چرا مرغ‌های آلوده بلاروسی جنجالی شد؟
مخاطب24:اخیرا جلال محمودزاده، عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون کشاورزی، در صفحه توییتر خود از احتمال واردات مرغ آلوده به کشور خبر داد. این نماینده مجلس نوشت: «پس از خبر واردات گندم آلوده به سرب از روسیه و برنج آلوده به آرسنیک از هند طی دو سال گذشته! متأسفانه خبر رسیده که دولت درصدد واردات مرغ‌های «احتمالا آلوده» از کشور بلاروس است.» هرچند سازمان دامپزشکی کشور اعلام کرد که هیچ مجوزی برای واردات محموله گوشت مرغ از بلاروس صادر نشده است. اما همچنان برخی از مردم نسبت به آلوده بودن مرغ‌ها، دچار تردید شده‌اند. تا جایی که این موضوع به ترند روز خبر تبدیل شد.
به گزارش فرارو، احتمال آلوده بودن مرغ‌های وارداتی زمانی جنبه پررنگ‌تری به خود گرفت که حبیب اسدالله‌نژاد رییس پیشین اتحادیه مرغداران عنوان کرد: «آمار واردات مرغ دولت سیزدهم، در ۳۰ سال اخیر بی سابقه است.» اسدالله‌نژاد گفت: «کشوری که توانایی تولید یک میلیون تن مرغ را داشت هم اکنون اقدام به واردات مرغ گرم از ترکیه کرده است.» حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا ایران علی‌رغم توانایی تولید مرغ نیازمند واردات شده است؟ چرا ممکن است مرغ را از کشور‌هایی وارد کنیم که تخصص لازم را ندارند؟ و اساسا چرا هر چند وقت یک‌بار خبری جنجالی درباره مرغ‌های ترکیه‌ای، مرغ‌های بلاروسی یا هر مرغ وارداتی دیگری به گوش می‌رسد؟!
چرا «مرغ» همیشه مساله بوده است؟
مرغ دولت یک پا دارد!
برومند چهارآیین، رئیس هیئت مدیره شرکت توسعه صنعت طیور کشور در خصوص علل افزایش واردات مرغ گفت: «ریشه‌ی گرفتاری فعلی در حوزه واردات مرغ و کاهش تولید داخل، به سیاست اقتصاد دستوری برمی‌گردد. دولت‌ها در ایران تصور اشتباهی را دنبال می‌کنند. آنها تصور می‌کنند که می‌توان بازار را با دستور کنترل کرد. در حالی که نخستین اقدام یک اقتصاد فعال و پویا این است که ما آن را به یک مکانیسم فعال و پویای عرضه و تقاضا واگذار کنیم. اگر قصد داریم بازار را کنترل کنیم که با نوسان قیمت‌ها رو به رو نشویم، باید مدیریت صفر تا صد تولید مرغ را به فعالان بخش خصوصی واگذار کنیم. همچنین باید اختیار و مسئولیت بدهیم تا بخش خصوصی را هم پاسخگو کنیم.»
وی افزود: «همچنین می‌توانیم به جای قیمت دستوری، تَن به قیمت کارشناسی بدهیم. زمانی که قیمت کارشناسی مد نظر فعالان اقتصادی اجرا شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. تصور غلط دولت در اقتصاد دولتی باعث شده ما از کشوری که می‌توانستیم یک میلیون تن گوشت مرغ صادر کنیم، تبدیل شدیم به کشوری که مرغ را وارد می‌کنیم. این دقیقا ناشی از همان قیمت‌های دستوری است که مرغ دولت یک پا دارد. دولت باید یک بار برای همیشه مشکل را حل کند و قیمت کارشناسی و تعیین حجم تولید را به بخش خصوصی بسپرد.»
