دایناسور‌ها خویشاوندان منقرض‌شده پرندگان هستند !
مخاطب ۲۴- دایناسور‌ها خویشاوندان منقرض‌شده پرندگان هستند که در سرزمین‌ها و دریا‌های دنیای باستان پرسه می‌زدند. آنها برای نخستین بار حدود ۲۴۰ تا ۲۳۰ میلیون سال پیش در دوره تریاس ظاهر شدند. سپس حدود ۶۶ میلیون سال پیش، در پایان دوره کرتاسه زمانی که یک سیارک عظیم به زمین برخورد کرد، منقرض شدند.
در دوره تریاس زمانی که دایناسور‌ها برای اولین بار تکامل یافتند، همه قاره‌هایی که امروز می‌شناسیم به‌صورت یک خشکی واحد به نام پانگه‌آ به هم متصل بودند. طی ده‌ها میلیون سال، پانگه‌آ به قطعات مختلفی تقسیم شد و در نهایت به شکل نقشه جهان امروزی درآمد. دیرینه شناسان فسیل‌های دایناسور‌ها را در تمامی قاره‌های جهان از جمله قطب جنوب، کشف کرده‌اند.
برخی از مشهورترین انواع این خزندگان شامل تیرانوسوروس رکس، تریسراتوپس، استگوسور و ولاسیرپتور هستند که بسیاری از آنها را در فیلم‌های محبوب «پارک ژوراسیک» به نمایش گذاشتند. بیشتر این دایناسور‌ها در بازه‌های زمانی متفاوت با فاصلهٔ ده‌ها میلیون سال از یکدیگر، زندگی می‌کردند.
دایناسور‌ها به گروهی از حیوانات به نام آرکوسور‌ها تعلق دارند که شامل حیوانات امروزی مانند پرندگان و کروکودیل‌ها نیز می‌شود.
سنگین‌ترین نوع شناخته شده احتمالا آرژانتینوسوروس بوده است؛ یک تیتانوسور غول‌پیکر که در دوره کرتاسه زندگی می‌کرد. وزن آن احتمال دارد به ۱۸۰،۸۰۰ پوند (۸۲،۰۰۰ کیلوگرم) رسیده باشد.
۵ حقیقت جالب درباره دایناسور‌ها
یک سیارک باعث انقراض دایناسور‌ها شد. برخورد آن یک دهانه عظیم به عرض حدود ۱۱۰ مایل (۱۸۰ کیلومتر) در نزدیکی سواحل مکزیک ایجاد کرد.
واژه «دایناسور» در زبان لاتین به معنی «مارمولک وحشتناک» است و اولین بار در سال ۱۸۴۲ دیرینه شناس ریچارد اوون ابداعش کرد.
پرندگان در واقع دایناسور هستند. آنها از تروپودها، گروهی از دایناسور‌های عمدتا گوشت‌خوار که شامل ولاسیرپتور و تیرانوسوروس رکس می‌شدند، تکامل یافته‌اند.
پتروسور‌ها (مانند پتریدکتیل‌ها) خزندگان پرنده‌ای بودند که هم‌زمان با دایناسور‌ها زندگی می‌کردند، اما در واقع جزو دایناسور‌ها محسوب نمی‌شوند.
آیا دایناسور‌ها پر داشتند؟
زمانی دانشمندان تصور می‌کردند که دایناسور‌ها شبیه مارمولک‌های امروزی بودند و بدنشان را پولک‌های سبز پوشیده بود. اما برخی از گونه‌های دایناسور‌ها در واقع پر‌هایی مانند پرندگان امروزی داشتند.
ما این موضوع را از فسیل‌هایی مانند آرکئوپتریکس و سینوساوپتریکس (هر دو از دایناسور‌های تروپود) می‌دانیم. زیرا اثر پر‌ها در برخی از این فسیل‌ها حفظ شده است. همچنین برخی از فسیل‌های ولاسیرپتور دارای برجستگی‌های کوچکی روی استخوان‌های بازویشان هستند که نشان می‌دهد پر‌ها درست مانند پرندگان امروزی به آن قسمت متصل بوده‌اند.
