بحران بی‌سابقه کم‌بارشی و خطر خشکسالی شدید در ایران

مخاطب 24- با پایان پاییز و محقق نشدن بارش‌های پیش‌بینی‌شده و نیز امیدوارکننده نبودن پیش‌بینی‌ها برای بارش‌های زمستانی در ایران، وضعیت ذخایر آبی سد‌های ایران در شرایط نگران‌کننده‌ای قرار دارد.

شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرد که شرایط بارش‌ها در پاییز ۱۴۰۲ به نسبت پاییز سال قبل از آن شش درصد کاهش داشته و کاملا خلاف پیش‌بینی سازمان هواشناسی مبنی بر پاییزی پربارش بوده است.

در مقایسه با الگو‌های بلندمدت، وضع بارش در ایران از این هم وخیم‌تر به نظر می‌رسد. از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸ آذر ۱۴۰۲ میزان بارش‌ها برای مناطق مختلف ۳۴.۲ میلی‌متر اعلام شده که در قیاس با میزان بارش‌ها طی دوره بلندمدت با ۴۷.۲ میلی‌متر، کاهشی ۲۷ درصدی را نشان می‌دهد.

بر اساس آمار‌های سازمان منابع آب ایران، استان چهارمحال و بختیاری با ۵۸ درصد کاهش، استان فارس با ۴۸ درصد و استان‌های خراسان رضوی و زنجان با ۴۷ درصد بیشترین کاهش بارش را نسبت به سال آبی گذشته داشته‌اند.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نیز با وجود امید به جبران کم‌بارشی در سال جاری، شرایط آبی ایران بحرانی ارزیابی شده است. این در حالی است که کارشناسان تاکید دارند وضع ذخایر آبی در ایران بحرانی‌تر از چیزی است که در این گزارش به آن اشاره شده است.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شرایط سد‌های ایران به طور مشخص وخیم ارزیابی شده و برای مثال آمده است در سیستان و بلوچستان، «چاه نیمه‌ها با چهار درصد میزان پرشدگی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۶۸ درصد کاهش داشته‌اند».

ذخایر سد‌های استان فارس، کرمانشاه، هرمزگان و خراسان رضوی نیز با کاهش حجم پرشدگی نسبت به سال قبل مواجه‌اند که این موضوع برای تامین آب شرب در سال پیش رو نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. در این گزارش تاکید شد که سد‌های استان گلستان و شهرستان داراب در استان فارس تقریبا خشک شده‌اند و ذخیره آن‌ها صفر است.

سد‌های دوستی و طرق در استان خراسان رضوی نیز با نزدیک به هشت درصد پرشدگی آشکارا وضعیت وخیم ذخایر آبی ایران را مشخص می‌کنند.

تداوم شرایط کم بودن بارش‌ها طی سال‌های اخیر موجب شده که حتی سطح ذخیره سد زاینده‌رود هم که با ۱۵۴ درصد افزایش ذخیره به نسبت سال قبل، بالاترین میزان رشد را داشت، بازهم در محدوده ۳۶ درصد بماند.

مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد به داده‌ها و شاخص‌های هواشناسی، شرایط خشکسالی در ایران را تا پایان تابستان سال ۱۴۰۴ نگران‌کننده خوانده بود. در این گزارش تاکید شد که در سه ماهه تابستان، مناطق وسیعی از استان‌های واقع در فلات مرکزی و جنوب ایران درگیر خشکسالی شدید خواهند بود.

طبق این گزارش مناطق جنوب خراسان رضوی، بخش‌هایی از خراسان جنوبی، قسمت اعظم استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس و یزد درگیر «خشکسالی بسیار شدید» و بخش‌هایی از استان سمنان، قم، اصفهان، جنوب خوزستان و بوشهر درگیر «خشکسالی شدید» خواهند بود.

مسئله تطابق نداشتن میزان بارش‌ها با پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته سازمان هواشناسی حتی با آغاز زمستان هم ادامه دارد و در حالی که این سازمان برای شهر تهران بارش برف‌وباران در روز‌های نخست دی را پیش‌بینی کرده بود، این موضوع محقق نشد. سحر تاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی، در واکنش به محقق‌نشدن پیش‌بینی این سازمان در مورد پاییز پربارش ادعا کرد: «ما بر اساس یکسری شواهد و مدل‌ها اظهارنظر می‌کنیم. صحبت‌هایمان پیش‌بینی است، پیشگویی نیست.»

تاج‌بخش تکرار کرد که شواهد «بارش‌های بالای نرمال» طی پاییز را نشان می‌داد که اتفاق نیفتاد.

طبق اطلاعات منتشرشده، در شهر تهران نیز شرایط بارشی بحرانی است و قهر ابر‌ها با پایتخت ایران جدای از مسئله تداوم آلودگی هوا، موجب پایین آمدن نگران‌کننده سطح ذخیره سد‌ها شده است و مشخص نیست در صورت تداوم روند کنونی شرایط تامین آب تهران در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۳ چگونه خواهد بود.

در شرایطی که میزان ذخایر سد‌های تهران در وضع نرمال تا پایان پاییز باید حداقل به ۵۹۷ میلیون مترمکعب می‌رسید، این عدد تنها ۲۹۲ میلیون مترمکعب است که کسری ۳۰۵ میلیون مترمکعبی به نسبت شرایط عادی را نشان می‌دهد. شرایطی که سبب شده است نزدیک به ۹۹درصد ظرفیت سد لار خالی باشد و ذخیره آبی دو سد لتیان و ماملو نیز به کمتر از ۲۰ درصد برسد.

هرچند شرایط دو سد امیرکبیر و طالقان در منطقه غربی تهران، به نسبت سد‌های شرق تهران مساعدتر است، این دو سد نیز به نسبت میانگین، با شرایط معمول ذخیره آبی در سال‌های قبل فاصله دارند.

وخامت اوضاع آبی در ایران به مرحله‌ای رسیده که برخی مدیران دولتی هشدار داده اند مسئله ناتوانی در تامین آب شرب شاید پیش از فصول گرم سال آینده از راه برسد و در ماه‌های پایانی زمستان ۱۴۰۲ هم ایران با بحران تامین آب شرب مواجه شود.

منبع: سلامت نیوز