تشدید کم‌بارشی در ایران؛ نتیجه عقیم‌سازی ابر‌ها یا تخریب محیط‌زیست؟
مخاطب 24- کارشناسان سازمان هواشناسی نیز پس از آنکه چند نوبت پیش‌بینی‌ها در مورد آغاز بارش‌ها رد شد، روز شنبه ۹ دی‌ماه سال ۱۴۰۲ در برنامه زنده تلویزیونی اعلام کردند: «مگر با فتوشاپ بتوان برف را به تهران آورد.»
در این میان سامانه‌های بارشی که طی دو ماه گذشته بنا بود راهی ایران شوند تا طبق نقشه‌های هواشناسی پاییزی پر بارش را رقم بزنند، به نظر هنگام ورود به آسمان این کشور «عقیم» شده‌اند.
انتشار تصاویر نقشه‌های هواشناسی در سه ماه گذشته و وضع بارش‌ها این سوال را مطرح کرده‌اند که دلیل اصلی کم‌کاری سامانه‌های بارشی بر آسمان ایران به‌خصوص پایتخت این کشور چیست؟
متخصصان محیط‌زیست تاکید دارند دلیل وضع فعلی بیش از آنکه نتیجه دخالت عمدی در بارور شدن یا عقیم شدن سامانه‌های بارشی باشد، حاصل تغییرات اقلیمی، زیست‌محیطی، افزایش گرما و آلودگی هوا در ایران است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور هم با رد کم‌کاری سامانه‌های بارشی با ورود به ایران، مدعی شده است برخلاف تصور مردم حجم بارش‌ها در کشور‌های همسایه نیز کاهش‌یافته و این ادعا که تنها ایران سالی خشک را تجربه می‌کند درست نیست.
به گفته احمد وظیفه، «عقیم‌سازی سیستم‌های بارشی یا انتقال آنها به مناطق دیگر شایعه است و این موضوعات بر اساس علم هواشناسی صحت ندارد.»
این مقام سازمان هواشناسی وظیفه سیستم‌های جوی را «بسیار پرانرژی» دانسته است و به‌زعم او بشر «توانمندی تاثیرگذاری بر این سامانه‌های جوی را ندارد.»
بااین‌وجود توقف یک‌باره فعالیت سامانه‌های بارشی هنگام ورود به خاک ایران در مناطق شمال غربی کشور، حتی کارشناسان محیط‌زیست را هم متعجب کرده است.
ابر‌هایی که در کشور ترکیه بارش‌های خوبی را رقم زده‌اند، طبق نقشه‌های هواشناسی با قرارگرفتن بر آسمان دریاچه ارومیه بدون بارش محو می‌شوند.
رئیس سازمان محیط‌زیست ایران ضمن تایید آنچه بر نقشه‌ها مشاهده شده، دراین‌باره تصریح کرده است: «اینکه چرا جبهه هوایی که وارد دریاچه ارومیه می‌شوند، ناگهان محو شده و بارشی رقم نمی‌زنند نیازمند کار علمی است.»
علی سلاجقه با رد احتمال دخالت برنامه‌ریزی‌شده انسانی در این موضوع، گفت باید بررسی کرد میزان درجه حرارت هوا و تولید گاز متان در آن منطقه چه میزان در شکل‌گیری شرایط فعلی موثر است.
مسئله زمانی بیشتر موردتوجه قرار می‌گیرد که در برخی تصاویر کوه‌های دو کشور که در مجاورت هم قرار دارند در داخل مرز‌های کشور ترکیه پربرف و سفیدپوش‌اند و در مرز‌های ایران خشک مانده‌اند.
اما اصل موضوع از دید رئیس سازمان هواشناسی ایران زیر سوال است. سحر تاج‌بخش تصاویر منتشر‌شده را موید تفاوت عملکرد سامانه‌های بارشی در کشور ترکیه و ایران نمی‌داند و تاکید دارد بنا نیست یک سامانه بارشی به سبب هم‌مرز بودن ایران و ترکیه در دو کشور عملکردی یکسان داشته باشد.
اما تمایل و تلاش‌های علمی برای کنترل سامانه‌های جوی دهه‌هاست که دیگر بر کسی پوشیده نیست. مسئله بارورسازی ابر‌ها از جمله پدیده‌هایی است که کشور‌های مختلف آن را انجام می‌دهند و در ایران نیز سپاه پاسداران مدعی انجام آن شده است.
