زندگی مسالمت آمیز زوج ایرانی با کروکودیل‌ها
مخاطب۲۴- آفتاب تند چابهار بر پهنه آب‌های کم‌عمق می‌خورد و گاندوها، این اژدهایان خاموش بلوچستان، در سایه‌سار نیزار‌ها نفس می‌کشند. مردی به همراه همسرش، تقلا کرده؛ نه برای تسخیر که برای پاسداشت آخرین بازمانده‌های کروکودیل‌ها در ایران.
پروژه حفاظت از گاندو در چابهار در آستانه تبدیل شدن به یک الگوی موفق منطقه‌ای است، اما به نظر می‌رسد عدم هماهنگی بین‌دستگاهی و کمبود منابع مالی، دستیابی به اهداف را با چالش مواجه کرده است.
دکتر اصغر مبارکی بعد از چندین دهه سابقه مدیریتی و تدریس و پژوهش در سازمان محیط زیست، همچنین عضویت در سازمان‌های بین المللی، حالا همراه با همسرش در اقدامی شخصی و با تکیه بر توان و انگیزه‌های شخصی و خانوادگی، در سیستان و بلوچستان کار دشوار تکثیر تربیت گاندو، همان کروکدیل با تعداد جمعیت شکننده و رو به انقراض را در پیش گرفته است.
با توجه به پتانسیل‌های علمی، اقتصادی و گردشگری این طرح، ضرورت توجه جدی‌تر مسئولان احساس می‌شود، اما اصغر مبارکی ظاهرا در این مسیر همچنان تنهاست.
دکتر اصغر مبارکی پرورش دهنده گاندو (کروکودیل ایرانی) در چابهار در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک، با اشاره به اهمیت حفاظت از این گونه نادر، تأکید کرد که ایجاد مراکز تکثیر در اسارت برای حفظ ذخیره ژنتیکی این گونه ضروری است. وی گفت: «کروکودیل ایرانی کوچک‌ترین جمعیت جهانی را دارد و وضعیت حفاظتی آن بسیار شکننده است. این کار یک تعهد ملی، شخصی و علمی است و باید از آن حمایت شود.»
انگیزه اصلی؛ حفظ گونه در معرض خطر
به گفته این عضو رسمی کنوانسیون بین‌المللی تجارت گونه‌های جانوری و گیاهی وحشی در حال انقراض (سایتیس)، انگیزه اصلی از پرورش گاندو، حفظ این گونه ارزشمند است که به دلیل جمعیت محدود و شرایط حساس، نیازمند اقدامات فوری است. وی با اشاره به تجربه ۳۰ ساله خود در این زمینه، افزود: «روش دیگری برای نجات این گونه وجود نداشت و ما با تکیه بر دانش و تعهد ملی این مسیر را انتخاب کردیم.»
استفاده اقتصادی
این کارشناس در بخش دیگری از سخنان خود به امکان استفاده اقتصادی از کروکودیل‌ها اشاره کرد و گفت: «استفاده اقتصادی از گونه‌های حیات وحش، از جمله کروکودیل، باید پس از اطمینان از حفاظت پایدار آنها انجام شود. در بسیاری از کشور‌ها از این گونه برای اهداف پزشکی، صنعتی و گردشگری استفاده می‌شود، اما ایران هنوز به مرحله بهره‌برداری پایدار نرسیده است.»
درخواست از مسئولان برای توجه به طرح‌های حفاظتی
کارشناس سابق دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به مشکلات مالی و کمبود حمایت، گفت: «این پروژه یک اقدام ملی است که می‌تواند برای کشور اعتبار بین‌المللی ایجاد کند. انتظار داریم سازمان‌های محیط زیست، منطقه آزاد چابهار و دیگر نهاد‌های مرتبط، حمایت خود را افزایش دهند تا این گونه منحصر‌به‌فرد برای نسل‌های آینده حفظ شود.»
تلاش‌های بین‌المللی برای معرفی گاندو
این فعال بین المللی محیط زیستی و طبیعت در چابهار با اشاره به فعالیت‌های بین‌المللی برای معرفی این گونه، گفت: «اقدامات انجام‌شده منجر به شناخته‌شدن بلوچستان و فرهنگ حفاظتی جامعه محلی شده است. ما امیدواریم با حمایت بیشتر، بتوانیم برنامه‌های حفاظتی را توسعه دهیم.
