اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا، رویدادی با دستاورد صفر!
به گزارش مخاطب ۲۴: سومین اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا که قرار بود سرآغاز تحولی جدی در روابط اقتصادی و تجاری میان ایران و قاره آفریقا ایجاد کند، اما شواهد نشان داد که با توجه به حجم اندک تجارت خارجی سال گذشته با آفریقا به هیچ وجه، هزینه برگزاری چنین همایش‌های بزرگی را توجیه نکرده و نه به دستاورد مشخص و ملموسی مانند انعقاد قرارداد‌های تجاری رسیده است که بتوان امیدوار به گشایش‌های اقتصادی در آینده داشت.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، آمار‌ها نشان می‌دهد که حجم تجارت خارجی با آفریقا در سال گذشته نزدیک به ۱/۲ میلیارد دلار بوده است که این مقدار نسبت به حجم کل تجارت خارجی ایران رقمی بسیار ناچیز است؛ به طوری که سهم تجارت با آفریقا حدود ۱ درصد از کل تجارت خارجی ایران را تشکیل می‌دهد. با این حال مسئولان سازمان توسعه تجارت که زیر مجموعه وزارت صمت است تاکید بر این دارند که هدف گذاری برای افزایش آن تا ۱۰ میلیارد دلار باید در دستورکار قرار گیرد!
تجربه دو اجلاس گذشته درس عبرت نشد؟
سومین دوره اجلاس ایران و آفریقا از ۸ اردیبهشت با حضور نمایندگانی از ۳۸ کشور آفریقایی و ۵۱ هیئت رسمی از این کشور‌ها در تهران برگزار و در ادامه به اصفهان با محوریت چهار حوزه تخصصی شامل پتروشیمی، معدن و صنایع معدنی، کشاورزی و سلامت برگزار شد و سوال اینجاست که دو اجلاس قبلی به گواه آمار تجارت خارجی با آفریقا نشان می‌هد که آن‌طور که باید و شاید توسعه تجارت خارجی با این قاره موفق نبوده است. به همین جهت این سوال پیش می‌آید که باوجود موفقیت نبودن در اجلاس‌های قبلی چرا همچنان عزم جدی برای برگزاری سومین دوره آن وجود دارد؟
تجربه دو اجلاس گذشته ایران و آفریقا نشان می‌دهد که گرچه در آن اجلاس‌ها هم وعده‌های همکاری داده شد، اما به دلایل مختلف مانند موانع ساختاری، عدم تخصیص منابع کافی، مشکلات حمل و نقل، مسائل بانکی، موانع تعرفه‌ای و مشکلات مربوط به زیرساخت‌های تجاری مانع از تحول چشمگیر در تجارت خارجی ایران و آفریقا شد.
طعنه غیرمستقیم وزیر کشاورزی آفریقای مرکزی به ایران
حمزه گیسمالا، وزیر کشاورزی آفریقای مرکزی درخصوص همکاری ایران و آفریقا گفت: ایران در زمینه تجهیزات کشاورزی و فناوری‌های مرتبط توانمندی‌های قابل‌توجهی دارد که می‌تواند نیاز‌های آفریقای مرکزی را تأمین کند. برای مثال در بخش کشاورزی دو حوزه اصلی ازجمله تولید محصولات خوراکی برای انسان و حیوانات و تولیدات صنعتی مانند ذرت، قهوه، کاکائو و روغن‌های صنعتی مورد توجه است. او همچنین بر «کاهش تعرفه‌های گمرکی بین دو کشور» اشاره کرده که می‌تواند انگیزه‌ای برای گسترش روابط تجاری باشد همچنین قوانینی برای تضمین سرمایه‌گذاری خارجی، بازگشت سرمایه و سود آن تصویب کرده‌ایم.
گفته‌های وزیرکشاورزی آفریقای مرکزی نشان می‌دهد که همکاری ایران و کشور‌های آفریقایی در زمینه کشاورزی با وجود پتانسیل‌های فراوان، اما با چالش‌ها و مشکلات متعددی روبه رو است که مهم‌ترین مانع آن، وجود تعرفه‌های بالا و مقررات پیچیده گمرکی در کشور‌های آفریقایی است که صادرات و واردات محصولات کشاورزی را دشوار می‌کند.
موانع تجارت با آفریقا را بهتر بشناسیم
به دلیل ناکافی و غیراستاندارد بودن شبکه‌های جاده‌ای، ریلی و دریایی بسیاری از کشور‌های آفریقایی، حمل و نقل کالا‌ها و محصولات کشاورزی دشوار و پرهزینه است. از سویی دیگر، کمبود امکانات مناسب برای ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی پس از برداشت و صنایع تبدیلی و فرآوری ناکافی، منجر به ضایعات زیاد و کاهش ارزش افزوده محصولات می‌شود.
