پیام پادشاه عربستان به رهبری شامل ۴ محور اصلی بود

مخاطب ۲۴- امواج مدیا به نقل از منابع آگاه به محتوای مدعی شده: پیام پادشاه عربستان چهار محور اصلی را شامل می‌شد: مسأله فلسطین، بحران یمن، همکاری‌های امنیتی دوجانبه، و گفت‌و‌گو‌های جاری ایران با دولت دونالد ترامپ.

تنش‌های ژئوپلیتیکی در غرب آسیا، هم‌زمان با بازگشت پرونده هسته‌ای ایران به محور دیپلماسی جهانی، شرایطی بی‌سابقه پدید آورده است؛ در چنین بستری، نزدیکی میان تهران و ریاض نه‌تنها به کاهش تنش کمک می‌کند، بلکه چشم‌انداز ترتیبات امنیتی جدیدی را نیز در منطقه ترسیم می‌کند.

پزشکیان: ایران و عربستان می‌توانند الگویی برای همکاری‌های منطقه‌ای باشند

اولین اظهارنظر وزیردفاع عربستان پس از دیدار با رهبر انقلاب

امواج مدیا پس از این مقدمه در گزارش خود نوشت:

تنش‌های جاری میان ایران و اسرائیل، هم‌زمان با ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده، منطقه را در آستانه بحرانی جدی قرار داده است. احتمال بروز یک درگیری گسترده منطقه‌ای بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته—خطری مشترک برای ایران و عربستان سعودی که در صورت وقوع جنگ، هیچ‌یک از شعله‌های آن مصون نخواهند ماند.

در چنین شرایطی، سفر اخیر وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران و دیدار کم‌سابقه‌اش با عالی‌ترین مقام تصمیم‌گیر جمهوری اسلامی، گامی مهم در مسیر تقویت روابط دوجانبه تلقی می‌شود؛ نشانه‌ای از تمایل دو همسایه برای همکاری در مواجهه با چالش‌های مشترک.

نکته قابل‌توجه آن‌که وزیر دفاع، حامل پیامی از پادشاه عربستان بود. به گفته منابع آگاه، این پیام شامل موضوعاتی کلیدی، چون فلسطین، یمن، امنیت دوجانبه و تعاملات دیپلماتیک ایران با ایالات متحده می‌شد. در تمامی این حوزه‌ها، تحولات سال‌های اخیر تغییرات معناداری را رقم زده‌اند که مواضع ایران و عربستان را به یکدیگر نزدیک‌تر از هر زمان دیگری در دهه‌های اخیر کرده است.

میزبانی از یک عضو بلندپایه خاندان سلطنتی سعودی

خالد بن سلمان آل سعود، وزیر دفاع عربستان سعودی و یکی از چهره‌های برجسته خاندان سلطنتی این کشور، روز ۱۷ آوریل با رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای دیدار و نامه‌ای شخصی از سوی پدرش، پادشاه سلمان بن عبدالعزیز، تقدیم ایشان کرد.

هرچند این نخستین دیدار یکی از اعضای ارشد خاندان سلطنتی سعودی با عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی ایران نیست، اما اهمیت آن از چند جهت قابل توجه است. در گذشته نیز آیت‌الله خامنه‌ای میزبان ولیعهد وقت و بعد‌ها پادشاه عربستان، عبدالله بن عبدالعزیز (۱۹۹۷)، وزیر دفاع وقت، شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز (۱۹۹۹)، و وزیر خارجه وقت، شاهزاده سعود الفیصل (۲۰۰۶) بوده است. با این حال، دیدار اخیر با خالد بن سلمان از آن جهت حائز اهمیت است که نخستین تعامل در این سطح پس از عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ به شمار می‌رود و نشانه‌ای از گسترش و تحرک تازه در روابط دوجانبه محسوب می‌شود.

پیام‌های دوستی در میانه تنش‌ها

پس از دیدار ۱۷ آوریل، دو طرف پیام‌هایی مثبت در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند. آیت‌الله خامنه‌ای ضمن تأیید دریافت نامه پادشاه سلمان و استقبال از سفر شاهزاده خالد بن سلمان، تأکید کردند که «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به نفع هر دو کشور است» و افزودند: «اگر برادران منطقه غرب آسیا به جای اتکا به دیگران، با یکدیگر همکاری و همیاری کنند، بسیار بهتر خواهد بود.»

از سوی دیگر، خالد بن سلمان در پیامی در شبکه ایکس (توییتر سابق) نوشت: «نامه‌ای از سوی خادم‌الحرمین‌الشریفین تقدیم و سلام و درود رهبری عربستان را ابلاغ کردم. همچنین درباره روابط دوجانبه و مسائل مورد اهتمام مشترک گفت‌و‌گو کردیم.»

