حلال توریسم برند اصلی و مهم مسلمانان

به گزارش سرویس گردشگری مخاطب ۲۴ به نقل از ایلنا؛ کشورمان با وجود سابقه تاریخی طولانی و فرهنگ‌ها و آداب و رسوم متنوع اقوام مختلف، از دیرباز به عنوان یکی از مقاصد جذاب گردشگری به شمار می‌رود، به طوری که از این مسیر می‌توان درآمد‌های ارزی کشور را چندین برابر نمود،

بیشتر بخوانید: شهر لک لک‌های ایران

اما عدم حمایت‌های دولت‌ها و بی اعتنایی به فعالیت‌های بخش خصوصی در این حوزه موجب شده تا از ظرفیت‌های این بخش به خوبی استفاده نشده و در دوران بحران کرونا نیز شاهد تعطیلی گسترده بخش گردشگری باشیم. برای بررسی این موضوع به سراغ پروفسور محمد شریف ملک زاده بنیانگذار وپدر علم نوین گردشگری جهان و فارغ التحصیل مقطع دکتری تخصصی در رشته مدیریت صنعتی رفته و با وی به گفت و گویی نشستیم. ملک زاده سمت‌های دیگری مانند معاونت رئیس جمهور، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، رئیس موسسه عالی آموزش، پژوهش، مدیریت و برنامه ریزی کشور و رئیس کمیته گردشگری مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز در کارنامه خود دارد. مشروح این مصاحبه در ادامه می‌آید.

در ابتدا مختصری از فعالیت‌های خود بفرمایید

با توجه به فعالیت‌های بنده در بخش‌های مختلف گردشگری و اختراع تئوری MFT (چارچوب گردشگری ملک زاده) به لطف حضرت حق در سال گذشته از طرف اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه‌های جهان در مقر سازمان ملل به عنوان پدر علم نوین مدیریت گردشگری جهان انتخاب شده و پس از آن این تئوری در دبیرخانه دانشگاه پریزیدنت اندونزی توسط هیات امنا و مدیران دانشگاه ارائه شد تا جایزه‌ای را تحت عنوان جایزه MFT هر دو سال یکبار در جهان برگزار شود. از طرفی، دانشگاه‌هایی مثل جورج واشنگتن، سوربن، دانشگاه گردشگری هنگ کنگ، دانشگاه سیاس چین، دانشگاه کاکاکوس گرجستان، اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه‌های جهان، دانشگاه استنفورد و همچنین جناب آقای دکتر وارما از مدیران فنی و اساتید برجسته سازمان جهان گردشگری ملل متحد، تئوری MFT راه نجات گردشگری جهان در دوران پساکرونا نام گذاری کرده و سازمان جهانی جهانگردی گردشگری ملل متحد این تئوری را به عنوان تحولی در صنعت گردشگری جهان در قرن بیست و یکم معرفی نمود. علاوه بر این، بنده در سال ۱۳۹۵ به عنوان مفاخر علمی و فرهنگی ایران انتخاب شدم.

