تفاوت معنادار هیروشیما و چرنوبیل از نظر قابلیت زیستی
به گزارش مخاطب ۲۴: در قرن بیستم، دو جنگ جهانی به‌عنوان دو مورد از بدترین اتفاقات تاریخ بشری رخ دادند. در دهه‌های اخیر نیز حوادث متعددی به دلیل پیشرفت انسان و توسعه سلاح‌های هسته‌ای به وقوع پیوسته‌اند؛ از جمله چرنوبیل، فوکوشیما، هیروشیما و ناگازاکی. این وقایع هرکدام به شیوه‌هایی متفاوت رخ داده‌اند و تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت متنوعی بر جای گذاشته‌اند. با آنکه همگی فاجعه‌بار بوده‌اند، نکته‌ای مهم در آنها وجود دارد که ممکن است تاکنون به آن توجه نشده باشد.
در تاریخ ۶ آگوست ۱۹۴۵، یک بمب اتمی بر فراز شهر هیروشیما در ژاپن منفجر شد. این نخستین بمب اتمی بود که در تاریخ جنگ‌ها مورد استفاده قرار گرفت. حدود ۸۰ هزار نفر بر اثر انفجار کشته شدند و ۷۰ هزار نفر دیگر نیز مجروح شدند. حدود ۸ کیلومتر مربع از شهر پرجمعیت هیروشیما به‌طور کامل نابود شد. سه روز بعد، در تاریخ ۹ آگوست، بمب اتمی دیگری بر شهر ناگازاکی فرود آمد. با آنکه آمار‌ها متفاوت هستند، تخمین‌ها حاکی از کشته شدن بیش از ۴۰ هزار نفر و زخمی شدن ۶۰ هزار نفر دیگر است. شهر عملاً نابود شد. تصاویر پیش و پس از انفجار هسته‌ای نشان می‌دهند که حملات هسته‌ای تا چه میزان مخرب و ویرانگر هستند.
با گذشت سال‌ها، شرایط این دو شهر به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. در حال حاضر، جمعیت شهر هیروشیما حدود ۱.۲ میلیون نفر و شهر ناگازاکی حدود نیم میلیون نفر است. این دو شهر اکنون از مراکز مهم صنعتی در کشور ژاپن محسوب می‌شوند و نقش مهمی در تولید و صادرات خودرو‌ها و محصولات تکنولوژی ایفا می‌کنند. بازسازی این شهر‌ها بسیار شگفت‌انگیز است؛ چرا که در حال حاضر ساکنان این مناطق هیچ‌گونه نگرانی نسبت به تشعشعات هسته‌ای یا بیماری‌هایی مانند سرطان ندارند. هیچ محدودیتی در هیروشیما و ناگازاکی وجود ندارد.
اما چگونه چنین چیزی امکان‌پذیر شده است؟ به‌عنوان مثال حادثه چرنوبیل را در نظر بگیریم. منطقه اطراف شهر پریپیات کاملاً نابود شد و تاکنون نیز شرایط سکونت در آن وجود ندارد. سؤال اینجاست که چگونه هیروشیما پیشرفت کرد؟ چه عواملی باعث شدند شهر‌هایی که بمباران هسته‌ای شده‌اند بازسازی شوند، اما مناطقی مانند چرنوبیل عقب‌مانده باقی بمانند؟
در هیروشیما، بمب هسته‌ای در ارتفاع ۵۸۰ متری بالاتر از سطح شهر منفجر شد. در ناگازاکی نیز انفجار در ارتفاع ۵۰۰ متری بالاتر از زمین رخ داد. این دو انفجار تحت عنوان انفجار هوایی شناخته می‌شوند. حرارت حاصل از انفجار معادل حرارت سطح خورشید بود؛ در چنین سطحی از دما، همه چیز از جمله ساختمان‌ها ذوب می‌شود. اما از آنجا که انفجار در هوا انجام شد و با سطح زمین برخورد نداشت، پیامد‌های متفاوتی به‌دنبال داشت. ایالات متحده آمریکا عمداً انفجار را در ارتفاعی حدود نیم کیلومتر بالاتر از هدف اجرا کرد تا میزان آسیب‌پذیری به حداکثر برسد. قدرت این دو انفجار معادل قدرت یک ستاره بود، اما پس از انفجار، انرژی تولیدشده به سرعت تخلیه شد و وارد جو زمین گردید. فعال‌سازی‌های نوترونی ناشی از انفجار دور از سطح زمین بودند و قادر نبودند هر چیز موجود را به ماده‌ای رادیواکتیو تبدیل کنند.
در صورت ورود به شهر‌های هیروشیما یا ناگازاکی بلافاصله پس از انفجار، قطعاً خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از تشعشعات هسته‌ای وجود داشت. اما تحقیقات نشان داده‌اند که این خطرات پس از چند روز کاهش یافتند و در بلندمدت، هیچ‌گونه آثار بیماری یا عوارض رادیواکتیو در این شهر‌ها مشاهده نشد.
