فلسفه «مهرگان» می‌تواند همبستگی اجتماعی ایجاد کند
مخاطب ۲۴، محمد جواد حق‌شناس، مشاور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره اهمیت و جایگاه جشن مهرگان در فرهنگ ایرانی اظهار داشت: جشن مهرگان، پس از نوروز، یکی از کهن‌ترین آیین‌های شادی‌محور ایرانی است که ریشه در جهان‌بینی ایران باستان و مفهوم استوار «مهر» به معنای پیوند، راستی و دوستی دارد. مهر نیروی نگه‌دارنده جامعه و ضامن عدالت و اعتماد میان مردمان است؛ از همین‌رو، مهرگان تنها یک جشن فصلی نیست، بلکه یادآور پیمان اخلاقی و اجتماعی ایرانیان با یکدیگر و با طبیعت به شمار می‌آید.
وی با اشاره به سابقه تاریخی جشن مهرگان افزود: در دوران ساسانی، این جشن زمانی برای تجدید دوستی‌ها، آشتی میان اقشار جامعه و شکرگزاری از فراوانی نعمت بود. حتی پس از ورود اسلام، جوهر معنوی مهرگان در فرهنگ ایرانی تداوم یافت و در قالب آیین‌های شکرگزاری و مهرورزی جلوه‌گر شد.
حق‌شناس درباره موانع احیای این جشن در جامعه معاصر بیان کرد: احیای مهرگان در ایران امروز بیش از آن‌که در حوزه اداری یا حقوقی موضوعی داشته باشد، در عرصه فرهنگی و شناختی نهفته است. نخست، گسست حافظه تاریخی میان نسل‌ها موجب شده معنا و فلسفه اجتماعی این جشن در ذهن بخش بزرگی از مردم، به‌ویژه جوانان، کمرنگ شود. دوم، غلبه جشن‌ها و مناسک وارداتی است که با تبلیغات گسترده جهانی و فضای مجازی، جایگزین آیین‌های ریشه‌دار ایرانی می‌شوند. سوم، برداشت‌های نادرست از آیین‌های ملی موجب دوگانگی میان سنت‌ها نمی‌شود، بلکه همواره در تعامل و پیوند بوده‌اند. افزون بر این، نبود برنامه آموزشی و رسانه‌ای هدفمند، مانع باززنده‌سازی این جشن در زندگی روزمره است.
وی در ادامه به نقش فلسفه مهرگان در زندگی امروز تأکید کرد: فلسفه مهرگان، در بنیاد خود، بر مهرورزی، دادگری و پایبندی به پیمان‌های اجتماعی و اخلاقی استوار است. این جشن، یادآور پیوند میان انسان‌ها و طبیعت و ضرورت احترام به همنوع و محیط زیست است. در جهانی که شتاب زندگی شهری، بحران‌های اجتماعی و فشار‌های اقتصادی موجب کاهش همدلی و اعتماد میان مردم شده، آموزه‌های مهرگان می‌تواند به بازسازی همبستگی اجتماعی و اخلاقی کمک کند.
حق‌شناس درباره تلاش‌های معاصر برای احیای مهرگان بیان کرد: از دهه ۱۳۴۰ شمسی، پژوهشگران و فرهنگ‌دوستان ایرانی به اهمیت بازشناسی آیین‌های ملی پی بردند. دانشگاه‌ها، انجمن‌های فرهنگی و رسانه‌ها نقش اساسی در معرفی ریشه‌ها و معنا‌های تاریخی مهرگان ایفا کردند. برگزاری جشن‌های محلی، نشست‌های پژوهشی و انتشار مقالات موجب شد مهرگان به تدریج در حافظه جمعی ایرانیان بازگردد. گام مهم دیگر، ثبت جهانی جشن مهرگان بود که امکان شناسایی و گسترش این آیین کهن را در سطح بین‌المللی فراهم کرد.
وی در پایان بر ضرورت پیوند میان آموزه‌های کهن و زندگی امروز تأکید کرد: برای معرفی مهرگان به نسل جوان باید زبان فرهنگ و زندگی امروز را با آموزه‌های کهن این جشن پیوند زد؛ استفاده از رسانه‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی، هنر‌های تصویری و موسیقی و برگزاری جشن‌های محلی و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند مهرگان را به تجربه‌ای ملموس و فرهنگی تبدیل کند. این جشن بیش از یک یادگار تاریخی، راهنمای عملی زندگی اخلاقی و اجتماعی و نمادی از هویت تمدنی ایرانی است. با یادآوری ارزش‌های مهر، شکرگزاری از نعمت‌ها و احترام به طبیعت و همنوع، جامعه امروز می‌تواند از آموزه‌های این جشن برای ایجاد همبستگی، تقویت اخلاق اجتماعی و ارتقای فرهنگ مشارکت بهره گیرد.
منبع: میراث آریا
