مخاطب ۲۴- چند ساعت تا پایان سال ۱۴۰۲ نمانده بود که ویدیویی از شیون و ابراز نگرانی یکی از بازیگران مطرح کشور در فضای مجازی منتشر شد: «دخترمو دزدیده!» این ویدیو تصویر مادری را نشان می‌دهد که به اصطلاح نگران دخترش است و پدرش او را دزدیده است.
یکتا ناصر و منوچهرهادی زوج هنرمندی بودند که در چندسال اخیر با یکدیگر ازدواج کرده و در این دوران هم چند کار مشترک تولید کردند؛ اما به یک باره با منتشر کردن خبر جدایی‌شان اذهان عمومی را متعجب کردند.
ضجه‌هایی که سال مردم را تحویل کرد!
یکتا ناصر در آخرین روز سال ۱۴۰۲ ویدیویی از خود به اشتراک گذاشت که به دلیل ضجه‌های دردآور این بازیگر معروف، حال طرفداران آن‌ها، همزمان با سال تحویل، متحول شد!
این بازیگر زن سینمای ایران در این ویدیو مدعی بود که منوچهر هادی تنها فرزندشان را دزدیده و به زور برده است؛ اما کمی بعد مشخص شد که منوچهرهادی با هماهنگی و براساس توافقی که با مادر سوفیا داشته، دخترش را برای مدت چند روز پیش خودش نگهداشته است.
تنها آرزوی من خوشحالی دخترم است
یکتا ناصر بار‌ها در فضای مجازی و برنامه‌های تلوزیونی اعلام کرده بود که مانند هر مادری بهترین‌ها را برای تک دخترش می‌خواهد و بزرگترین آرزوی او برای سوفیا خوشحالی و یک زندگی با رضایت است. او در گفت‌وگویی در پاسخ به این سؤال که به سوفیای ۲۰ ساله چه چیزی می‌گویی؟، گفته بود: «تا آن جایی که عقل و شعور و دانشم اجازه دهد، هرکاری که بتوانم برای سوفیا انجام می‌دهم.» حال سؤال اینجاست؛ اگر سوفیای ۲۰ ساله این ویدیو که ضجه‌ها مادرش به همراه «دزد» خطاب کردن پدرش تا سال‌های بعد در اینترنت و فضای مجازی موجود است، ببیند، چه واکنشی نشان خواهد داد؟
این روز‌ها به اشتراک گذاشتن لحظات غم و شادی در فضای مجازی به قدری گسترده شده است که بسیاری از افراد از آن برای جذب مخاطب، فالوور، پول، توجه و یا برای انتقام گرفتن و سورپرایز کردن فردی دیگر انجام می‌دهند و از جلب توجه دیگران و گرفتن لایک و کامنت از کاربران حس رضایت می‌کنند. اما مگر یک بازیگر سرشناس، دنبال چنین جلب توجهی است؟
در این زمینه سوالاتی مطرح است که علت انتشار این ویدیو‌ها در فضای مجازی چیست؟ آیا اقدام وی در راستای احساسات مادری بوده؟ این اتفاق چه تبعاتی برای سوفیا خواهد داشت؟ اگر این اتفاق در کشور‌های دیگر رخ می‌داد چه واکنشی در پی داشت؟
برای پیدا کردن پاسخ این سوالات به سراغ علیرضا شریفی یزدی جامعه شناس و روان‌شناس اجتماعی رفتیم.
سواستفاده از شهرت به دلیل خلأ قانونی
وی در گفتگو با خبرنگار فارس در خصوص چرایی به اشتراک گذاشتن چنین محتوا‌هایی در فضای مجازی توسط سلبریتی‌ها می‌گوید: به اشتراک گذاشتن این نوع از محتوا‌ها در فضای مجازی در همه جای دنیا بسیار باب شده و دلیل آن این است که متأسفانه برخی از سلبریتی‌ها می‌خواهند با استفاده از شهرتی که دارند به وسیله راه‌انداختن موجی در جامعه خصوصاً در مواردی مانند بحث‌های حقوقی و قانونی بر روی رأی قاضی تأثیر گذاشته یا طرف مقابل را وادار به کاری که مطلوبشان است، کنند.
وی در ادامه می‌گوید: این روش، روش بسیار شناخته شده‌ای است که در همه جای دنیا به اشتباه از آن استفاده می‌شود؛ اما در کشور‌های دیگر قانونی وجود دارد به منظور آنکه اگر فردی بحث زندگی شخصی‌اش را که یک سر آن به فرد دیگری باز می‌گردد «همسر و فرد مقابل» منتشر کند و فرد مدعی در دادگاه نتواند ادعا‌های خود را اثبات کند «سوء» می‌شود. سوء شدن یعنی طرف مقابل می‌تواند ادعای خسارت کند و آن آبرویی که ازش برده شده را در قالب پول و خسارت بگیرد.
