افزایش اجاره مسکن و حذف و فقر طبقه متوسط جامعه زمینه را برای هر نوع نافرمانی مدنی فراهم خواهد ساخت. اگر دولت‌ها توجهی به نتایج تصمیم‌های خود و نحوه اداره کشور نداشته باشند تورم مهارنشده امروز به رفتار‌های مهارنشده شهروندان منجر می‌شود، آنچه که با حقوق شهروندی و اهداف صیانت از آن فاصله‌ای نجومی دارد و حقوق اولیه زندگی را از هموطنان سلب خواهد کرد.
مخاطب ۲۴ - اکرم سادات حسینی؛ جامعه همواره متاثر از سیاست و اقتصاد بوده و در عین تاثیرپذیری بر اقتصاد و سیاست هم تاثیرگذار بوده است، پدیده‌های اجتماعی و بررسی علت و معلول‌ها هیچ‌گاه به سادگی صورت نمی‌گیرد، اما گاهی تاثیر و تأثر جامعه و اقتصاد بر روی هم، چون کلاف در هم پیچیده‌ای است که تسلسل آن‌ها و یافتن سر نخ و عوامل کلیدی به سان یک دور نامتناهی است، حالا قضیه گرانی مسکن هم یکی از مسائل چند وجهی است که به معضل جدی اجتماع ایرانیان بدل شده و چنان افسارگسیخته می‌تازد که گویا دارد آدم‌ها را می‌بلعد، چندین و چند مولفه از اقتصاد و جامعه چنان در هم تنیده‌اند که مولود آن اجازه‌نشینی با مبلغ اجاره‌های نجومی است، در این رابطه چند پرسش کلیدی را از «مصطفی آب‌روشن» جامعه شناس جویا شدم که در ادامه بخوانید.
▪︎آیا طبقه ثروتمند و یا متوسط رو به بالای جامعه نظام و نظم اقتصادی مسکن را در دست گرفتند و یک گروه جامعه توانستند تغییراتی در اقتصاد و نظم عمومی جامعه ایجاد کنند؟
افزایش اجاره‌ی مسکن را نمی‌توان علت نابسامانی‌های صاحب خانه‌ها عنوان کرد، زیرا افزایش نرخ اجاره بهاء معلول متغیر‌های سیاسی و اقتصادی در جامعه است در واقع مسائل اجتماعی بایستی در کلیتش مورد واکاوی قرار گیرد، اگر بخواهیم علت افزایش اجاره خانه را به زیاده خواهی صاحب خانه‌ها تقلیل دهیم این تحلیل یک اشتباه فاحش خواهد بود پیامد‌های تصمیمات اقتصادی و سیاسی در جامعه‌ی ما شرایط زندگی شهروندان را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است.
▪︎افزایش سرسام آور اجاره مسکن چقدر از پدیده‌های اجتماعی متاثر است و چه آثاری هم بر جامعه دارد؟ در واقع به عنوان یک عامل اقتصادی چه ردی بر پیکر اجتماعی خواهد گذاشت؟
وقتی اقتصاد جامعه با تورم و گرانی پیوند بخورد بالطبع افزایش اجاره مسکن نیز مطابق با دیگر مولفه‌ها افزایش می‌یابد که فشار مضاعف به طبقات اجاره نشین بدیهی خواهد بود، افزایش اجاره بها از منظر اجتماعی باعث جابجایی جغرافیایی افراد متوسط جامعه به مناطق جنوب شهر می‌شود و بر این اساس مستاجران طبقات پایین جامعه نیز به شهر‌های اقماری و یا حاشیه نشینی روی می‌آوردند. با وضعیت موجود شاهد این واقعیت تلخ هستیم که از قشر متوسط جامعه کاسته شده و به طبقه‌ی فقیر افزوده شده است.