سازمان گردشگری حلال با تمرکز بر انجام چه فعالیت‌هایی تاسیس گردید؟

ماموریت اصلی این سازمان انجام فعالیت‌های گردشگری حلال با تکیه بر نیرو‌های مجرب، کارشناس و متخصص است و در سطح ملی و بین المللی به عنوان اولین سازمان این حوزه فعالیت خود را در دفتر لندن، مالزی و ایران شروع کرده است. به عبارتی دیگر سازمان گردشگری حلال با تمرکز بر چهار حوزه حلیت، کیفیت، اصالت و سلامت در حوزه کالا و خدمات فعالیت داشته و برند آن در بخش‌های مختلف مانند خدمات مسافرتی و جهانگردی، رستوران ها، کافی شاپ ها، فروشگا‌های زنجیره ای، جاده ها، حمل و نقل دریایی، هوایی و جاده ای، کشتارگاه‌ها و لوازم بهداشتی و آرایشی، رستوران‌های زنجیره‌ای و. بر کالا‌ها و خدمات درج می‌شود. در سایت رسمی سازمان ملل یو ان آکادمیک نیز اعلام شده که حلال توریسم به عنوان برند اصلی مسلمانان جهان شناخته می‌شود و این امر افتخار بزرگی برای ایران و مسلمانان جهان خواهد بود. نکته دیگر این است که برند سازمان گردشگری حلال با تمام طبقات آن در همه کشور‌های اروپایی مانند فرانسه، آلمان، سوئیس، اتریش و.. ثبت شده و در نوع خود بی نظیر است. از سوی دیگر، علاوه بر ۵۸ کشور جهان اسلام، هر کشوری به طور جداگانه این برند را ثبت کرده و آن را به رسمیت می‌شناسد. علاوه بر این، برند گردشگری حلال در سازمان مالیکت معنوی کشور‌هایی مانند هندوستان، چین و ژاپن ثبت رسمی شده و با رجوع به WIPO می‌توان کل خدمات آن را ملاحظه نمود. در حال حاضر نیز این برند در ۲۲ شاخه از جمله حوزه‌های پولی، بانکی و مواد غذایی فعالیت داشته و به عنوان انحصاری‌ترین برند در بخش استاندارد‌های حلال شناخته می‌شود.

چه ضرورتی برای تاسیس این سازمان وجود داشت؟

اگر این ضرورت وجود نداشت، قطعا شاهد این حجم از فعالیت‌های سازمان گردشگری حلال در دنیا نبودیم. اگر به درستی دقت کنیم در کشوری مانند مالزی برند حلال فود سالانه چندین میلیارد دلار سودآوری دارد. با توجه به این امر و اهمیت استفاده از برند حلال در کشور‌های اسلامی، محصولات و خدمات این سازمان می‌تواند طیف وسیعی از بخش‌ها را مانند مواد غذایی، نوشیدنی، آرایشی و بهداشتی، در بر بگیرد، به طوری که مجوز جهانی WIPO نیز سازمان گردشگری حلال را به عنوان اولین سازمان رسمی با برند گردشگری حلال و در بردارنده طبقات متنوع در حوزه کالا و خدمات گردشگری، به رسمیت می‌شناسد.

با توجه به این امر آیا به اهداف خود دست پیدا کرده اید؟

خوشبختانه همه اهداف سازمان گردشگری حلال تا کنون محقق شده است، به طوری که سازمان گردشگری حلال یکی از انحصاری‌ترین و موفق‌ترین سازمان‌های گردشگری حلال در دنیا به شمار رفته و سازمان جهانی جهانگردی ملل متحد نیز آن را به عنوان یکی از اعضای وابسته به رسمیت می‌شناسد، همچنین همانطور که ذکر شد، اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه‌های جهان این سازمان را به عنوان عضو شورای اجرایی اتحادیه بین المللی روسای دانشگاه‌های جهان پذیرفته است. یعنی این سازمان تنها سازمان علمی و پژوهشی است که مدارک کوتاه مدت و بلندمدت را در حوزه پی اچ دی مهارتی در بخش گردشگری حلال با همکاری IAUP و دانشگاه کاکوس گرجستان صادر می‌کند.