در ابتدا دیرینه‌شناسان تصور می‌کردند که فقط دایناسور‌های تروپود پر داشتند. اما کشف آثار پر‌های کرکی روی فسیل یک دایناسور گیاه‌خوار نشان می‌دهد که پر‌ها ممکن است در میان دایناسور‌ها رایج‌تر از آن چیزی بوده باشند که پیش‌تر تصور می‌کردیم.
برخی از دایناسور‌ها ممکن است از پر برای گرم نگه داشتن بدن، جلب توجه جفت یا حتی پرواز استفاده کرده باشند. به عنوان مثال، دیرینه شناسان معتقدند که یک دایناسور کوچک به اندازه یک مرغ به نام میکروراپتور، روی هر چهار اندام خود پر داشت که به آن در سر خوردن یا حتی پرواز کمک می‌کرد.
پر‌های برخی از دایناسور‌ها ممکن است بسیار رنگارنگ بوده باشند. فسیل‌های سینوساوپتریکس حاوی ساختار‌های رنگدانه‌ای به نام ملانوزوم بودند و به دانشمندان این امکان را دادند که دریابند دایناسور دمی با نوار‌های سفید و نارنجی داشته است. این رنگ‌های درخشان ممکن است برای نمایش در زمان جفت‌یابی یا ترساندن رقبا به کار رفته باشند؛ درست مانند پرندگان امروزی که از پر‌های رنگارنگ خود برای این اهداف استفاده می‌کنند.
چرا دایناسور‌ها این‌قدر بزرگ بودند؟
بسیاری از گونه‌های دایناسور‌ها عظیم‌الجثه بودند. بزرگ‌ترین گروه دایناسور‌ها تیتانوسور‌ها بودند که شامل آرژانتینوسوروس و پاتاگوتیتان می‌شدند.
پاتاگوتیتان یکی از کشیده‌ترین دایناسور‌های کشف‌شده تاکنون محسوب می‌شود. طول آن به ۳۷.۵ متر (۱۲۳ فوت) می‌رسید، وزنی حدود ۵۷ تن متریک (۶۲ تن) داشت و ارتفاع آن به ۸ متر (۲۶ فوت) می‌رسید. با این حال، آرژانتینوسوروس ممکن است سنگین‌تر بوده باشد؛ این دایناسور تا ۳۵ متر (۱۱۵ فوت) طول و وزنی حدود ۱۰۰ تن متریک (۱۱۰ تن) داشته است. برخی دیگر از دایناسور‌ها مانند سوپرسوروس و جیرافاتیتان، احتمال دارد حتی بلندتر یا طویل‌تر از این گونه‌ها بوده باشند.
هنوز مشخص نیست که چرا برخی از دایناسور‌ها این‌قدر بزرگ بودند. دانشمندان معتقدند که وضعیت ایستاده، لگن پهن، استخوان‌های سبک و ساختار منحصر‌به‌فرد پا‌های آنها ممکن است رشد به این اندازه‌های عظیم را برایشان آسان‌تر کرده باشد.
احتمالا دایناسور‌ها به لطف کیسه‌های هوایی موجود در استخوان‌های سبک خود، سیستم تنفسی بسیار کارآمدی داشتند. کیسه‌ها به آنها کمک می‌کردند که هم در هنگام دم و هم در هنگام بازدم اکسیژن جذب کنند. این ویژگی ممکن است در رشد آنها به اندازه‌های غول‌آسا نقش داشته باشد.
افزون بر این، گردن‌های بلند تیتانوسور‌ها به آنها اجازه می‌داد که از برگ‌های بالای درختان تغذیه کنند. جایی که هیچ حیوان دیگری قادر به دسترسی به آن نبود. این بدان معناست که آنها می‌توانستند بدون نیاز به حرکت زیاد و صرف انرژی فراوان، مقدار زیادی غذا مصرف کنند.