نیاز به حمایت ملی از طرح‌های حفاظتی
وی با تأکید بر ملی بودن این طرح‌ها، افزود: «این برنامه‌ها نیازمند نگاه مثبت و حمایت مسئولان است. با تغییرات مدیریتی اخیر در سازمان محیط‌زیست، امیدواریم توجه بیشتری به این طرح شود. سازمان منطقه آزاد چابهار و نهاد‌های مرتبط می‌توانند نقش کلیدی در توسعه اقتصاد دریا محور و گردشگری ایفا کنند.»
پتانسیل بالای گردشگری و تحقیقاتی گاندو
مبارکی با اشاره به ظرفیت‌های علمی و اقتصادی پروژه، بیان کرد: «این طرح می‌تواند به عنوان یک پروژه پایلوت ملی، منجر به توسعه تحقیقات، آموزش و گردشگری در سطح بین‌المللی شود. اما بدون سرمایه‌گذاری مناسب، دستیابی به اهداف ممکن نیست.»
هشدار درباره تهدیدات پیش روی پروژه حفاظت گاندو
پرورش‌دهنده گاندو در چابهار با ابراز نگرانی از وضعیت فعلی پروژه حفاظت از کروکودیل ایرانی گفت: «متأسفانه امروز بیشتر با انگیزه‌کشی مواجهیم تا حمایت. تأمین نیاز‌های زیستی گونه‌ها در اسارت بسیار دشوار است، خصوصاً وقتی باید تمام استاندارد‌های علمی را رعایت کنیم.»
چالش‌های عملیاتی در بلوچستان
میارکی با اشاره به مشکلات اجرایی افزود: «با وجود دانش فنی و تجربیات بین‌المللی، با معضلات جدی مانند کمبود آب و مشکلات تأمین غذا مواجهیم. افزایش قیمت مواد اولیه مانند گوشت مرغ، فشار مضاعفی بر این پروژه وارد کرده است. مشکل کمبود آب برای پرورش گاندوها مساله مهمی است و ما همه تلاش خود را در این راستا به کار گرفته‌ایم».
این کارشناس محیط زیستی با اشاره به دستاورد‌های پروژه تأکید کرد: «موفق شدیم برای اولین بار در ایران گاندو را در اسارت تکثیر کنیم، اما متأسفانه به جای توجه به جنبه‌های مثبت، با کم‌لطفی و حتی تخریب‌های بی‌اساس مواجه شده‌ایم.»
وی خاطرنشان کرد: «این پروژه یک طرح ملی است که سازمان‌های مختلفی از جمله محیط زیست، منطقه آزاد چابهار، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و نهاد‌های گردشگری باید در آن مشارکت داشته باشند. متأسفانه عملاً احساس می‌کنیم رها شده‌ایم.»
برنامه ۲۰ ساله حفاظت با چالش مالی
پرورش‌دهنده گاندو با اشاره به افق بلندمدت پروژه گفت: «این طرح ممکن است ۲۰ سال زمان ببرد تا به نتایج مطلوب برسد. با وجودی که هزینه‌ها می‌توانست بر عهده دولت باشد، اما با تکیه بر تعهد ملی این مسیر را انتخاب کردیم.»
وی در بخش دیگری به تجربیات جهانی اشاره کرد: «در بسیاری از کشور‌ها نزدیک به یک قرن است که از کروکودیل‌ها به صورت پایدار استفاده اقتصادی می‌شود. استرالیا با بهره‌گیری از سنت‌های بومی و آمریکا و اروپا با تمرکز بر صنعت مد، الگو‌های موفقی ایجاد کرده‌اند.»
جامعه محلی؛ کلید موفقیت حفاظت
مبارکی با تقدیر از مردم بلوچستان گفت: «حفظ ۵۰۰ فرد گاندو در ایران مرهون فرهنگ غنی مردم بلوچستان است. در حالی که در سایر کشور‌ها کروکودیل‌ها با برخورد‌های منفی مواجهند، اینجا با خردمندی از آنها حفاظت می‌شود.»
درباره تعارضات انسانی و کروکودیل‌ها
مدیر اسبق دفتر موزه تنوع زیستی و ذخایر ژنتیک سازمان حفاظت محیط زیست همچنین به رفتار‌های پرخطر انسانی اشاره کرد و گفت: «در بیشتر موارد حمله کروکودیل‌ها، مقصر اصلی انسان است. اگر احتیاط‌های لازم رعایت شود، چنین اتفاقاتی نمی‌افتد. مردم باید در فصل زادآوری این گونه، رفتار‌های خود را کنترل کنند تا تعارضات کاهش یابد.»