مشکلات در نقل و انتقالات منابع مالی و عدم وجود تسهیلات اعتباری مناسب برای کشاورزان و فعالان بخش کشاورزی، تجارت را با مشکل مواجه کرده ضمن اینکه تجار ایرانی در بازار کشاورزی آفریقا با رقیبانی جدی مانند کشور‌های اروپایی، چین و ترکیه رو‌به‌رو هستند که کار را برای آنها تقریبا غیرممکن می‌کند. علاوه بر آن در طول سه سال اخیر تجار ایرانی و آفریقایی ارتباطات و شبکه‌های همکاری محدودی با یکدیگر داشته که به همین دلیل اطلاعات دقیق و به‌روزی از بازار‌های کشاورزی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری نیز به تبع آن محدود است.
مساله مهم دیگری که همکاری‌های ایران و آفریقا را زیرسوال می‌برد، هزینه‌های بالای حمل و نقل و بیمه به ویژه برای کالا‌های فاسدشدنی و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی است که شانس ایران را درمقایسه با دیگر کشور‌ها کاهش می‌دهد. همچنین فناوری‌های کشاورزی ایران با شرایط اقلیمی و اقتصادی کشور‌های آفریقایی سازگار نیست و متناسب سازی آن هزینه و زمان زیادی می‌برد.
آقای وزیر با این حجم تجارت کم، چرا این همه ریخت و پاش؟
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهادکشاورزی نیز در سومین اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا آفریقا درخصوص تجارت با این قاره گفت: ایران در زمینه نوآوری‌های کشاورزی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است و در حال حاضر حجم تجارت ایران و آفریقا در محصولات کشاورزی سالانه ۳۰۰ میلیون دلار است و این تنها بخشی از ظرفیت موجود را نشان می‌دهد همچنین بخش کشاورزی ایران به دلیل تولید محصولات کشاورزی باکیفیت امکان صادرات به کشور‌های آفریقایی را دارد.
درحالی که به گفته وزیرجهاد کشاورزی کشور حجم تجارت خارجی با آفریقا در محصولات کشاورزی سالانه ۳۰۰ میلیون دلار بوده است و درمقایسه با حجم کل تجارت خارجی در سال ۱۴۰۳ که در مجموع ۱۳۰ میلیارد دلار مبادلات تجاری غیرنفتی داشته است رقمی بسیار ناچیز بوده و این همه ریخت و پاش آن هم در شرایط اقتصادی حال حاضر کشور منطقی نیست.
ازسویی دیگر، بیشتر کشور‌های آفریقایی، به صادرات مواد خام کشاورزی مانند قهوه، کاکائو، چای، و پنبه وابسته بوده که این مواد خام بدون هیچ فرآوری صادر می‌شود و بخش بزرگی از ارزش افزوده این محصولات نصیب کشور‌های فرآوری‌کننده ازجمله اروپا و آمریکا می‌شود و کشور‌های اروپایی و آمریکا دهه‌ها در زمینه فرآوری محصولات کشاورزی آفریقا سرمایه‌گذاری کرده‌اند و دارای زیرساخت‌های عظیم و فناوری پیشرفته هستند که شانس ایران در مقایسه با آنها بسیار ضعیف است.
به گفته سید روح اله لطیفی، قائم مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا در سبد صادراتی کالا‌های ایرانی به آفریقا، محصولات آهنی، کود اوره، مواد غذایی، انواع قیر و سایر مشتقات پترو پالایشگاهی، محصولات شیمیایی و پلاستیکی، ماشین آلات صنعتی، کف پوش، لاستیک موتور سیکلت، سیمان سفید، گچ، دارو، اسباب بازی و ظروف شیشه‌ای قرار می‌گیرد.
برگزاری سومین همایش همکاری با کشور‌های آفریقایی در حالی که دستاورد ملموسی از اجلاس‌های قبلی حاصل نشده می‌تواند این سوال را ایجاد کند که آیا رویکرد گرفته شده در قبال توسعه روابط تجاری با آفریقا نیازمند بازنگری و اصلاح نیست؟ البته این گونه به نظر می‌رسد که برای دستیابی به اهداف تعیین شده در زمینه تجارت با آفریقا، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر، رفع موانع ساختاری، حمایت جدی از فعالان اقتصادی و پیگیری مستمر توافقات باشیم نه اینکه صرفا برگزاری همایش‌ها و ریخت و پاش‌های سرسام آور انتظار افزایش چشمگیر حجم تجارت با این قاره باشیم.
منبع: تابناک