حال شرایط در پریپیات و چرنوبیل چگونه بود که تاکنون سکونت در آنها ممکن نشده است؟ ماهیت واقعه در اینجا اهمیت دارد. نخستین نکته آن است که میزان انرژی هسته‌ای آزادشده در حادثه چرنوبیل چندین برابر بود و تأثیرات گسترده‌ای بر منطقه گذاشت. پس از انفجار اولیه در رآکتور شماره چهار در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، رسانه‌ها تصاویر متعددی از محل حادثه منتشر کردند که نشان می‌داد دود شدید منطقه را فرا گرفته است. اتحاد جماهیر شوروی در ابتدا سعی کرد این حادثه را عادی جلوه دهد، اما در نهایت مجبور به تخلیه کامل شهر شد.
امروزه، منطقه چرنوبیل حدود ۱۵۰۰ کیلومتر مربع را دربر می‌گیرد که تخلیه شده و ورود به آن ممنوع است. شهر پرجمعیت پریپیات که نزدیک‌ترین شهر بزرگ به نیروگاه بود نیز تخلیه شد و تاکنون بدون تغییر باقی مانده است؛ ظاهر فعلی شهر همانند روز تخلیه است.
علت گستردگی تشعشعات رادیواکتیو در نیروگاه چرنوبیل، انفجار زمینی و تماس مستقیم مواد رادیواکتیو با خاک بود. همچنین، میزان سوخت هسته‌ای استفاده‌شده در این حادثه بسیار بیشتر از انفجار‌های هیروشیما و ناگازاکی بود. در بمبی که آمریکا بر هیروشیما انداخت، موسوم به لیتل بوی، حدود ۶۴ کیلوگرم اورانیوم وجود داشت که کمتر از یک کیلوگرم آن منفجر شد. از طرفی، بنابر گزارش سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، انفجار چرنوبیل نسبت به بمب هیروشیما ۴۰۰ برابر بیشتر مواد رادیواکتیو را وارد جو زمین کرد. طبق اعلام مقامات شوروی، در زمان انفجار رآکتور شماره ۴، حدود ۲۰۰ تن سوخت هسته‌ای در آن قرار داشت و هنگام سوختن شهر، تشعشعات رادیواکتیو همانند رودخانه‌ای جریان داشتند.
تشخیص دقیق تعداد کشته‌شدگان حادثه چرنوبیل دشوار است، زیرا آمار‌های اعلام‌شده توسط اتحاد جماهیر شوروی در آن زمان تحریف‌شده بودند. دولت شوروی در تلاش بود ابعاد واقعی فاجعه را پنهان کند. با این حال، مشخص بود که تعداد قربانیان حادثه چرنوبیل بسیار بیشتر از هیروشیما و ناگازاکی بوده است.
انفجار این دو بمب بر شهر‌های ژاپن، چهره جنگ را به‌کلی تغییر داد و منجر به وضع قوانین متعدد در زمینه استفاده از سلاح‌های هسته‌ای شد. انفجار ناگهانی یک بمب هسته‌ای و نابودی فوری یک شهر موجب شد نگرش مردم نسبت به سلاح‌های هسته‌ای دگرگون شود.
اما آزمایش‌های هسته‌ای به همینجا ختم نشد. در دهه ۱۹۵۰ تا اوایل دهه ۱۹۹۰، چندین آزمایش هسته‌ای در اطراف شهر لاس‌وگاس انجام شد. برای سال‌ها، مردم با مشکلات تنفسی مواجه بودند و نرخ ابتلا به سرطان افزایش یافت. دلیل آن وجود تأسیسات رادیواکتیو در خاک و هوا بود. بعدها، آمریکا آزمایش‌های بزرگ‌تری در جزایر مارشال انجام داد که امروزه نیز اثرات آن باقی مانده است. متأسفانه، آزمایش‌های متعدد و حتی خطرناک‌تری نسبت به چرنوبیل همچنان در حال انجام هستند.
واقعیت تلخ آن است که امروزه میزان تشعشعات موجود در سطح زمین نسبت به ۵۰ سال پیش به‌مراتب بیشتر است. دانشمندان مقدار کمی از این تشعشعات را به حادثه چرنوبیل نسبت می‌دهند، اما حقیقت آن است که آزمایش‌های مختلفی به‌طور پنهانی در حال اجرا هستند که بسیاری از افراد از آنها اطلاع ندارند.
در نهایت مشخص می‌شود که تفاوت میان ذوب هسته‌ای، انفجار بمب هسته‌ای و آثار رادیواکتیو، تأثیرات متفاوتی در محیط بر جای می‌گذارند. از همین رو، هیروشیما و ناگازاکی توانستند بازسازی شوند و پیشرفت کنند، در حالی که مناطقی مانند پریپیات همچنان غیرقابل سکونت باقی مانده‌اند.
منبع: پارسینه
