌ها در ادامهٔ تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین مطرح می‌شوند که اکنون وارد سومین سال خود شده است. مقامات اوکراینی می‌گویند مسکو سطح همکاری خود را با چین افزایش داده و پکن به نمایندگی از روسیه، شناسایی ماهواره‌ای خاک اوکراین را انجام می‌دهد.
روسیه چه کرده است؟
پیستوریوس اشاره کرد که اخیراً دو ماهوارهٔ شناسایی روسی در حال ردیابی دو ماهوارهٔ اینتل‌ست (IntelSat) مشاهده شده‌اند؛ ماهواره‌هایی که نیرو‌های مسلح آلمان و متحدانش از آنها استفاده می‌کنند.
اینتل‌ست یک شرکت خدمات ماهواره‌ای تجاری است که ناوگانش توسط دولت‌ها و شرکت‌های آمریکایی و اروپایی به کار گرفته می‌شود.
پیستوریوس افزود:
«روسیه و چین در سال‌های اخیر به‌سرعت توانمندی‌های جنگ فضایی خود را گسترش داده‌اند؛ آنها می‌توانند ماهواره‌ها را مختل، کور، دستکاری یا حتی به‌صورت فیزیکی نابود کنند.»
او در همین زمینه از افزایش چند میلیارد یورویی بودجهٔ برنامه‌های فضایی آلمان خبر داد.
رئیس فرماندهی فضایی بریتانیا نیز هشدار داد که ماهواره‌های روسی در حال تعقیب و ایجاد اختلال در دارایی‌های فضایی بریتانیا هستند و این کار به‌صورت «هفتگی» انجام می‌شود.
ژنرال پل تدمن در گفت‌و‌گو با بی‌بی‌سی گفت:
«ماهواره‌های روسی سامانه‌هایی دارند که می‌توانند ماهواره‌های ما را ببینند و در تلاش‌اند از آنها اطلاعات جمع‌آوری کنند.»
عملیات جمینگ (اختلال در سیگنال) معمولاً از طریق زیرساخت‌های زمینی انجام می‌شود. روسیه طی سال‌ها و به‌ویژه از زمان جنگ اوکراین، توانمندی‌های جنگ الکترونیک خود را توسعه داده است.
از سوی دیگر، دبیرکل ناتو مارک روتّه نیز امسال دوباره هشدار داد که روسیه در حال برنامه‌ریزی برای توسعهٔ سلاح‌های هسته‌ای فضایی است تا بتواند ماهواره‌ها را از کار بیندازد یا نابود کند.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به‌طور علنی گفته است که مسکو قصدی برای استقرار سلاح هسته‌ای در فضا ندارد. بااین‌حال، روسیه در سال ۲۰۲۴ قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل را که از کشورهای عضو می‌خواست از توسعهٔ چنین سلاح‌هایی خودداری کنند، وتو کرد؛ و چین از رأی دادن خودداری نمود.
جاسوسی ماهواره‌ای چگونه انجام می‌شود و چگونه شناسایی می‌گردد؟
به‌طور کلی، برای نیرو‌های فضایی تشخیص و مکان‌یابی ماهواره‌های خارجی کار چندان دشواری نیست، اما تعیین دقیق قابلیت‌ها و نیت واقعی آنها بسیار دشوار است.
کارشناسان بر اساس موقعیت ماهواره، نزدیکی آن به دیگر ماهواره‌ها و الگو‌های رفتاری گذشتهٔ مشابه، دربارهٔ نیت روس‌ها قضاوت می‌کنند.
برای نمونه، اگر یک ماهوارهٔ روسی مدت زیادی در نزدیکی یک ماهوارهٔ ارتباطی اروپایی باقی بماند، مقامات می‌توانند حدس بزنند که هدف آن جاسوسی یا شنود سیگنال‌ها است.