اما در کشور ایران از نظر قانونی، امری تحت عنوان سوء شدن وجود ندارد؛ در نتیجه افراد به راحتی به خودشان اجازه می‌دهند تا چنین رفتاری را انجام دهند. به عنوان مثال این مسئله فقط مربوط به زندگی شخصی خانم یکتا ناصر نبوده و زندگی شخصی فرزند و همسر سابقشان هم در این رفتار دخیل بوده است. اما از آنجایی که سوء شدن در قانون ایران وجود ندارد و یک خلأ قانونی داریم هرکسی به خودش اجازه می‌دهد چنین رفتار‌هایی را انجام دهد؛ که این امر سواستفاده از شهرت و موقعیت اجتماعی است.
در این بازی فقط «سوفیا» مجازات می‌شود
این جامعه شناس با اشاره به منشور حقوق کودک، می‌گوید: در منشور حقوق کودک نوشته شده است: «پدر و مادر اجازه ندارد به جای فرزندشان تصمیم بگیرند یا کاری را انجام دهند که سال‌های بعد موجب سرشکستگی و یا ناراحتی کودک شود.» به عنوان مثال والدین اجازه ندارند بدون اجازه فرزندشان برای آن‌ها پیج شخصی بسازند، تولید محتوا کرده و از کودک به عنوان بلاگر استفاده کنند. این کودکان زمانی که بزرگتر می‌شوند و این فیلم‌ها را می‌بینند مطمئناً حس خوبی نخواهد داشت. آیا پدر و مادری که به هر دلیلی جدا شده‌اند و برای این جدایی حق قانونی داشته‌اند، حق دارند آبروی یک نفر دیگر «فرزند» را ببرند؟
وی در پاسخ به پرسش خود ادامه می‌دهد: از آنجایی که جایگاه پدر و مادر برای فرزند یکسان است، هرکدام از این والدین که محکوم شوند، انگار که کودک مجازات شده است؛ که متأسفانه جایگاه قانونی برای جلوگیری از این روش غلط وجود ندارد و باید یک قانونی برای آن تدوین شود.
چه کسی از سوفیا‌ها دفاع می‌کند؟
شریفی یزدی در ادامه درباره اینکه آیا فرد یا سازمانی در کشور وجود دارد که خانواده‌ها را برای انتشار ویدیو و سواستفاده از فرزندشان بازخواست کند؟، پاسخ می‌دهد: حقوق منشور کودک وجود دارد، اما فرد یا سازمانی که بخواهد علیه والدین در دادگاه شکایت کند در ایران وجود ندارد. در غرب انجمن‌های حمایت از کودکان وجود دارد که در دادگاه علیه پدر و مادر شکایت می‌کنند و یک سری از ارگان‌ها مانند بهزیستی برای مدت زمان مشخصی کودک را از خانواده گرفته و نگهداری می‌کنند. اما در ایران زمانی که پدر و مادر فرزندشان را به بلاگر تبدیل می‌کنند و یا به هر بهانه‌ای از آن‌ها استفاده می‌کنند فرد یا سازمان و ارگانی وجود ندارد که بخواهد از این خانواده‌ها شکایت کند و فقط دادستان به عنوان مدعی‌العموم می‌تواند اقامه دعوا کند که معمولاً وارد نمی‌شوند.
خشونتی که یک جامعه را درگیر می‌کند
این روان‌شناس اجتماعی در خصوص تأثیر انتشار چنین محتوا‌هایی در فضای مجازی و دسترسی آحاد جامعه به آن می‌گوید: جنس چنین محتوایی خشونت خانگی است. براساس مطالعات روان‌شناسی شخصی که ناظر و شاهد خشونت‌های خانگی یا اخبار بد باشد، میزان لطمه‌ای که می‌بیند اگر بیشتر از فرد خشونت دیده نباشد، کمتر نیست. به عنوان مثال اگر والد کودک را در خانه کتک بزند، خواهر و برداری که شاهد آن خشونت بوده‌اند، آسیب بیشتری نسبت به فرد کتک خورده می‌بینند و آثار بیشتری را می‌پذیرند؛ بنابراین زمانی که این خشونت به صورت ویدیو در سطح جامعه منتشر می‌شود باعث افزایش میزان افسردگی، اضطراب و بدبین شدن مردم نسبت به شریک زندگی و همسرشان خواهد شد.
