بیماری آلزایمر: علائم، علل، پیشگیری و مدیریت زندگی روزمره
به گزارش مخاطب ۲۴، بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی است که به تدریج باعث آسیب به حافظه، تفکر، یادگیری و مهارتهای سازماندهی میشود. این بیماری شایعترین علت زوال عقل است و علائم آن معمولاً در افراد بالای ۶۵ سال ظاهر میشود. درمان قطعی وجود ندارد، اما داروها میتوانند علائم را مدیریت کرده و پیشرفت بیماری را کند کنند.
علائم و نشانهها
علائم آلزایمر در افراد متفاوت است، اما بهطور کلی میتواند تواناییهای زیر را کاهش داده یا از بین ببرد:
حافظه
مشکل در یادآوری وقایع اخیر (حافظه کوتاهمدت) یا خاطرات قدیمی (حافظه بلندمدت)
فراموش کردن چهرهها، اسامی یا مکانها
استدلال و تصمیمگیری
کندی در تصمیمگیری یا برنامهریزی
مشکل در دنبال کردن دستورالعملها یا تهیه غذا
زبان
دشواری در صحبت کردن، خواندن یا درک زبان (آفازی)
کاهش مکالمه، استفاده از کلمات اشتباه یا تغییر زبان
رفتار و شخصیت
تغییرات شدید خلق و خو، پرخاشگری، بدبینی، هذیان
کاهش اعتماد به خود و دیگران
درک فضایی و هماهنگی حرکتی
برخورد با اجسام، دشواری در حرکات ظریف مانند بستن بند کفش
مشکل در هماهنگی دست و چشم
پیشرفت: علائم به مرور زمان شدیدتر میشوند.
علل بیماری
علت اصلی آلزایمر تجمع غیرطبیعی پروتئینهای آمیلوئید و تاو در مغز است. این پروتئینها در نورونها تجمع پیدا کرده و به شکل پلاکها و گرهها باعث از کار افتادن نورونها میشوند و در نهایت مرگ سلولی رخ میدهد. آسیب معمولاً از هیپوکامپوس (مرکز حافظه مغز) شروع میشود و به نواحی دیگر گسترش مییابد.
ژنتیک و عوامل ارثی
احتمال ابتلا در افرادی که والدین یا خواهر/برادر بیولوژیکی مبتلا دارند، ۱۰ تا ۳۰ درصد بیشتر است.
ژن APOE ε۴ ریسک ابتلا و شروع زودهنگام بیماری را افزایش میدهد، اما همه حاملان این ژن به آلزایمر مبتلا نمیشوند.
سایر عوامل خطر
سن بالای ۶۵ سال
نژاد سیاه یا لاتین
سابقه ضربه مغزی
بیماریهای قلبی-عروقی، دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، چاقی
سندرم داون
سیگار کشیدن و عوامل محیطی
عوارض
کاهش کلی سلامت جسمی
عفونتها (مثل ذاتالریه و عفونتهای پوستی)
تشنج، مشکلات تنفسی و بلع
زخم بستر، سوءتغذیه، کمآبی
سقوط و شکستگی استخوانها
از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع
مشکلات دندانی
تشخیص
تشخیص شامل:
بررسی سوابق پزشکی و تاریخچه بیماری
معاینه فیزیکی و عصبی
آزمایشهای شناختی و روانپزشکی
تصویربرداری مغز: MRI، CT، PET
آزمایش خون و ادرار
هدف از این بررسیها، رد سایر بیماریها و تشخیص آسیبهای مغزی مرتبط با آمیلوئید است.
مدیریت و درمان
هیچ درمان قطعی وجود ندارد، اما درمانها میتوانند پیشرفت بیماری را کند کنند و علائم را مدیریت نمایند.
داروها:
مهارکنندههای کولین استراز (Donepezil, Galantamine, Rivastigmine) برای بهبود حافظه و کاهش تغییرات رفتاری
آنتاگونیستهای NMDA (مثل Memantine) برای کاهش آسیب نورونها
داروهای مدیریت علائم: ضد افسردگی، ضد روانپریشی، ضد تشنج
آنتیبادیهای مونوکلونال:
Lecanemab: پروتئین آمیلوئید قبل از تجمع را هدف میگیرد
Donanemab: پلاکهای آمیلوئید موجود را هدف میگیرد
آزمایشهای بالینی: فرصت تجربه درمانهای جدید برای مبتلایان زودهنگام
پیشآگهی و طول عمر
اکثر افراد بالای ۶۵ سال، ۴ تا ۸ سال پس از تشخیص زنده میمانند، اما برخی سالها زندگی طولانیتری دارند.
تشخیص زودهنگام فرصت بیشتری برای مدیریت بیماری و برنامهریزی فراهم میکند.
پیشگیری و سبک زندگی
رژیم غذایی سالم (مدیترانهای یا DASH)
فعالیت بدنی منظم
تحریک ذهنی: حل جدول، مطالعه، نوازندگی
تعامل اجتماعی
تست ژنتیکی برای افراد دارای سابقه خانوادگی
زندگی با آلزایمر
پس از تشخیص، بررسیهای منظم لازم است.
پرسشهایی که میتوان از پزشک پرسید:
چه علائمی باید مراقب باشیم؟
بهترین درمانها کدامند؟
آیا میتوانم در آزمایشهای بالینی شرکت کنم؟
حمایت روانی برای بیماران و مراقبان بسیار مهم است