در مدار‌های پایین‌تر، ماهواره‌های روسی پیش‌تر تجهیزاتی شبیه سلاح را آزمایش کرده‌اند که توانایی شلیک پرتابه دارد. کارشناسان از روی شباهت ظاهری یا رفتاری چنین ماهواره‌هایی می‌فهمند که ممکن است تهدید فیزیکی ایجاد کنند.
به گفتهٔ کلیتون سوپ، معاون مدیر پروژهٔ امنیت فضایی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS) در واشنگتن:
«روسیه سابقه دارد که ماهواره‌های خود را در نزدیکی ماهواره‌های دیگر قرار می‌دهد، طوری که انگار سلول‌های خفته‌ای هستند که در لحظهٔ خاصی می‌توانند حمله کنند.»
او افزود:
«تشخیص اینکه آیا یک ماهواره تهدیدی فیزیکی است یا صرفاً در حال جمع‌آوری اطلاعات است، بسیار دشوار است. در بسیاری از موارد ما دربارهٔ توانایی‌ها و نیت‌های واقعی اپراتور، فقط حدس می‌زنیم.»
آژانس فضایی روسیه نیز همواره خطرآفرین بودن آزمایش‌های خود در فضا را کم‌اهمیت جلوه داده است.
تهدید روسیه از چه زمانی وجود داشته است؟
آلمان و بریتانیا تازه‌ترین کشور‌هایی هستند که زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند، اما آمریکا و فرانسه بیش از یک دهه پیش هشدار داده بودند که ماهواره‌های روسی ظاهراً در حال جاسوسی از دارایی‌های فضایی آنها هستند — حتی از ماهواره‌های تجاری.
وزارت دفاع آمریکا در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که یک ماهوارهٔ نظامی روسی در نزدیکی دو ماهوارهٔ اینتل‌ست قرار گرفته است؛ حرکتی که واشنگتن را وادار کرد از مسکو دربارهٔ مقاصدش توضیح بخواهد.
سپس در سال ۲۰۱۷، پس از پرتاب مشترک ماهوارهٔ اطلاعاتی توسط فرانسه و ایتالیا، ماهواره‌های روسی خیلی زود به آن نزدیک شدند تا از آن اطلاعات جمع‌آوری کنند.
به گفتهٔ یولیانا زوس، پژوهشگر سیاست امنیتی در مؤسسهٔ مطالعات بین‌المللی و امنیتی آلمان (SWP):
«چنین رفتار‌هایی کاملاً جدید نیستند، اما باید در چارچوب جنگ اوکراین و نیز نقض مکرر حریم هوایی ناتو از سوی روسیه دیده شوند. همهٔ این موارد بخشی از یک تصویر کلی‌اند.»
آیا چین نیز تهدیدی مشابه است؟
کارشناسان می‌گویند چین نیز به‌اندازهٔ روسیه — و شاید حتی بیشتر — تهدیدی جدی است.
با آنکه تهدید روسیه برای اروپا به دلیل مجاورت جغرافیایی فوری‌تر است.
اما به گفتهٔ زوس:
«قدرت فضایی بسیار بزرگ‌تر، بدون شک چین است.»
تحلیلگران از مانور‌های بسیار دقیق و سریع ماهواره‌های چینی خبر داده‌اند که با هدف نزدیک شدن به ماهواره‌های دیگر انجام می‌شود — حرکاتی که در غرب باعث شگفتی و نگرانی شده است.
برای نمونه، چین ماهواره‌ای را آزمایش کرده که بازوی رباتیکی دارد و می‌تواند ماهواره‌های دیگر را به مدار‌های متفاوت منتقل کند.
زوس افزود:
«چین پول بسیار بیش‌تری برای فعالیت‌های فضایی در اختیار دارد. در حالی که روسیه با کمبود شدید منابع روبه‌رو است و رشد فضایی چندانی نخواهد داشت.»