هرچند این مسئله هرگز طبق رویه‌ای مشخص و با انتشار آمار رسمی از نتایج آن اعلام نشده است، ولی برخی سیل فروردین سال ۱۳۹۸ در ایران و نتایج ویرانگر آن را حاصل دخالت انسانی در بارور کردن مصنوعی ابر‌ها دانسته‌اند. هرچند کارشناسان تاکید دارند حجم بارش‌ها در ایام نوروز سال ۹۸ فراتر از امکان و توانایی طرح‌های بارورسازی ابر‌ها بوده است.
در این میان انتشار تصاویری از روند بارورسازی ابر‌ها به‌وسیله پهپاد‌های سپاه پاسداران در مهرماه سال جاری سبب شده است بار دیگر برخی اخبار مبنی بر اثر این اقدام بر تغییر شرایط اقلیمی و عقیم شدن سامانه‌های بارشی به سبب نقص پروژه منتشر شوند.
آذرماه سال جاری مجید علی‌آبادی، موسس شرکت دانش‌بنیان نوین تجهیز دانش‌فضا فجر که در زمینه بارورسازی ابر‌ها در ایران فعالیت دارد هم مدعی شد پدیده بارورسازی یا عقیم‌سازی ابر‌ها در چین و روسیه سابقه انجام و اجرایی طولانی دارد.
علی‌آبادی با اشاره به سابقه موضوع در کشور روسیه گفته است: «اگر موادی که در ابر‌ها تزریق می‌شود، چندبرابر مقدار موردنیاز باشد پدیده‌ای اتفاق می‌افتد که اورو سیلینگ (بالاتر از سقف) نامیده شده و موجب می‌شود بارندگی پیش رو متوقف شود.»
به گفته علی‌آبادی، روس‌ها برای جلوگیری از بارندگی بر میدان سرخ مسکو از این روش استفاده کرده و موفق بوده‌اند. ادعایی که دست‌کم کارشناسان هواشناسی با آن مخالف‌اند.
اما مسئله دخالت دیگر کشور‌ها در پدیده‌های جوی سال‌هاست تحت عنوان نظریه هارپ مطرح است. نظریه‌ای علمی که در ایران به شکل تئوری توطئه مطرح شده است و برخی کارشناسان مدعی‌اند خشکسالی و حتی زلزله‌های ایران می‌تواند نتیجه چنین اقداماتی باشد.
این ایده‌ها و نظرات در مورد دلایل کم‌بارشی به نظر می‌رسد تلاشی برای انکار مهم‌ترین عامل تغییر شرایط اقلیمی ایران است که نابودی طبیعت نام دارد.
از دهه‌ها پیش کارشناسان محیط‌زیست در ایران هشدار داده بودند روند تخریب جنگل‌ها، دست‌بردن در چرخه طبیعت با سدسازی‌های غلط و افزایش صنایع آلاینده و سوخت بنزین بی‌کیفیت می‌توانند خشکسالی را در ایران تشدید کنند.
حالا بسیاری عقیده دارند چرخه کاهش سطح بارش‌ها در دوره‌های بلندمدت مطابق با روند تخریب اقلیمی ایران به دست انسان و افزایش قابل‌توجه آلودگی هوا اتفاق افتاده است.
مسئله‌ای که البته تنها مختص ایران نیست. افزایش میانگین سطح دمای جهان طی سال‌های اخیر موجب شده است نهاد‌های مرتبط با محیط‌زیست بار‌ها درباره تبعات تخریب طبیعت و فعالیت صنایع آلاینده هشدار بدهند.
در این مدت مجموعه مقالات و پژوهش‌های زیادی منتشر شده‌اند که تلاش دارند اثبات کنند آینده زمین در صورت تداوم مسائلی همچون تولید گاز‌های گلخانه‌ای نگران‌کننده است.
اواخر مهرماه سال جاری در نهمین نشست وزیران محیط‌زیست جهان اسلام که در جده پایتخت عربستان سعودی برگزار شد، کارشناسان منطقه‌ای هشدار دادند که تغییرات اقلیمی تبعاتی همچون بروز سیلاب‌ها، خشکسالی‌ها و پدیده طوفان‌های گردوغبار برای مناطق غرب آسیا و خاورمیانه در پی خواهد داشت.
در ایران نیز احتمالا باید انگشت اتهام را از پدیده‌های اثبات‌نشدنی همچون عقیم‌سازی ابر‌ها به سمت مدیرانی گرفت که ثمره کار آنها طی چند دهه گذشته به شکل خشک‌شدن تالاب‌ها و رودخانه‌های همیشه پر آب ایران، کاهش مساحت اراضی سبز و جنگل‌ها و دخالت در روند طبیعی اقلیمی ایران از طریق سدسازی و ایجاد صنایع آلوده‌کننده محیط‌زیست خود را نشان داده است.
منبع: فردای اقتصاد
