ثبت جهانی دره خرم‌آباد
مخاطب۲۴- دره خرم‌آباد با قدمت ۶۰ هزار ساله و پیشینه‌ای غنی از تمدن‌های نخستین بشری، پس از سال‌ها تلاش و پیگیری‌های مستمر، سرانجام در فهرست میراث جهانی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) جای گرفت که این رویداد تاریخی در اجلاس چهل‌وهفتم کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس رقم خورد و جایگاه لرستان را در نقشه فرهنگی و تاریخی جهان تثبیت کرد.
اکنون دره خرم‌آباد، به‌عنوان یکی از مهمترین مناطق پیش از تاریخ غرب ایران، با ثبت جهانی خود، فرصتی طلایی برای معرفی شایسته فرهنگ و تاریخ کهن لرستان در سطح بین‌المللی فراهم کرده است.
این رویداد نه تنها نقشی کلیدی در تقویت هویت فرهنگی استان دارد بلکه می‌تواند به پیشرانی موثر در حوزه‌های توسعه گردشگری، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ایجاد زیرساخت‌های جدید و افزایش اشتغال در منطقه تبدیل شود.
ثبت جهانی این اثر نقطه‌عطفی در مسیر ارتقای جایگاه لرستان به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایران است همچنین کارشناسان معتقدند بهره‌برداری صحیح و برنامه‌ریزی‌شده از این فرصت تاریخی، می‌تواند به الگویی موفق از پیوند میراث فرهنگی و توسعه اقتصادی در کشور تبدیل شود.
لرستان بیش از پنج هزار اثر تاریخی دارد که از این تعداد بیشتر از ۲ هزار و ۶۰۰ اثر ثبت ملی شده است، اما جایگاه لرستان آنجا بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم این استان رتبه دوم ثبت آثار تاریخی ملی را دارد.
ثبتی به قدمت تاریخ زندگی بشر
شهر تاریخی خرم‌آباد در ارتفاع ۱۱ هزار و ۴۷۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد، فاصله آن تا تهران ۴۹۰ کیلومتر و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تهران - جنوب دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است آزادراه‌های منتهی به اندیمشک و اراک از این شهر عبور می‌کنند.
این شهر تاریخی در زمان پرآبی و بارندگی‌های موثر، دارای ۷۰۰ دهنه چشمه است که سالانه با دبی ۱۰۰ میلیون مترمکعب ۳۵ درصد آب مصرفی حدود ۴۰۰ هزار نفر را تولید می‌کنند به عبارتی از ابتدای زندگی بشر در این منطقه تاکنون آب فراوان در این شهر تاریخی باعث رونق زندگی و مهمترین عامل تمدن ساز در دره خرم آباد شده است.
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره ایلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور دوم بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده، آثار تاریخی به جای مانده بیانگر قدمت تاریخی این شهر است.
خرم‌آباد یکی از شهر‌های مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و قلعه فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است، همچنین خرم آباد یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.
جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلک‌الافلاک، مناره آجری، پل شاپوری، گرداب سنگی، سنگ نبشته، آرامگاه باباطاهر و دریاچه کیو اشاره کرد به‌طوریکه این شهر برای نخستین بار در ایران از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شد.
این شهر، تاریخ چند هزار ساله دارد و یکی از مناطق قدیمی ایران است که از آغاز پیدایش خود تاکنون، تمدن‌های مختلف و متعددی، از جمله کاسی‌ها، بابلی‌ها، ایلامی‌ها، ساسانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را تجربه کرده است.
در پیرامون این شهر آثار متعددی از ادوار فوق باقی مانده است، خرم‌آباد در میان دره‌ای قیفی شکل و پرآب جای گرفته و قلعه‌های تاریخی و قدیمی آن، محلی امن و سنگری محکم برای حاکمان زمان در برابر مهاجمان و شورشیان بوده است.
قلعه فلک الافلاک میراث دوره ساسانیان، پل کشکان مادر پل‌های تاریخی ایران، خانه آخوند ابو، پل شکسته یا شاپوری، پل صفوی یا پل گپ، گرداب سنگی، مناره آجری و موزه مردم‌شناسی لرستان از آثار تاریخی و گردشگری مهم خرم‌آباد هستند.
غار‌های کلدر، قمری، گیلوران، یافته، کنجی و دو پناهگاه صخره‌ای گر ارجنه و پاسنگر در دره تاریخی خرم آباد قرار دارند و محوطه باستانی قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد به عنوان سهمیه ایران برای ثبت جهانی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) انتخاب شدند.
ثبت جهانی دره خرم‌آباد افتخاری تازه برای میراث فرهنگی ایران است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز عصر جمعه در نشست برخط ثبت جهانی دره خرم آباد با اشاره به اینکه پرونده مکان‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد پس از ماه‌ها بررسی توسط یونسکو، در نشست رسمی این سازمان به میزبانی پاریس، به ثبت جهانی رسید گفت: این دستاورد تاریخی گامی بزرگ در معرفی تمدن کهن ایران و نقطه عطفی در میراث فرهنگی استان به شمار می‌رود.
عطا حسن‌پور اظهار کرد: با رای نهایی اعضای کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس، دره خرم‌آباد به‌عنوان یکی از کهن‌ترین محوطه‌های پیشاتاریخی ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
وی ادامه داد: این موفقیت، نتیجه ماه‌ها تلاش پیگیرانه کارشناسان، مسئولان و نهاد‌های مرتبط در سطح ملی و استانی بوده است.