چهار آیین درباره علل وابستگی ایران به واردات مرغ از کشور‌های متفرقه گفت: «در دنیا چیزی حدود یکصد و سی میلیون تُن گوشت مرغ تولید می‌شود. از این میزان، صد و بیست میلیون تن، مصرف داخلی است. ما مقام هفتم و گاهی هشتم تولید در دنیا را داریم. ده میلیون تن از این یکصد و سی میلیون تن، قابل تجارت است. برخی کشور‌ها در زمینه تولید، مازاد دارند. از جمله کشور‌هایی که مازاد دارند می‌توان به برزیل، آمریکا، برخی کشور‌های اتحادیه اروپا و ترکیه اشاره کرد. کشور ما هم ظرفیت مازاد دارد. ظرفیت مازاد ما چیزی حدود یک میلیون تن است؛ بنابراین وقتی دولتمردان محترم با دخالت ناصواب ورود پیدا می‌کنند و سبب تعطیلی برخی واحد‌های مرغداری می‌شوند، بازار جهانی آمادگی ندارد که فورا نیاز داخل کشور ما را تامین کند. بسیاری از این کشور‌ها حتی از یک سال قبل، قرارداد‌های فروش خود را بسته‌اند.»
وی افزود: «کشور‌های اطراف ما از عمان تا پاکستان، چیزی حدود سه میلیون تن نیاز واردات گوشت مرغ دارند. از ده میلیون تن که اشاره کردم، سه میلیون تن در کشور‌های منطقه صرف می‌شود. قرارداد‌های واردات از مدت‌ها قبل بسته می‌شود. کشور‌های صادرکننده از جمله برزیل و آمریکا و اروپایی‌ها به دلیل قرارداد‌های بلند مدت، از دایره خارج می‌شوند، بنابراین به سمت کشور‌های دیگر می‌رویم. ترکیه گهگاه آمادگی صادرات دارد، بلاروس نیز گاهی این شرایط را دارد.»
این کارشناس صنعت طیور کشور با اشاره به مشکلات ناشی از تحریم‌ها در واردات مرغ ادامه داد: «یک بخش مشکل هم به تحریم‌ها برمی گردد، اگر قرار باشد مرغ بخریم، باید از تحریم‌ها عبور کنیم و در نتیجه با هزار مشکل هویدا و پنهان از جمله مشکلات ارز و عدم حضور در بازار تجارت جهانی رو به رو هستیم؛ بنابراین مجبور به خرید از بلاروسی می‌شویم که مرغ با کیفیت مناسب ندارد.»
وی ضمن تاکید بر اهمیت و ارزش افزوده تولید داخل، گفت: «قطعا تولید داخل، ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای دارد. ما از ۶۰ سال پیش، تولید صنعتی طیور را در کشور شاهدیم. این بخش تا کنون هم ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای ثبت کرده است. واردات نهاده‌های دامی از جمله سویا و ذرت و ریزمغزی‌ها هم به حدی ارزش افزوده ایجاد کرده که ما در حال تولید ۲ و نیم میلیون تن گوشت مرغ در سال هستیم. واردات مرغ کاری غیرمنطقی است و هزینه‌ای بسیار بالاتر از تولید داخلی دارد.»
چهار آیین درخصوص قوانین نظارتی برای واردات مرغ از دیگر کشور‌ها و اهمیت واردات از کشور‌های شناخته شده و خوش نام، گفت: «سازمان دامپزشکی ایران عضو سازمان جهانی بهداشت دام است. کشور‌هایی که عضو این سازمان هستند، قرارداد‌ها و ارتباطاتی دارند. همچنین ما عبارتی داریم به نام «گواهی مبداء». گواهی مبداء باید تایید کند مرغ‌های وارداتی آلوده نیست. این گواهی تحت عنوان IHR (import health requirements) شناخته می‌شود. گواهی مذکور، بر اساس پروتکل‌های مشخصی صادر می‌شود. کشور‌هایی مثل برزیل و اعضای اتحادیه اروپا، تجربه بالایی دارند؛ بنابراین مرغ‌هایی که از این کشور‌ها می‌آیند، با امکان آلودگی صفر وارد می‌شوند. اما وقتی از کشوری واردات انجام می‌دهیم که در این زمینه استاندارد‌های بالایی ندارد، احتمال آلودگی افزایش پیدا می‌کند.»
