حسن کامشاد؛ مترجمی که پل ادبیات ایران و جهان بود
به گزارش مخاطب ۲۴: حسن کامشاد مترجم و پژوهشگر نامدار زبان و ادبیات فارسی در ۴ تیر ۱۳۰۴ در محله گود لر‌ها در اصفهان چشم به جهان گشود. او نه تنها یک پژوهشگر و مترجم، بلکه پلی بود میان ادبیات ایران و جهان که با قلم و اندیشه‌اش، زیبایی‌های نثر مدرن ایران را نیز به جهانیان شناساند.
نام‌خانوادگی این مترجم ایرانی میرمحمد صادقی بود که خودش در جوانی آن را به کامشاد تغییر داد.
تحصیلات کامشاد
حسن کامشاد تحصیلات دبستانی خود را در مدرسه علیه و ایتام به پایان رساند و دو سه ماه آغازین دوره متوسطه را در هنرستان صنعتی گذراند. او سپس به دبیرستان ادب رفت که به کالج انگلیسی‌ها معروف بود.
او دوره پنج‌ساله متوسطه را در سال ۱۳۲۳ در دبیرستان ادب به پایان رساند. سپس برای گذراندن سال پایانی به دبیرستان البرز رفت، اما پس از گذراندن حدود دو ماه در شبانه‌روزی این دبیرستان به اصفهان بازگشت و دیپلم خود را در رشته ادبی از دبیرستان صارمیه گرفت.
کامشاد برای ادامه تحصیل به انگلستان سفر کرد و در دانشگاه کمبریج به تحصیل پرداخت. این تجربه او را با ادبیات و فرهنگ غربی آشنا کرد و به او امکان داد تا با نگاهی تطبیقی به تحلیل و معرفی ادبیات پارسی بپردازد. کامشاد همچنین در این دانشگاه به تدریس مشغول شد و دانش خود را با دانشجویان به اشتراک گذاشت.
فعالیت‌های ادبی و آغاز کار
حسن کامشاد فعالیت‌های ادبی خود را از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی آغاز کرد. او ابتدا به‌عنوان مترجم به فعالیت پرداخت و آثاری از ادبیات انگلیسی و فرانسوی را به پارسی برگرداند.
نخستین تجربه کامشاد در ترجمه، در دوره تحصیل در دبیرستان صارمیه بود که مقالاتی را که نخست‌وزیران تبعیدی در دوره جنگ در لندن درباره آینده کشورشان نوشته بودند، به فارسی برگرداند.
این ترجمه‌ها، که با دقت و ظرافت انجام شده بودند، نشان‌دهنده تسلط او بر زبان‌های خارجی و درک عمیقش از ادبیات بود. اما آنچه نام کامشاد را در تاریخ ادبیات پارسی جاودانه کرد، نگارش کتاب «پایه‌گذاران نثر جدید فارسی» بود که در سال ۱۹۶۶ توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شد.
این کتاب، که به بررسی نثر پارسی از اواخر قرن نوزدهم تا دوران معاصر می‌پردازد، نویسندگان را بر اساس دوره، موضوع، و اهمیتشان دسته‌بندی کرده و تحلیل‌های عمیقی از آثار کلیدی ارائه می‌دهد. بخش مهمی از این کتاب به صادق هدایت، برجسته‌ترین نویسنده نثر مدرن ایران، اختصاص دارد که نشان‌دهنده توجه ویژه کامشاد به این شخصیت ادبی است.
ترجمه‌ها و آثار دیگر
کامشاد به‌عنوان مترجم، آثاری از ادبیات غربی را به پارسی برگرداند که به غنای ادبیات فارسی کمک کرد. او آثاری از نویسندگان برجسته انگلیسی و فرانسوی را ترجمه کرده است. شاید بتوان بطور کلی آثار ترجمه شده توسط او را به قسم تاریخی و فلسفی تقسیم کرد.
از برجسته‌ترین و مهم‌ترین آثار ترجمه شده توسط حسن کامشاد در ایران می‌توان به «دنیای سوفی» از یوستین گوردر، «سرگذشت فلسفه» از براین مگی، «درک یک پایان» از جولین بارنز، «مردی که هفتاد سال دنیا را فریب داد» از ادوارد جی اپستین، «ایران برآمدن رضاخان» از سیروس غنی، «عادات و آداب روزانه بزرگان» از میسن کری و «استالین مخوف» از مارتین ایمیس اشاره کرد.
«حدیث نفس» نیز روایتی از خاطرات رسته از فراموشی به قلم حسن کامشاد است که زندگی نامه این مترجم سرشناس و خستگی‌ناپذیر ایرانی است.
درگذشت و میراث
حسن کامشاد در یکم خرداد ۱۴۰۴ در سن ۸۹ سالگی درگذشت. این فقدان، جامعه ادبی ایران را در غم فرو برد، اما آثار او همچنان به‌عنوان منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات پارسی باقی خواهد ماند.
کامشاد با تلاش‌هایش، نه تنها به حفظ و گسترش ادبیات پارسی کمک کرد، بلکه پلی بین فرهنگ‌های شرق و غرب ایجاد نمود و به جهانیان نشان داد که ادبیات پارسی چه گنجینه‌ای از زیبایی و عمق را در خود نهفته دارد.
ما مثل هنرپیشه‌ای هستیم که
بدون تمرین.
بدون نمایشنامه
و بدون کسی که پشت پرده در گوشش بخواند چه کار باید بکند.
به صحنه کشیده شدە‌ایم.
مجبوریم خود تصمیم بگیریم
چگونه زندگی کنیم...
برشی از متن دنیای سوفی؛ ترجمه حسن کامشاد
