کولر آبی و معضلی به نام بی آبی!
مخاطب۲۴- کولر‌های آبی از جمله مهم‌ترین تجهیزات سرمایشی در ایران هستند که هم مصرف آب و هم مصرف برق غیربهینه دارند. طبق مطالعات پژوهشکده مطالعات فناوری، در حال حاضر در حدود ۲۰ میلیون کولر آبی در کشور وجود دارد که به گفته سازمان ملی استاندارد ایران، بیش از ۷۰% آنها دارای رتبه انرژی E، F و G هستند.
طبق برخی آمار‌های رسمی، هر کولر آبی در هر ساعت بین ۳۰ تا ۴۵ لیتر آب مصرف می‌کند یعنی در هر شبانه روز حدود ۷۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند. مطالعات متخصصان و پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فناوری، کارکرد کولر‌های آبی در تابستان سال ۱۴۰۲ را حدود ۱۹ میلیارد ساعت تخمین‌زده است. با در نظر گرفتن نرخ مصرف آب کولر آبی بین ۳۰ تا ۴۵ لیتر در ساعت، حدود ۵۷۰ تا ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب در تابستان (متوسط ۷۰۰ میلیون مترمکعب) توسط کولر‌های آبی مصرف می‌شود که این میزان بیش از ۳ تا ۴.۵ برابر ظرفیت اسمی سد امیرکبیر (سد کرج) است. این میزان مصرف آب، معادل ۱.۵ برابر ظرفیت کل سد‌های طالقان و کرج در زمان پرشدگی صد در صد خود است. تفاوت مصارف آب در کولر‌های آبی با سایر مصارف شرب نظیر شست‌وشو و استحمام آن است که کل این میزان آب، تبخیر شده و امکان بازگشت به چرخه بهره‌برداری مجدد را ندارد.
برای درک بهتر این میزان مصرف آب، می‌توان میزان مصرف آب کولر‌های آبی با تکنولوژی بسیار قدیمی و از رده خارج شده را با طرح ۶ میلیارد دلاری نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی و استان خراسان رضوی مقایسه کرد. در این طرح قرار است سالیانه فقط ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب در سال نمک‌زدایی و با هزینه‌ای بالغ بر ۶ میلیارد دلار به استان‌های مختلف فلات مرکزی و در نهایت، استان خراسان رضوی منتقل شود. علاوه‌بر این، هزینه بسیار هنگفت و امنیت بسیار اندک این طرح برای مقصد، جهت تأمین انرژی برق برای انتقال آب این طرح، نیاز به احداث شش نیروگاه برق به ظرفیت ۹۰۰ مگاوات است که با توجه به بحران شدید ناترازی انرژی امکان‌پذیری آن بسیار سخت است.
بر این اساس، میزان مصرف آب کولر‌های آبی، متوسط ۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال است که در مقایسه با میزان آب مصرفی کشور (۱.۴ میلیارد مترمکعب) نکات سیاستی بسیار مهمی را به ما نشان می‌دهد. به بیان ساده، می‌توان گفت که: نیمی از «مصرف» آب «شرب» در کشور توسط کولر‌های آبی استفاده می‌شود؛ که با کمال تأسف تکنولوژی آن مربوط به بیش از شش دهه پیش است. این در حالی است که مسئله مصرف غیربهینه کولر‌های آبی تنها به مسئله مصرف آب محدود نمی‌شود و این وسیله سرمایشی با تکنولوژی بسیار قدیمی، یکی از عوامل مهم و مؤثر در ناترازی انرژی و برق در کشور است. مطالعات پژوهشکده مطالعات فناوری نشان می‌دهد که با تعویض کولر‌های نسل قدیم با مدل‌های بهره‌ور تا سال ۱۴۲۰، حدود ۸۵۰ میلیون دلار در بخش برق و ۱ میلیارد دلار در مصرف آب کشور صرفه‌جویی خواهد شد.
حال سؤال اساسی این است که چرا دولت حاضر است بیش از ۶ میلیارد دلار برای تأمین تنها ۲۸۰ میلیون مترمکعب سرمایه‌گذاری کند، اما بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب شرب کشور با تکنولوژی بیش از شش دهه پیش، همچنان در پشت‌بام‌های شهر‌ها و روستا‌ها جولان داده، بخش مهمی از امنیت آب شرب و امنیت انرژی کشور را می‌بلعد؟ چرا اصلاح و بهینه‌سازی مصرف آب و برق این بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب شرب، به‌صورت جدی در دستور کار دولت‌ها و وزارت نیرو قرار نگرفته است؟