دایناسور‌ها چگونه منقرض شدند؟
حدود ۶۶ میلیون سال پیش، بیشتر دایناسور‌ها به‌طور ناگهانی پس از برخورد یک سیارک به زمین منقرض شدند. شواهد این برخورد را می‌توان در دهانه چیکشلوب در شبه جزیره یوکاتان مکزیک مشاهده کرد که قطر آن حدود ۱۸۰ کیلومتر (۱۱۰ مایل) است.
سیارک موردنظر احتمالا بین ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر (۶.۲ تا ۹.۳ مایل) عرض داشت و برخورد آن باعث آتش‌سوزی‌های گسترده، سونامی‌های عظیم و زلزله‌های شدید در سراسر جهان شد. این برخورد همچنین مقدار زیادی گرد و غبار و آوار را به جو پرتاب کرد که برای سال‌ها جلوی نور خورشید را گرفت. در نتیجه، دما کاهش یافت، گیاهان از بین رفتند و زنجیره‌های غذایی فروپاشیدند.
علاوه بر این گوگرد موجود در جو که از برخورد سیارک به وجود آمده بود، به شکل باران اسیدی فرو ریخت و جلبک‌های ریز شناور در اقیانوس یعنی پلانکتون‌ها را از بین برد. بدین ترتیب بسیاری از حیوانات که برای تغذیه به آنها وابسته بودند هم از بین رفتند. این رویداد‌ها باعث شدند که در مدت کوتاهی ۷۵٪ از موجودات زنده زمین منقرض شوند.
هم‌زمان با این رویداد آتشفشان‌های زیادی در حال فوران بودند. از آن سو بیشتر دانشمندان معتقدند که سیارک عامل اصلی انقراض دسته‌جمعی بوده است.
تنها تروپود‌های کوچک از این انقراض جان سالم به در بردند؛ یعنی اجداد پرندگان امروزی. اجداد پستانداران کوچک نیز احتمالا به این دلیل زنده ماندند که توانایی حفر تونل داشتند و می‌توانستند از طیف گسترده‌ای از مواد غذایی تغذیه کنند.
آیا دایناسور‌ها هنوز هم وجود دارند؟
بله، هنوز هم وجود دارند (به شکل پرندگان). پرندگان امروزی از دایناسور‌های تروپود کوچک و پرداری تکامل یافته‌اند که ۶۶ میلیون سال پیش از انقراض دسته‌جمعی جان سالم به در بردند.
برخلاف مهره داران خزنده غول‌پیکر، بیشتر پرندگان اولیه کوچک بودند. این ویژگی باعث می‌شد به غذای کمتری برای زنده ماندن نیاز داشته باشند. پس از برخورد سیارک غذا کمیاب شد. البته پرندگان کوچک توانستند با تغذیه از دانه‌ها و حشرات زنده بمانند. همچنین برخلاف دایناسور‌های زمینی، پرندگان می‌توانستند پرواز کنند و به مناطق جدیدی برای یافتن غذا و پناهگاه بروند. همین ویژگی به آنها برتری بزرگی برای بقا در شرایط نابودی اکوسیستم‌ها داد.
با انقراض تمام دایناسور‌های غیر پرنده، پرندگان اولیه به‌سرعت تکامل پیدا کردند و امروزه حدود ۱۱،۰۰۰ گونه پرنده در جهان وجود دارد. پرندگان مدرن هنوز هم ویژگی‌های زیادی با دایناسور‌ها دارند؛ از جمله استخوان‌های توخالی و استخوان جناغ (Wishbone).
پرندگان اولیه چگونه زنده ماندند؟
پرنده‌های اولیه توانایی بیشتری در زنده ماندن در شرایط سرد پس از برخورد سیارک نسبت به بسیاری از خزندگان داشتند. دلیلش این است که مانند پستانداران، پرندگان نیز خون‌گرم هستند. به این معنا که می‌توانند دمای بدن خود را در مواجهه با تغییرات شدید آب‌وهوایی تنظیم کنند.
