قدرتمندترین مرد جهان ناپدید میشود!
به گزارش مخاطب ۲۴: هر سال در ماه اوت، قدرتمندترین مرد جهان از انظار ناپدید میشود. به احتمال زیاد، رئیسجمهور شی جینپینگ هفتۀ آینده پکن را ترک میکند و به همراه مقامهای بلندپایه به استراحتگاه ساحلی بِیدایه، در سهساعتی شرق پایتخت، میرود. بزرگان حزب کمونیست از زمان مائو تسهتونگ در ویلاهای این منطقه گرد هم میآیند. با این حال، غیبتهای طولانیمدت میتواند در خارج از چین، گمانهزنیهایی داغ را دربارۀ میزان اقتدار رهبر ایجاد کند.
به نوشته اکونومیست، نشست تابستانی امسال بازتابی است از موفقیت خیرهکنندۀ شی در بازسازی صفوف بالای حزب: نسل قدیمی یا مردهاند، یا زوال عقل گرفتهاند یا به حاشیه رانده شدهاند، و وفاداران او حکومت میکنند. بهنظر میرسد رهبر بلامنازع چین هیچ رقیب جدیای ندارد؛ او بدون چالشی آشکار، دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین ارتش دنیا را هدایت میکند. برای رهبران جهان، دسترسی به او ضروری است. در روزهای اخیر او میزبان وزیران خارجۀ هند و روسیه بود و با نخستوزیر استرالیا گفتوگو کرد. آمریکا نیز بهتازگی اعلام کرده که «احتمال زیادی» وجود دارد که شی و دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در اواخر سال جاری دیدار کنند.
سیاستورزی در سطوح بالای حکومت چین همچنان یک جعبه سیاه است. اگر روزی رهبری در بحران قرار بگیرد، شاید آخرین کسانی که خبردار میشوند، ناظران خارجی باشند. اما تحلیلگران اکنون زمزمه میکنند که سبک حکمرانی شی ممکن است در حال تغییرات ظریفی باشد. او که در ابتدا با تقویت ساختار کمیسیونها برای سلطه بر بوروکراسی قدرت گرفته بود، اکنون از آن عقبنشینی میکند. برخی از این کمیسیونها که زیر نظر مستقیم شی اداره میشوند، کمتر از قبل تشکیل جلسه میدهند. در برخی دیگر، او اجرای دستورکارش را به معاونان مورد اعتماد خود سپرده است. همچنین کمتر در انظار عمومی ظاهر میشود. با این حال، این تحولات نهتنها نشانهای از بهچالشکشیدهشدن اقتدار رهبر حزب نیستند، بلکه ممکن است اقتدارش را تقویت هم کنند.
اگر تغییر در سبک رهبری در حال وقوع باشد، این نشانۀ تحولی چشمگیر برای مردی است که از زمان بهقدرترسیدن در سال ۲۰۱۲ قدرت را بهشکلی بیرحمانه در دستان خود متمرکز کرده است. همزمان با افزایش قدرت شخصی شی، شمار مقامهایی که تحت تحقیق قرار گرفتهاند نیز افزایش یافته است: سرکوبی که در آوریل ۲۰۲۴ آغاز شد، تاکنون باعث شده ۴۳۳هزار نفر مورد بازجویی قرار گیرند. پاکسازیهای اخیر در ارتش بسیار چشمگیر بوده است. چندین ژنرال که زمانی عضو کمیسیون نظامی مرکزی پنجنفره، نهاد حزبی کنترل کنندۀ ارتش به ریاست شی، بودند، اکنون یا در حال بازجویی هستند یا ناپدید شدهاند. ظاهراً تازهترین مورد، هه وِیدونگ است که اگر کنار گذاشته شده باشد، بالاترین مقام نظامی برکنارشده از سال ۱۹۶۷ به بعد خواهد بود.
حزب کمونیست چین
رهبری حزبی متشکل از متحدان، برخی مشکلات را حل میکند، اما بهنظر میرسد شی نگران آن است که چنین ساختاری مشکلات جدیدی نیز ایجاد کند. کسانی که تنها بهخاطر وفاداری برگزیده شدهاند ممکن است فاقد تجربه باشند، از گفتن اخبار بد خودداری کنند یا فرصتهای فساد را از دست ندهند. شی در ۳۰ ژوئن به دفتر سیاسی ۲۴نفرۀ حزب گفت که «ریسمان انقلاب درونی باید سفتتر کشیده شود.»
شی پس از بهقدرترسیدن با ایجاد شبکهای از کمیسیونهای حزبی، قدرت را در دست گرفت؛ ساختاری که به او امکان میداد بوروکراسی دولتی و منافع تثبیتشدۀ دیگر را دور بزند. این کمیسیونها، که سلاحی نهادی و قدرتمند هستند، همچنین به او اجازه دادند مقامهایی را که خود برنگزیده بود، مانند نخستوزیر پیشین لی کهچیانگ، به حاشیه براند. شی تاکنون نزدیک به ده کمیسیون برای هدایت حوزههای مختلف حکمرانی و پیشبرد برنامۀ داخلی خود تأسیس کرده است. اما به گفته نیل توماس از اندیشکدۀ «جامعۀ آسیا» در آمریکا، او اکنون بیشتر دستورالعملهای مکتوب به این جلسات میفرستد تا اینکه شخصاً در آنها حضور یابد.