در روند انجام فعالیت‌های این سازمان با چه موانع و چالش‌هایی مواجه شده اید؟

متاسفانه طی ۷ سال گذشته سازمان‌های دولتی به جای حمایت در مسیر این فعالیت موانع زیادی ایجاد کرده اند. برای مثال علاوه بر عدم حمایت‌های دولت سابق، سازمان ملی استاندارد تلاش زیادی برای جلوگیری از فعالیت‌های سازمان گردشگری حلال انجام داد، در حالی که کشوری مثل امریکا بیش از ۲۶ نوع استاندارد گردشگری حلال داشته و در کشور امارات نیز بیش از ۱۵ هلدینگ در زمینه ارائه خدمات و کالای حلال فعالیت دارد. مسئله دیگر به عدم تخصص و تدبر مسئولان مرتبط بر می‌گردد. برای نمونه خیلی از مسئولین در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعتقاد داشتند که ایران یک کشور اسلامی است و نیازی به سازمان گردشگری حلال ندارد، در حالی که این موضوع هم از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای کشورمان بسیار حائز اهمیت است. با وجود همه این موانع سازمان گردشگری حلال مورد تایید مسلمان جهان واز بزرگان اهل سنت و ادیان و گروه‌های مختلف مراجع بزرگ دینی قرار گرفت. همچنین بر اساس منویات مقام معظم رهبری در سازمان گردشگری حلال یک سیستمی تعریف شده که بر اساس نظرات فقهی مراجع و علما در تمام دنیا جایگاه خود را پیدا کرده است.

دلیل عدم حمایت دولت از بخش گردشگری چیست؟

در دولت گذشته اعتقادی به سرمایه گذاری در حوزه گردشگری وجود نداشت، به همین دلیل بعد از انتخاب بنده به عنوان پدر مدیریت گردشگری نوین هیچ یک از مسئولان در بخش دولتی به این موضوع توجه نکرد. به اعتقاد بنده مشکلات این حوزه ریشه در بی تجربگی و بی کفایتی افراد در حوزه گردشگری و در راس آن مدیران وزارتخانه‌ها و مهمتر از آن، بی اعتنایی دولت به موفقیت‌های بخش خصوصی دارد.

چه موضوعی موجب شده که کشورمان با وجود سابقه تاریخی طولانی سهم شایسته‌ای از درآمد‌های گردشگری نداشته باشد؟

کشور ایران تمام ظرفیت‌های گردشگری، هنری و صنایع دستی را در خود جا داده و با ثبت ۲۹ اثر رتبه دهم آثار ملی را در سازمان میراث جهانی در اختیار دارد، از این‌رو برای گردشگران و افراد علاقه‌مند به تاریخ و تمدن این مرز و بوم، بهترین مقصد گردشگری به شمار می‌رود، اما به دلیل عدم همکاری‌های دولت با بخش خصوصی، زیرساخت‌های های لازم برای رشد این حوزه ایجاد نشده است.

برند گردشگری حلال چه کمکی به تقویت این بخش خواهد کرد؟

این برند بهترین ظرفیت را برای معرفی مواد غذایی و کالا‌های ایرانی در بازار جهانی دارد. به عبارتی دیگر برند گردشگری حلال می‌تواند بزرگترین فرصت را برای سرمایه گذاری در حوزه صادرات مواد غذایی ایرانی، فرش ایرانی، کالا‌ها و خدمات فراهم سازد. برای مثال با توجه به قرارداد این سازمان با فروشگاه زنجیره‌ای کرفور، این فروشگاه می‌تواند به مدت ۱۰ سال محصولات ایرانی را در بازار خارجی عرضه کند.

کرونا چه صدمه‌ای به بخش گردشگری وارد کرد؟

ویروس کرونا موجب از دست رفتن ۴ و نیم تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی کشور‌ها و ۶۲ میلیون شغل در سال ۲۰۲۰ میلادی در جهان شده و سرمایه گذاری در بخش سفر و گردشگری را تا ۹۷۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ کاهش داد که به طور کل ۴/۴ درصد سهم سرمایه گذاری را به خود اختصاص می‌دهد. در سال ۲۰۲۰ میلادی نیز سرمایه گذاری جهانی به ۶۹۳ میلیارد دلار آمریکا رسید که ۲/۳ درصد از کل سرمایه گذاری جهانی را شامل می‌شد و این نشان از کاهش۷/۲۹ درصدی سرمایه گذاری این بخش است. از آنجایی که بخش گردشگری به بازاریابی و جذب بازدید‌کنندگان بین المللی و سرمایه گذارس ثابت می‌اندیشد، درک روند‌های کلیدی اولویت‌ها و فرصت‌های مرتبط برای باز کردن پتانسیل رشد آن در حال و آینده ضروری است. در ضمن همانطور که اشاره شد، در این خصوص سازمان‌های جدیدی مانند سازمان‌های نوآور و توسعه‌ای که قادر به اشتغالزایی باشند، می‌توانند بازار خوبی برای محصولات و خدمات این حوزه فراهم سازند. متاسفانه گردشگری در ایران با توجه به وضعیت پساکرونا روبه تعطیل است و زیرساخت‌های آن هنوز فراهم نشده است.

