رتبه اقتصادی ایران در دنیا
مخاطب 24- دو روز پیش داود منظور، رییس سازمان برنامه و بودجه در شبکه ایکس (توییتر) عنوان کرد که «ایران نوزدهمین اقتصاد دنیا با تولید ناخالص داخلی ۱.۸۱ تریلیون دلاری (بر اساس شاخص قدرت خرید) شده است و برای پنج سال آینده، افزایش تولید ناخالص داخلی به سطح ۲.۵ تریلیون دلار (بر اساس شاخص قدرت خرید) همزمان با پنجاه سالگی انقلاب اسلامی هدف‌گذاری شده است.»
این اظهارات در فضای مجازی با واکنش منفی گسترده‌ای مواجه شد و برخی کارشناسان از آنچه «آمارسازی» در حوزه اقتصادی می‌خوانند نیز انتقاد کردند. اما با توجه به توضیحی که رییس سازمان برنامه و بودجه داده در این مقایسه از «برابری قدرت خرید» استفاده شده که البته روی کاغذ «نادرست» نیست؛ اما نمی‌تواند به این معنا باشد که، چون در رده ۱۹ اقتصاد‌های دنیا قرار گرفته‌ایم پس وضعیت اقتصادی بهتری برای مردم رقم خورده است.
چرا که در ایران حجم بالایی از منابع به سمت پرداخت یارانه‌ها می‌رود و اگر طیف وسیعی از یارانه‌ها قطع شود؛ مشخص نیست که چه بلایی بر سر شهروندان می‌آید. اما شاخص برابری قدرت خرید چیست؟ برابری قدرت خرید یا (PPP (Purchasing power parity گونه‌ای شاخص اقتصادی است که به عنوان تکنیکی برای تعیین ارزش پول‌های مختلف به کار می‌رود. برابری قدرت خرید، بین ارز‌های دو کشور A و B، تعداد واحد‌های ارز کشور B یا A است که به اندازه قدرت خرید یک واحد ارز کشور A یا B تعیین شده است.
به عبارتی برابری قدرت خرید PPP نوعی نرخ مبادله است که برابر است با نسبت هزینه‌های دو سبد کالای یکسان در دو جامعه بر حسب ارز‌های ملی‌شان، محاسبه شاخص ppp یا برابری قدرت خرید مشخص می‌کند اگر تمام کشور‌ها از یک ارز استفاده می‌کردند، خرید کالا‌ها و خدمات چقدر هزینه داشتند. به بیان دیگر این شاخص نرخی است که یک ارز باید به آن مبادله شود تا قدرت خرید یک ارز دیگر را داشته باشد.
روشی که رییس سازمان برنامه و بودجه با آن ایران را در رده ۲۰ کشور اول دنیا قرار داده‌اند با یک نرخ ارز «ابداعی» به دست آمده که با واقعیات بازار ایران همخوانی ندارد. اما آیا ایران بر اساس شاخص قدرت خرید نوزدهمین اقتصاد دنیا شده است؟
محاسبه PPP در کشور‌های در حال توسعه رقم قابل قبولی می‌شود
سید مرتضی افقه، اقتصاددان در واکنش به سخنان رییس سازمان برنامه و بودجه در خصوص رتبه نوزدهم اقتصاد ایران به «اعتماد» گفت: پس از حجم بزرگی از ناکامی‌ها دولت همچنان به دنبال آن است که با اعلام آمار‌هایی که الزاما غلط نیستند، اما همه بخش‌های درست را هم منعکس نمی‌کنند وجهه‌ای مثبت از عملکرد خود به نمایش بگذارد. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: البته محاسبه GDP با PPP شاخص برابری قدرت خرید در کشور‌های در حال توسعه رقم قابل قبولی می‌شود چرا که قیمت کالا‌هایی که در داخل این کشور‌ها عرضه می‌شوند مناسب است و با این مقایسه رتبه ایران هم بالا می‌شود؛ اما آنچه مهم است این است که GDP به خودی خود منعکس‌کننده رفاه در یک کشور نیست.