به گفتهٔ سوپ، تحلیل‌گر CSIS، فعالیت‌های فضایی چین بسیار گسترده، اما مبهم هستند:
«ما همیشه نمی‌دانیم دقیقاً چه می‌کنند — و همین باعث شده بسیاری از کارشناسان غربی دچار سردرگمی شوند.»
آیا واکنش اروپا کافی است؟
آلمان اعلام کرده است که در پنج سال آینده تا ۳۵ میلیارد یورو (حدود ۴۰ میلیارد دلار) برای پروژه‌های فضایی هزینه خواهد کرد.
زوس می‌گوید:
«این رقم بسیار بزرگی است و نشان می‌دهد ارادهٔ سیاسی برای جبران عقب‌ماندگی در اروپا جدی شده است. اما رقابت فضایی خط پایانی ندارد و همچنان ادامه خواهد داشت.»
سخنگوی وزارت دفاع آلمان به سی‌ان‌ان گفت:
هزینه‌های تدارکات فضایی این کشور در سال ۲۰۲۵ حدود ۱.۹ میلیارد یورو (۲.۲ میلیارد دلار) خواهد بود و در سال‌های آینده به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
دولت بریتانیا نیز افزایش بودجهٔ دفاعی خود را اعلام کرده و در بازنگری راهبردی اخیر، بر لزوم توجه بیشتر به حوزه‌های فضا، سایبر و جنگ الکترومغناطیسی تأکید کرده است.
بریتانیا در اکتبر اعلام کرد در حال آزمایش حسگر‌هایی برای شناسایی تهدیدات لیزری در فضا است تا از ماهواره‌های خود محافظت کند.
اما تحلیل اندیشکدهٔ چتم‌هاوس (Chatham House) در لندن هشدار داده که این اقدامات هنوز کافی نیست و تهدیدات فضایی فوری‌تر از آنند که در ارزیابی‌ها آمده است — در نتیجه خطر عقب‌ماندن بریتانیا واقعی است.
فرانسه نیز مدت‌هاست از لزوم داشتن «ماهواره‌های محافظ» سخن می‌گوید — ماهواره‌هایی که وظیفه‌شان دفاع از دیگر ماهواره‌هاست. جزئیات طراحی آنها هنوز مشخص نیست.
کارشناسان معتقدند آمریکا همچنان برتری تاریخی در فضا دارد و سرمایه‌گذاری‌های اخیرش بیشتر بوده است، اما متحدان اروپایی می‌توانند از طریق همکاری در چارچوب ناتو از این مزیت بهره‌مند شوند.
ناتو از سال ۲۰۱۹ فضا را به‌عنوان یک «حوزهٔ عملیاتی» تعریف کرده و چند سال بعد اعلام کرد که مادهٔ ۵ پیمان (حمله به یکی، حمله به همه) در مورد حملات فضایی نیز صدق می‌کند.
با این حال، تحلیلگران مؤسسهٔ رَند هشدار داده‌اند که ناتو باید سرعت و حجم سرمایه‌گذاری فضایی خود را افزایش دهد تا از بروز شکاف راهبردی جلوگیری کند.
در عین حال، شواهد نشان می‌دهد روسیه هنوز نتوانسته سامانه‌های ماهواره‌ای خود را به‌طور مؤثر در ساختار نظامی‌اش ادغام کند.
زوس یادآور شد که در یکی از هواپیما‌های جنگی سرنگون‌شدهٔ روسیه در اوکراین، در کنار سامانهٔ ناوبری روسی، یک دستگاه GPS تجاری چسبانده‌شده روی داشبورد پیدا شد.
همچنین شواهدی وجود دارد که روسیه تصاویر ماهواره‌ای تجاری از بازار خصوصی خریداری می‌کند — نشانه‌ای از ضعف توان بومی خود.
او افزود:
«شواهد پراکنده از جنگ اوکراین نشان می‌دهد روسیه در توان فضایی خود آن سطح از اعتمادبه‌نفس را ندارد که معمولاً از یک قدرت بزرگ انتظار می‌رود.»
منبع: سی ان ان