چرا قضیه مرغ همیشه پیچیده شده است؟
غلامحسین جافر، رئیس هیات مدیره اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور، درباره علت وارادات بی رویه مرغ به ایران گفت: «اگر در کشور برنامه ریزی درست داشته باشیم، حتی مازاد تولید را هم خواهیم داشت. ما زیرساخت تولید بیش از ۳ میلیون تن تولید مرغ را داریم. اما برخی مواقع قیمت گذاری به سمتی پیش می‌رود که مرغدار، رغبت خود را برای جوجه ریزی از دست می‌دهد. از اردیبهشت روند جوجه ریزی در ایران کمی بهبود پیدا کرده و حدود ۱۰۷ میلیون جوجه ریزی داشتیم. در خرداد ماه پیش بینی ۱۱۵ میلیون جوجه ریزی را کرده ایم که کفاف بازار داخل را می‌دهد و حتی شاید به سمت مازاد هم برویم.»
وی افزود: «در حقیقت ما مشکل تامین نداریم، اما در مقطعی اتفاقاتی افتاد که با مشکل افزایش قیمت رو به رو شدیم. از جمله این مشکلات می‌توانم به مشکل تاخیر در ورود نهاده‌های دامی به کشور اشاره کنم که باعث افزایش قیمت جوجه شد و قیمت ۱۵ هزار تومان به ۳۰ هزار تومان رسید. در نتیجه مرغداران تمایل و توان خود را برای جوجه ریزی از دست دادند. انتظار ما از دولت این است که به این نوع مشکلات توجه کند، اگر مشکلات داخلی حل شوند، ما نیازی به واردات نخواهیم داشت. اگر برنامه ریزی‌های دولت درست باشد ما حتی مازاد تولید داریم.»
جافر درباره لزوم رفع موانع تولید داخل برای عدم واردات مرغ افزود: «حدود هفت ماه پیش ما به حدی مرغ مازاد داشتیم که تا ده هزار تومان زیر قیمت مصوب دولت، فروش داشتیم. اگر نهاد‌ها به موقع و با کیفیت برسند، ما با کمبود مرغ و نیاز وارداتی نیاز نخواهیم داشت.
ما مخالف واردات هستیم و این موضوع را بار‌ها در جلساتی با سرپرست وزارتخانه مطرح کرده ایم. ما می‌توانیم ارز مورد استفاده برای واردات مرغ را صرف حمایت از تولید کننده‌های داخل کنیم. مواردی مثل مصوب شدن قیمت جوجه و به موقع رسیدن نهاده‌های دامی از دیگر مواردی است که می‌تواند به نفع تولید داخلی باشد. نهاده‌های دامی از کشور‌های چین، آرژانتین و برزیل می‌آیند. البته مسئله تحریم‌ها و مشکلات ارز در چگونگی واردات نهاده‌ها بی تاثیر نیست.»
چرا احتمال واردات مرغ آلوده مهم است؟
آلودگی مرغ، نشانه‌ها و عوارض آن
چرا مرغ‌های بلاروسی جنجالی شد؟ حال اگر از مساله پیچیده مرغ و واردات آن بگذاریم و به راستی اگر مرغی آلوده باشد مردم آیا می‌توانند آن را تشخیص دهند؟ بهنام سپهرنیا، کارشناس بهداشت محیط درخصوص این موضوع به فرارو گفت: «اصولا وقتی از آلودگی صحبت می‌کنیم با یک کلمه کلی مواجه می‌شویم. آلودگی انواع و اقسام دارد. گاهی صحبت ما درباره آلودگی میکروبی به مفهوم فساد میکروبی ماده غذایی است که در ظاهر ماده غذایی هم قابل مشاهده است (خونمردگی و ...)، گاهی نیز صحبت ما درباره آلودگی ناشی از باقی مانده دارو‌ها است که نه به چشم دیده می‌شود و نه در ظاهر مرغ تغییر خاصی ایجاد می‌کند؛ بنابراین برای ما مبهم است که درباره چه نوع آلودگی صحبت می‌کنیم. یک نکته دیگر هم موضوع خوراکی‌های تراریخته است که باید ببینیم این مرغ‌ها هم شامل این نوع خوراکی‌ها می‌شوند یا خیر. تراریخته بودن هم در ظاهر مرغ مشخص نمی‌شود و بررسی‌های آزمایشگاهی و کامل می‌خواهد.»
