پشت پرده خیابان گوگل در تهران
مخاطب ۲۴- به نقل از همشهری آنلاین؛ میدان تجریش را که به سمت آستان مقدس امامزاده صالح (ع) بروید، تابلوی «خیابان گوگل» توجهتان را به خود جلب میکند. خیلیها با دیدن نام گوگل روی تابلوی آبیرنگ شهرداری، به یاد موتور جستوجوی گوگل میافتند و احتمالا با خود فکر میکنند که این خیابان در ضلع جنوبی میدان تجریش را به نام این موتور جستوجوی معروف نامگذاری کردهاند.
ماشین زمان
پاسخ این سئوال، اما نیاز به آشنایی با تاریخ کهن آبادی تجریش و آبادیهای شمیران دارد. نام گوگل برخلاف آنچه برخی از وبسایتها به اشتباه نوشتهاند و برخلاف آنچه که بسیاری از شهروندان تصور میکنند، نه تنها ارتباطی به موتور جستوجو گوگل ندارد، بلکه برگی از تاریخ کهن آبادیهای شمال تهران است. این محدوده از تجریش چند دهه پیش از آنکه خبری از اینترنت باشد و موتور جستوجویی به نام گوگل معرفی شود، به «گوگل» معروف بود. در واقع تلفظ دقیق نام این خیابان گوگَل (به فتح گ) است. اگر در همان حوالی میدان تجریش سراغ موسفیدان این محله بروید، پاسخ این سئوال را با انبوهی از خاطره و قصه برایتان تعریف خواهند کرد. گویی که نام «گوگل» ماشین زمانی است که آنها را با خود به چند دهه پیش میبرد؛ به روزگاری که در میدان تجریش از انبوه ماشینها، مجتمعهای تجاری و اداری خبری نبود و تجریش روستای باصفایی بود در شمال تهران.
«گوگل» به تاریخ کهن تجریش اشاره دارد
گوگل برای اهالی قدیمی تجریش، فقط یک اسم روی تابلوی آبیرنگ شهرداری نیست. بلکه یادآور سبک زندگی، تاریخ و البته زبان اصیل مردم شمیران است؛ زبانی که قرنها در این محدوده جغرافیایی زنده بود و هنوز هم میشود نشانی آن را در آبادیها و روستاهای دوردست شمیران جستوجو کرد. برای درک بهتر معنای نام گوگل با «داریوش شهبازی» تهرانشناس و تاریخپژوه گفتگو میکنیم.
شهبازی میگوید: «گویش شمیرانی، گویشی است که ساکنان آبادیهای گستره شمیران قرنها با آن صحبت کردهاند. این گویش هنوز هم در برخی آبادیهای شمیران زنده است و میشود نشانههای این زبان را در آبادیهای شمیران جستوجو کرد. اما گویش شمیرانی هم مثل هر زبان دیگری از زبانهای مختلف تاثیر پذیرفته بود. یکی از این زبانها، زبان کهن «تاتی» است که روی گویش شمیرانی تاثیر گذاشت. در جستوجو برای معنای واژه «گوگل» در زبان شمیرانی، به تاثیر زبان تاتی بر این گویش میرسیم. واژه گوگل از ۲ کلمه «گو» به معنای گاو و «گل» به معنای گله ترکیب شده؛ یعنی محل گله گاو. در گذشته، محل خاصی در سرپل تجریش به نام گوگل شناخته میشد و هنوز هم این نام میان اهالی قدیمی تجریش رایج است. به همین دلیل خیابانی در میدان تجریش به نام گوگل «GOOGAL» نامگذاری شده است.»
گوگل و گوگل بان
اگر از ریشههای زبانی واژه گوگل بگذریم، باید به اهمیت محدودهای به نام گوگل در اقتصاد و معیشت ساکنان آبادی تجریش اشاره کنیم. جایی که امروز تابلوی گوگل نصب شده است، روزگاری برای ساکنان آبادی تجریش محدودهای پراهمیت بود.
شهبازی میگوید: «در زمان پهلوی اول و پیش از آن، محدوده سرپل تجریش به نام گوگل معروف بود. همانطورکه از معانی این واژه پیداست، گوگل محل گله گاو بود. شغل اغلب ساکنان آبادی تجریش کشاورزی و دامداری بود و دامدارانی که گاو داشتند، هر روز صبح گاوهای خود را به گوگل میآوردند. یک چوپان که به آن «گوگلبان» میگفتند، گاوها را در گوگل تحویل میگرفت و برای چرا به مراتع اطراف میبرد. غروب هم گله را به گوگل میآورد و دامداران تجریشی دوباره به گوگل میآمدند و گاوها را با خود به آغل میبردند. به همین دلیل، این محدوده گوگل نام گرفت.»
با روی کار آمدن پهلوی اول، به تدریج گوگل هم سر و شکل گذشتهاش را از دست داد. وقتی کاخ سعدآباد در بالادست میدان تجریش ساخته شد و به ویژه وقتی آبادیهای تجریش و شمیران سر و شکل روستایی خود را از دست دادند، گوگل هم به خاطرهای در ذهن موسفیدان شمیران تبدیل شد.