 محتوای نامه پادشاه: از فلسطین تا تعامل با آمریکا

پیام پادشاه سلمان به رهبر جمهوری اسلامی ایران در شرایطی حساس ارسال شده است؛ در حالی‌که تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو افزایش یافته و مذاکرات میان ایران و ایالات متحده نیز ادامه دارد.

امواج مدیا به نقل از منابع آگاه به محتوای مدعی شده: پیام پادشاه عربستان چهار محور اصلی را شامل می‌شد: مسأله فلسطین، بحران یمن، همکاری‌های امنیتی دوجانبه، و گفت‌و‌گو‌های جاری ایران با دولت دونالد ترامپ.

بر اساس این گزارش، لحن و محتوای نامه نشان‌دهنده آمادگی روشن عربستان برای تعمیق و گسترش روابط با ایران بوده است. همچنین پادشاه سلمان در این نامه از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرده و جمهوری اسلامی را به دستیابی به توافقی که به ثبات منطقه‌ای کمک کند، ترغیب نموده است.

این موضع‌گیری تغییری چشمگیر نسبت به رویکرد سال ۲۰۱۵ به شمار می‌رود؛ زمانی که عربستان از منتقدان توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی -از جمله آمریکا- بود. با این حال، رئیس‌جمهور ترامپ در سال ۲۰۱۸ به‌صورت یک‌جانبه از توافق خارج شد و تمامی تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند؛ اقدامی که به افزایش تنش میان تهران و ریاض انجامید.

پیشنهاد میانجی‌گری عربستان میان ایران و آمریکا

وب‌سایت Amwaj.media در ادامه گزارش خود ادعا کرده است که سفر اخیر هیأت سعودی به تهران حاوی پیشنهادی برای میانجی‌گری میان ایران و ایالات متحده بوده است؛ اقدامی در راستای حمایت از روند دیپلماتیکی که هم‌اکنون در عمان در جریان است.

بر اساس این گزارش، منابع آگاه تأیید کرده‌اند که خالد بن سلمان در گفت‌وگوی خود با رهبر جمهوری اسلامی، به امکان برگزاری دیداری غیررسمی میان مقام‌های ایرانی و آمریکایی در جریان سفر ماه آینده دونالد ترامپ به ریاض اشاره کرده است. با این حال، منابع سیاسی در ایران به امواج مدیا گفته‌اند که در فضای کنونی تهران، زمان برای دیدار میان رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، دکتر مسعود پزشکیان، و ترامپ مناسب تلقی نمی‌شود.

درخواست برای مهار بحران یمن و تنش در دریای سرخ

بر پایه همین، گزارش، پادشاه سلمان در نامه خود به آیت‌الله خامنه‌ای، از جمهوری اسلامی خواسته است که از نفوذ خود برای مهار جنبش انصارالله یمن (معروف به حوثی‌ها) بهره بگیرد و در کاهش تنش‌ها در دریای سرخ نقش ایفا کند. این اقدام می‌تواند به عنوان گامی مؤثر در جهت تسریع روند گفت‌و‌گو‌های میان تهران و واشنگتن تلقی شود.

موضع عربستان درباره فلسطین و چشم‌انداز همکاری‌های امنیتی با ایران

پادشاه عربستان در دیدار اخیر بار دیگر بر موضع ثابت کشورش در قبال مسأله فلسطین تأکید کرده و اعلام داشته است که ریاض بدون دستیابی به راه‌حلی عادلانه که تشکیل دولت مستقل فلسطینی را تضمین کند، روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی نخواهد کرد.

امواج مدیا همجنین به نقل از منابع آگاه از تحولات اخیر در تهران مدعی شده: این موضع‌گیری از سوی جمهوری اسلامی ایران با استقبال مواجه شده، چرا که تهران در سال‌های گذشته نسبت به موج عادی‌سازی روابط میان کشور‌های عربی و اسرائیل، نگران و ناخشنود بوده است.

در حوزه امنیتی نیز، پادشاه سلمان به یکی از درخواست‌های دیرینه ایران پاسخ مثبتی داده و از امکان انعقاد یک پیمان امنیتی دوجانبه استقبال کرده است. بر اساس گزارش منابع مطلع، پادشاه عربستان پیشنهاد کرده است که مسیر همکاری امنیتی به‌صورت تدریجی طی شود؛ به‌گونه‌ای که ابتدا گام‌های ابتدایی برداشته شده و به‌مرور، هماهنگی‌ها گسترش یابد.

لازم به یادآوری است که این موضع‌گیری نتیجه روندی گفت‌وگومحور است که طی چند سال گذشته به‌صورت رسمی میان دو کشور آغاز شد. پیش از توافق عادی‌سازی روابط در سال ۲۰۲۳ با میانجی‌گری چین، مقام‌های ایرانی و سعودی پنج دور مذاکره در عراق برگزار کردند؛ مذاکراتی که نگارنده این گزارش نیز به‌عنوان عضو هیأت عراقی تسهیل‌کننده در آن حضور داشته است. یکی از دستاورد‌های اولیه این روند، آغاز گفت‌و‌گو‌های امنیتی سطح پایین‌تر در عمان بود، جایی که مقام‌های اطلاعاتی دو کشور به بررسی تهدیدات مشترک و راه‌های تقویت ثبات منطقه‌ای پرداختند.