وی درباره نقش سازمان‌های نظارتی برای کنترل کیفیت و سلامت مرغ‌های وارداتی به کشور گفت: «به لحاظ قانونی وقتی قرار است یک ماده غذایی وارد کشور شود، باید مجوز‌هایی از وزارت بهداشت و بر حسب مورد از وزارت جهاد کشاورزی و به تبع آن از سازمان دامپزشکی اخذ شود. سازمان دامپزشکی موظف است آزمایش‌هایی روی این نوع خوراکی‌ها انجام دهد و بعد از تاییدیه، اجازه ورود این اقلام را به کشور بدهد. با توجه به این که هنوز نمی‌دانم چه نوع آلودگی مد نظر است، نمی‌توانم پیش از انجام آزمایش درباره شدت یا نوع آلودگی اظهار نظر کنم.»
این کارشناس وزارت بهداشت، درباره احتمال مرگ یا بیماری‌های شدید بر اثر مصرف مرغ‌های آلوده گفت: «اصولا آلودگی‌های باقی مانده دارو‌ها در حیوانات ذبح شده از نوع الودگی‌هایی نیستند که در لحظه، افراد را درگیر کرده و منجر به مرگ شوند. به طور معمول این نوع آلودگی‌ها در طولانی مدت اثر سوء خواهند داشت. برای مثال جهش‌های ژنتیکی ایجاد می‌کنند یا باعث مقاومت بدن به آنتی بیوتیک‌ها می‌شوند. این آثار عمدتا بلند مدت است و در کوتاه مدت قابل مشاهده نیست. در خصوص آلودگی‌های میکروبی، شرایط متفاوت است و این نوع آلودگی می‌تواند منجر به مسمومیت مصرف کننده شود. اما حتی اگر این نوع آلودگی هم اندک باشد، به راحتی قابل تشخیص نیست، یعنی ممکن است آلودگی میکروبی به حدی کم باشد که بدن فرد آلودگی را نشان نداده یا حتی دچار بیماری شده، اما پزشک تشخیص نداده این آلودگی به علت مصرف گوشت آلوده اتفاق افتاده است.»
وی در خصوص آسیب پذیرتر بودن برخی از اقشار خاص در برابر آلودگی مواد غذایی تاکید کرد: «کودکان به دلیل قرار داشتن در سنین رشد و البته پایین بودن قدرت سیستم دفاعی و ایمنی بدنشان، در برابر آلودگی‌های مواد غذایی، آسیب پذیرتر هستند. سالمندان نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در تمام آلودگی‌های مواد غذایی این قاعده صدق می‌کند و کودکان، بیماران خاص و سالمندان آسیب بیشتری می‌بینند. اما تاکید می‌کنم که اگر آلودگی به شکلی باشد که مقاومت آنتی بیوتیکی در بدن افراد ایجاد کند، کل جامعه را درگیر می‌کند. چون اگر آنتی بیوتیک‌هایی که ما مصرف می‌کنیم در بدن حیوانات باقی مانده باشد، بدن ما به آنتی بیوتیک‌ها عادت می‌کند و در هنگام بیماری، مقاومت آنتی بیوتیکی خواهیم داشت.»
باید به این نکته توجه کرد که هنوز شواهدی قطعی مبنی وجود مرغ‌های آلوده در کشور وجود ندارد. پس تا زمانی که آلوده بودن مرغ وارداتی محرز نشود، مردم نباید نگران خرید و مصرف مرغ باشند.