طی یکسال اخیر دولت جدید چه اقداماتی برای حمایت از این فعالیت انجام داده است؟

بنده با وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی وقت جناب آقای دکتر ضرغامی چندین جلسه داشتم که حاکی از توافق نظر وی برای توسعه این فعالیت داشت. چنین به نظر می‌رسد که سایر مدیران در این حوزه نیز به اهمیت این بخش واقف بوده و از آن حمایت می‌کنند. سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری مستلزم مشارکت همه ذی نفعان از مراحل اولیه یعنی فرآیند برنامه ریزی تا سایر بخش‌ها مانند توسعه، سرمایه گذاری، قانون گذاری و سیاست گذاری بوده و به این منظور دولت باید مشکلات و موانع را از میان بردارد، وگرنه اگر مشوق‌های سرمایه گذاری در این مرحله به بخش خصوصی داده نشود، شاهد بخش خصوصی فعال، پویا و پرحرکتی در سال‌های آینده نخواهیم دید.

چرا سازمان استاندارد در مسیر این فعالیت مانع تراشی کرد؟

سازمان ملی استاندارد کشور به دلیل حضور افراد غیرمتخصص و ناآگاه مدعی بود که متولی اصلی برند حلال به شمار رفته و لزومی برای تاسیس سازمانی موازی وجود ندارد، در حالی که سازمان گردشگری حلال طی جلسات مکرر و همچنین شکایت از این سازمان در دیوان عدالت اداری ادعای این سازمان را باطل و پرده از غیرقانونی بودن مخالفت‌های آن برداشت، بر همین اساس بعد از ۷ سال گواهینامه استاندارد را دریافت کرد، در حالی که اگر این سنگ اندازی‌ها به طور دقیق در سیتسم‌های نظارتی بررسی شود، خیلی از خطا‌ها و مشکلات واضح کشف خواهد شد. به اعتقاد بنده این مانع تراشی‌ها تفاوتی با اختلاس و دزدی ندارد و باید به طور جدی با آن مقابله کرد.

این فعالیت چه ارزش افزوده مهمی برای کشور به همراه داشته است؟

امروز برند گردشگری حلال در کشور‌هایی مانند مالزی، اندونزی، تمام کشور‌های اسلامی و همچنین سازمان مالیکت معنوی به ثبت رسیده که ارزش افزوده مهمی برای آن محسوب می‌شود، به طوری که با صادرات محصولات تحت پوشش این برند می‌توان تولید، اشتغالزایی و مهمتر از آن صادرات را افزایش داد، در حالی که هم اکنون خبری از کالا‌های ایرانی با تحت پوشش برند‌های ایرانی در حوزه گردشگری نیست. با توجه به این امر باید تاکید کرد که سازمان گردشگری حلال فرصت خوبی برای بازارسازی و بازاریابی محصولات و خدمات ایرانی در این حوزه فراهم کرده و این امر به عنوان بزرگترین موفقیت و دستاورد در صنعت گردشگری به شمار می‌رود؛ و سخن آخر...

باید به جای سنگ اندازی، قوانین و مقررات را تسهیل کرد و با حمایت از بخش خصوصی مانع از بی انگیزه شدن آن شود، در غیر این صورت خیلی از فعالیت ها، تولیدات فکری و اندیشه‌ای در داخل کشور به محاق خواهد رفت.