مقایسه درست‌تر، محاسبه درآمد سرانه است
افقه تصریح کرد: اگر به دنبال یک مقایسه درست‌تری هستیم می‌بایست درآمد سرانه (GDP تقسیم بر جمعیت) را مورد ارزیابی قرار دهیم که در این صورت این رتبه نوزدهم به یک‌باره به رتبه هفتادم و هشتادم سقوط خواهد کرد؛ بنابراین این نوع اعلام کردن آمار‌ها تنها باعث می‌شود مردم تصور کنند این اعداد کذب است. این اقتصاددان خاطرنشان کرد: بهتر است مسوولان به دنبال انجام فعالیت‌های مثبت باشند و مشکلات مردم را حل کنند و بر اساس آن آمار بدهند، نه اینکه تنها وعده بدهند و زمانی که این وعده‌ها محقق نشد با ارایه یکسری آماری که الزاما منعکس‌کننده واقعیات متن جامعه نیست به دنبال ترمیم وجهه خودشان باشند.
وحیدشقاقی شهری، اقتصاددان در واکنش به آماری که از سوی داود منظور، رییس سازمان برنامه و بودجه در مورد رتبه اقتصادی ایران اعلام شده به «اعتماد» گفت: بر اساس محاسباتی که بنده از شاخص تولید ناخالص داخلی به قدرت برابری خرید به قیمت ثابت انجام دادم رتبه اقتصادی ایران مبتنی بر آمار‌های جهانی رتبه بیستم می‌شود و نه نوزدهم.
این کارشناس اقتصادی افزود: تولید ناخالص داخلی ما به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت ۱۳۶۹ میلیارد دلار است، اما اتفاقی که افتاده این است که ۵ سال پیش رتبه ایران هفدهم دنیا بود و سه پله هم در این سال‌ها اقتصاد ایران تنزل داشته است موضوع دیگر اینکه ۱۰ سال پیش از منظر همین شاخص با عربستان و ترکیه تا حدود زیادی برابر بودیم.
اما در آخرین آماری که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد اقتصاد ترکیه دو برابر ایران شده است و اقتصاد عربستان هم تا ۴۰ درصد از ایران جلو افتاده است.
نگران عقب افتادن اقتصاد ایران از پاکستان هستم
شقاقی شهری ادامه داد: مساله بعدی این است که کشور‌هایی که به لحاظ اقتصادی پایین‌تر از ایران بودند به خصوص کشور پاکستان که فاصله زیادی با ما دارد و در جنوب شرقی کشور ما قرار گرفته است اگر دیر بجنبیم از ایران پیشی می‌گیرد. او تصریح کرد: مساله بعدی اینکه تولید ناخالص داخلی کشور کوچکی مثل امارات که ۹ میلیون نفر جمعیت دارد هم امروز به ۷۵۰ میلیارد دلار رسیده است و فاصله‌اش هر روز با ایران کم و کمتر می‌شود پس مساله این است که بر اساس این شاخص و قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت باز هم ایران افت کرده است و از رتبه هفدهم دنیا به رتبه نوزدهم دنیا سقوط کرده است.
ترکیه قصد دارد جزو ۵ کشور برتر دنیا باشد
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: دلیل اینکه ایران رتبه بیستم دنیا را دارد هم این است که جمعیت ایران ۸۵ میلیون نفر است و با ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت باید در میزان تولید اعداد بالایی را ثبت کند و در مجموع این واقعیت اقتصاد ایران است و اگر دیر بجنبیم کشور‌های کوچک منطقه هم از ایران پیشی خواهند گرفت. شقاقی شهری با اشاره به چشم‌انداز اقتصادی کشور‌های منطقه تصریح کرد: هدف‌های اقتصادی که کشور‌هایی مانند ترکیه و عربستان برای سال ۲۰۳۰ میلادی در نظر گرفته‌اند بسیار مهم است، ترکیه اعلام کرده که قصد دارد جزو ۵ کشور برتر دنیا باشد و عربستان هم اعلام کرده که در تلاش است تا اقتصاد کشورش را به زیر ۱۰ کشور دنیا برساند لذا رقبای ما هم امروز اقدامات شتابانی در افزایش قدرت اقتصادی در پیش گرفته‌اند.
تولید ناخالص داخلی ترکیه دو برابر ایران شده است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه فاصله اقتصاد ایران هر روز با کشور‌های همسایه در حال افزایش است، ادامه داد: تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) در ترکیه ۲۸۰۰ میلیارد دلار است و تولید ناخالص داخلی عربستان نیز به ۱۸۰۰ میلیارد دلار رسیده است در حالی که تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) ۱۳۶۹ میلیارد دلار است و تولید ناخالص داخلی ترکیه دو برابر ایران شده است.
شقاقی شهری افزود: امروز فاصله اقتصاد ایران با اقتصاد کشوری مثل عربستان به کمتر از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است و باید با برنامه بتوانیم شرایط اقتصادی را بهبود ببخشیم.
روزنامه اعتماد