بهنظر میرسد تعداد جلسات این کمیسیونها نیز کاهش یافته است. مهمترین کمیسیون ــکمیسیون اصلاحات اقتصادیــ در پنج سال نخست رهبری شی، ۳۸ بار تشکیل جلسه داد. اما از سال ۲۰۲۲ تاکنون تنها شش جلسه برگزار شده و از اوت ۲۰۲۴ هیچکدام علناً اعلام نشده است. همچنین بیانیههای منتشرشده از این جلسات کوتاهتر شدهاند که نشان میدهد تصمیمات کمتری اتخاذ میشود. به گفتۀ کریستوفر بدور از مؤسسه تحقیقاتی گاوکال دراگونومیکس، جلسات دیگر کمیسیونهای تحت رهبری شی نیز به همین صورت کاهش یافتهاند.
پولیتبورو، در جلسۀ ژوئن مقرراتی را تصویب کرد (هرچند آنها را منتشر نکرد) که برای نخستینبار وظایف کمیسیونهای حزبی را روشن میکرد، که هنوز ریاست اغلب آنها با شی است. گزارش جلسه تأکید کرد که این کمیسیونها باید «فقط هماهنگ کننده باشند و پایشان را فراتر نگذارند و همینطور بدون تجاوز از حدود خود، اجرا کنند». به گفتۀ هالی اسنیپ از دانشگاه گلاسگو، این مقررات بخشی از تلاشهای شی برای «حکمرانی از طریق قوانین» است، شاید برای آنکه دستورکارش حتی وقتی در جلسه حاضر نیست هم به اجرا درآید. همۀ این اقدامات بخشی از تلاشی است برای آنکه کشور بیش از هر چیز به حزب، با آقای شی در رأس آن، پاسخگو باشد و هیچ تفکیک قوایی وجود نداشته باشد.
شی جین پینگ
دیگر تغییر در رویکرد شی، مربوط به واگذاری وظایف است. او بهتدریج برخی از کمیسیونهای مهم را به معاونانش سپرده است. به گفتۀ ویکتور شی از دانشگاه کالیفرنیا در سندیگو، محدودسازی اختیارات این کمیسیونها ممکن است باعث شده باشد که شی راحتتر کنترل آنها را واگذار کند. او بهویژه به تسای چی، عملاً رئیس دفترش، لی چیانگ، نخستوزیر، و دینگ شوئهشیانگ، معاون نخستوزیر، اعتماد کرده است. هر سه در اوایل سال ۲۰۲۳ ریاست یک کمیسیون حزبی را برعهده گرفتند. این سه نفر در کمیتۀ دائمی هفتنفرۀ پولیتبورو ــبالاترین نهاد قدرت در چینــ حضور دارند و شی در سال ۲۰۲۲ با شکستن سنتها آنها را ارتقا داد. آنها ارتباطی قوی با شی دارند، اما رابطهشان با یکدیگر نزدیک نیست.
ناظران تسای چی را قابلاعتمادترین مشاور شی میدانند. او زمانبندیها، ارتباطات و امنیت رهبری حزب را کنترل میکند؛ و در عین حال بهطرز غیرمعمولی مسئول امور روزمرۀ دیوانسالاری مرکزی حزب نیز هست. با این حال، بهنظر میرسد لی بیشترین بهره را از تفویض تدریجی وظایف از سوی شی برده باشد.
لی بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رئیس دفتر شی بود، زمانی که شی هنوز یک فرماندار استانی در حال صعود بود. لی از آن زمان برخی از مسئولیتهایی را که از سلفش گرفته شده بود، دوباره بهدست آورده است، از جمله برخی اختیارات در سیاستگذاری اقتصادی را. بهنظر میرسد که او مورد اعتماد است: او در ماه ژوئیه بهجای شی در اجلاس بریکس در برزیل شرکت کرد ــاین اولین غیبت شی در این نشست طی ۱۲ سال گذشته بود. لی همچنین در داخل بوروکراسی دولتی نفوذ زیادی دارد. قوانین جدید به او اجازه میدهند که در هر زمان کارمندان دولت را احضار کند و نشستهای مطالعاتی با موضوعات دلخواه خود برگزار کند. تنها شی اختیار مشابهی دارد.
لی احتمالاً از یک اتفاق عجیب در آوریل نیز سود برده است، زمانی که دو عضو دفتر سیاسی بدون هیچ توضیحی جای خود را با هم عوض کردند. نتیجه این شد که یکی از همکاران قدیمی لی اکنون مسئول تصمیمگیریهای پرسنلی حزب است، پیش از برگزاری کنگرۀ پنجسالۀ حزب در سال ۲۰۲۷ که قرار است انتصابات کلیدی دورۀ آینده را مشخص کند.
تفویض قدرت به وفاداران، در کنار خودداری از معرفی جانشین (و در نتیجه رقیب بالقوه)، ممکن است نشانههایی باشد از رهبری که قصد دارد تا سالخوردگی در قدرت بماند. شی اکنون ۷۲ سال دارد (مادرش، چی شین، ۹۸ ساله است). هیچ نشانهای وجود ندارد که او قصد کنارهگیری در پایان سومین دوره پنجسالهاش در سال ۲۰۲۷ را داشته باشد. هم مائو و هم دنگ شیائوپینگ، در سالهای پایانی عمر اختیارات را پراکنده کردند تا زیردستانشان بهعنوان موازنهکننده عمل کنند و هیچکس نتواند بیش از حد قدرتمند شود. آنها بهشکلی شبیه پیشگویی درآمده بودند که از پشت پرده در مورد ایدئولوژی نظر میدادند. ممکن است شی نیز بهتدریج چنین سیستمی را شکل دهد ــسیستمی که در آن، قدرت نهایی حتی در غیاب او نیز در دستان او باقی بماند.
منبع: اکو ایران