تأکید مشترک بر مقابله با مداخله‌گران منطقه‌ای

در چارچوب تحولات اخیر، دو طرف در جریان گفت‌و‌گو‌های تهران بر ضرورت تقویت روابط دوجانبه به‌منظور مواجهه با چالش‌های مشترک و مقابله با اهداف طرف‌های ثالث که در پی تضعیف وحدت منطقه‌ای هستند، تأکید کردند. این رویکرد در پیامی منتسب به آیت‌الله خامنه‌ای نیز بازتاب یافت. ایشان در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشتند: «آنچه شما [عربستان سعودی]درباره بهره‌برداری رژیم صهیونیستی از اختلاف میان کشور‌های منطقه گفتید، صحیح است. باید بر انگیزه‌های خصمانه آنان غلبه کنیم.»

چشم‌انداز همکاری‌های آینده

پیشرفت‌های چشمگیر در روابط ایران و عربستان سعودی نویدبخش دوره‌ای جدید از همکاری‌های سازنده میان دو کشور است. این در حالی است که عربستان در گذشته از منتقدان اصلی گفت‌و‌گو میان ایران و آمریکا بود و افزایش نفوذ منطقه‌ای ایران را تهدیدی علیه منافع خود تلقی می‌کرد. اما تحولات اخیر، فضای جدیدی در مناسبات دو قدرت بزرگ منطقه‌ای ایجاد کرده است:

نخست، لحن فرقه‌گرایانه‌ای (ادعای گزارش) که تا چندی پیش در گفتمان رسمی تهران و ریاض رواج داشت، به‌طور محسوسی کاهش یافته و زمینه‌ساز شکل‌گیری گفت‌و‌گو‌های مؤثرتر و تفاهم متقابل شده است. این تغییر گامی مهم در جهت حرکت تدریجی به سوی همکاری‌های فراگیر منطقه‌ای به‌شمار می‌رود.

دوم، آتش‌بس برقرارشده در یمن با میانجی‌گری سازمان ملل -که بخشی از آن از طریق گفت‌و‌گو‌های ایران و عربستان در عراق حاصل شد- همراه با تحولات در سوریه و لبنان، از جمله تضعیف موقعیت بشار اسد و روی کار آمدن دولت‌هایی با گرایش عربی، به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کرده است.

مجموعه این تحولات به تهران و ریاض این امکان را داده تا روابط دوجانبه خود را در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی و دیپلماسی منطقه‌ای تقویت کرده و بر منافع مشترک تمرکز بیشتری داشته باشند.

ظهور نظم چندقطبی و تحکیم همکاری‌های منطقه‌ای

در شرایطی که نظم جهانی به‌سوی چندقطبی شدن پیش می‌رود و قدرت‌هایی مانند چین و روسیه نقش‌های فزاینده‌ای در معادلات بین‌المللی ایفا می‌کنند، بازیگران مهم منطقه‌ای همچون ایران و عربستان سعودی نیز بیش از پیش به سوی نزدیکی و تقویت روابط دوجانبه گام برداشته‌اند.

این روند همکاری در حال گسترش، به دو کشور امکان می‌دهد در عین حفظ منافع ملی، جایگاه خود را در تحولات منطقه‌ای و رقابت‌های جهانی تثبیت کنند.

بازتاب این تحولات در گفت‌وگوی اخیر سفیر ایران در عربستان که توسط رسانه‌های رسمی کشور منتشر شده، به‌وضوح مشهود است. سفیر ایران در این مصاحبه که توسط خبرگزاری دولتی ایرنا منتشر شد، سفر خالد بن سلمان را «سفری ملی و حاکمیتی» توصیف کرد و افزود: تهران و ریاض تصمیم گرفته‌اند وارد فصل جدیدی از روابط شوند؛ فصلی که در آن با عبور از گذشته‌ای پرتنش و پرگسست، به‌سوی همکاری‌های هم‌افزا و سازنده حرکت خواهند کرد.

حمایت آشکار عربستان سعودی از مذاکرات هسته‌ای در عمان، در کنار اظهارات مثبت سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس و عراق درباره گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا، گواهی است بر تغییر فضای منطقه‌ای به‌سوی تنش‌زدایی و دیپلماسی. این تغییر نشان می‌دهد که رویکرد‌های تقابلی گذشته جای خود را به تعامل و همکاری داده‌اند و زمینه برای شکل‌گیری ترتیبات جدید منطقه‌ای در حال فراهم شدن است.