▪︎فقدان و کاهش طبقه متوسط جامعه چه عواقبی در پی دارد؟
یک نظام اجتماعی موقعی پایدار بوده و از سلامت کافی برخوردار است که طبقه متوسط در اکثریت قرار داشته باشند بر این اساس دولت‌ها تلاش دارند تا با حذف تورم، ایجاد اشتغال بهینه و رفع بیکاری به افزایش قشر متوسط در جامعه کمک کنند، زیرا وجود این قشر به پویایی سیاسی-اقتصادی در جامعه منجر شده و همیشه نقش اصلی را در توسعه اجتماعی عهده دار بوده است. متاسفانه طبقه متوسط شهری در جامعه ایران علیرغم رشد تحصیلی و فرهنگی، از لحاظ اقتصادی روز به روز در حال فروپاشی و تنزل است و جامعه بیشتر به دو قطب دارا و ندار تقسیم شده است.
▪︎موج رو به گسترش حاشیه نشینی و افزایش اجاره بهاء مسکن در کلان شهر‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پدیده حاشیه نشینی معضل امروز و دیروز نبوده بلکه ریشه‌های آن به سال‌ها قبل بر می‌گردد، اما افزایش هزینه‌های سبد خانوار در سال‌های اخیر باعث پلاریزه شدن جامعه شده است که متاسفانه آبستن نابسامانی‌های اجتماعی خواهد بود، گفتنی است که اکثر انحرافات و بزهکاری در اجتماعاتی رخ می‌دهد که شکاف طبقاتی به اشکال مختلف خودنمایی می‌کند. از منظر سیاسی نیز وقتی افراد جامعه درجه‌ای از رفاه اقتصادی را تجربه می‌کنند و بعد از مدتی دچار فقر می‌شوند به طور بالقوه آمادگی هر نوع نافرمانی مدنی را دارند، زیرا فقر نسبی بیش از فقر مطلق، انگیزه‌های ساختار شکنی را در ذهن افراد جامعه شکل می‌دهد.
▪︎در این میان نقش طبقه نسبتاً مرفه و مالک چیست و همچنان آن‌ها در موقعیت راضی از درآمد و ثروت باقی خواهند ماند؟
مجددا تاکید می‌کنم افزایش اجاره بهاء را نباید تنها به تصمیم صاحب خانه‌ها ربط داد، زیرا وضعیت نابسامان اقتصادی به اشکال مختلف به تمامی طبقات جامعه تحمیل شده، بگونه‌ای که دومینو وار بر سر تک تک شهروندان هوار می‌شود، در کشور‌های توسعه یافته اجاره خانه در سبد هزینه خانواده زیر ۱۵ درصد است، اما در ایران این رقم در خیلی از کلان شهر‌ها به ۶۰ درصد درآمد افراد می‌رسد که نشان از ناتوانی دولت در تنظیم عرضه و تقاضای کالا و خدمات است در بخش تامین خوراک و مواد غذایی نیز بایستی طوری برنامه ریزی شود که هزینه این اقلام در سبد هزینه خانواده به زیر ۱۰ درصد برسد، اما در حال حاضر ۴۰ الی ۵۰ درصد درآمد خانواده‌ها صرف تامین این اقلام اساسی می‌شود در چنین شرایطی صاحب خانه‌ها نیز برای اینکه امورات زندگی شان تامین شود متناسب با تورم ایجاد شده اجاره خانه‌ها را افزایش می‌دهند تا از فشار تورمی در زندگی شان کاسته شود.
▪︎سیاست و روال حکومت چه تاثیری بر ماجرای گرانی دارد و تاثیر اجتماعی تصمیم‌های کلان حاکمیت چیست؟
متاسفانه برخی از سیاسیون در ایران به جای تاکید بر منافع ملی به مناقشات سیاسی داخلی و بین المللی دامن می‌زنند که نتیجه آن فقدان امنیت در جامعه خواهد بود گفتنی است که بین امنیت اجتماعی و سرمایه گذاری یک رابطه‌ی مستقیم و معنا داری وجود دارد به عبارتی هر چه احساس امنیت در جامعه پایین باشد سرمایه گذاری نیز در آن به شدت کاهش پیدا می‌کند که این واقعیت تلخ نیز به افزایش بیکاری و نابسامانی‌های اجتماعی دامن زده است.