وی ثبت جهانی دره خرم‌آباد را اتفاقی تاریخی برای استان و کشور دانست و گفت: این ثبت جهانی، نه‌تنها نشان‌دهنده ارزش بی‌بدیل فرهنگی این محوطه است، بلکه جایگاه تمدن ایران در دوره‌های ماقبل تاریخ را در عرصه جهانی برجسته می‌کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان افزود: این پرونده شهریور ۱۴۰۲ به یونسکو ارسال شد و در پی بازدید میدانی هیات ارزیابی در شهریور ۱۴۰۳، رای مثبت نهاد مشورتی شورای بین‌المللی بنا‌ها و محوطه‌ها (ایکوموس) را در خرداد ۱۴۰۴ دریافت کرد و سرانجام، امروز بیستم تیرماه ۱۴۰۴، در نشست رسمی یونسکو، این اثر ارزشمند به ثبت جهانی رسید.
حسن‌پور با اشاره به نقش مهم استاندار لرستان در تحقق این هدف اظهار داشت: پیگیری‌های مداوم، حمایت‌های همه‌جانبه و اختصاص منابع مورد نیاز از سوی استانداری، نقش محوری در این موفقیت ایفا کرده است.
وی همچنین از زحمات معاونت‌های استانداری، اداره کل ثبت آثار وزارت میراث فرهنگی و دیگر دستگاه‌های همراه در این مسیر قدردانی کرد.
وی با بیان اینکه دره خرم‌آباد یکی از مهمترین نمونه‌های حیات انسانی در دوران پیش از تاریخ در فلات ایران است، گفت: ثبت جهانی این محوطه تاریخی، نقطه عطفی در توسعه گردشگری فرهنگی و معرفی قابلیت‌های منحصر‌به‌فرد لرستان در سطح بین‌المللی خواهد بود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان از حضور موثر نماینده ایران، دکتر طالبیان، و سفیر کشورمان در نشست یونسکو برای دفاع از این پرونده قدردانی کرد و افزود: ثبت جهانی دره خرم‌آباد، نشان داد با همدلی و پشتکار، می‌توان به بلندترین قله‌های افتخار فرهنگی دست یافت.
بسته‌های تشویقی برای تقویت گردشگری ارائه می‌شود
شهردار نیز تصریح کرد: با ثبت جهانی دره خرم‌آباد بسته‌های تشویقی جذاب برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری در شهر ارائه می‌شود.
داریوش بارانی بیرانوند اظهار کرد: ثبت جهانی دره خرم‌آباد به عنوان یک رویداد تاریخی و فرهنگی برای استان لرستان است و این موفقیت نتیجه همدلی و مشارکت جمعی دستگاه‌های اجرایی و مردم می‌باشد.
وی با بیان اینکه این اتفاق بزرگ تایید کننده ۶۰ هزار سال اصالت فرهنگی و استمرار زیست در دره خرم‌آباد است ادامه داد: این نقطه پایان نیست بلکه آغاز راهیست که باید با ائتلاف عمومی و مشارکت جمعی، نام خرم‌آباد را در سطح جهانی بیش از پیش ترفیع دهیم.
شهردار خرم‌آباد تصریح کرد: استاندار و مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان به‌صورت دلسوزانه و خستگی‌ناپذیر در این مسیر گام برداشتند و نقش بی‌بدیلی در تحقق این هدف داشتند و مردم خرم‌آباد نیز مسئولیت‌های شهروندی و اجتماعی خود را به بهترین شکل در مسیر ثبت جهانی دره ایفا کردند.
بارانی بیرانوند از تدوین بسته‌های تشویقی جذاب برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری بعد از ثبت جهانی دره خرم‌آباد خبر داد و گفت: لایحه‌ای مبنی بر تصویب خدمات هتل‌های پنج‌ستاره رایگان و هتل‌های چهارستاره با حمایت ۸۰ درصدی گردشگری به شورای اسلامی شهر تقدیم خواهد شد.
وی با اشاره به برنامه‌های آینده خاطرنشان کرد: ثبت جهانی دره خرم‌آباد تنها اولین گام است و ما برای تثبیت این جایگاه، برنامه‌های گسترده‌تری در حوزه فرهنگی، تاریخی و طبیعی داریم.
ثبت جهانی دره خرم‌آباد حاصل همدلی ملی است
استاندار لرستان نیز گفت: ثبت جهانی دره خرم‌آباد افتخاری بزرگ برای ایران می‌باشد و این موفقیت حاصل همدلی ملی و تلاش جمعی برای صیانت از میراث کهن ایران است.
سید سعید شاهرخی افزود: ثبت جهانی مکان‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، افتخاری بزرگ برای ایران و به‌ویژه مردم فرهنگ‌دوست لرستان و نتیجه هم‌افزایی سازنده دستگاه‌های مختلف در سطح ملی و استانی است.
وی اظهار داشت: ثبت جهانی دره خرم‌آباد به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر جهانی ایران در فهرست یونسکو، نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه وزارت میراث فرهنگی، معاونین متعهد این وزارتخانه، رایزنی‌های دیپلماتیک سفیران کشورمان و پیگیری‌های میدانی مجموعه استان بود که این همدلی و هماهنگی در سایه برنامه‌ریزی منسجم، نقش کلیدی در تحقق این دستاورد تاریخی ایفا کرد.
شاهرخی با تاکید بر ظرفیت‌های عظیم فرهنگی و طبیعی لرستان افزود: دره خرم‌آباد گنجینه‌ای از تاریخ کهن و تمدن بشری است که ثبت جهانی آن فرصتی بی‌نظیر برای معرفی هویت فرهنگی، توسعه گردشگری پایدار، جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در سطح استان و کشور فراهم می‌کند.
استاندار لرستان گفت: این دستاورد نه‌تنها تثبیت‌کننده جایگاه استان در نقشه میراث جهانی است، بلکه گامی بلند در مسیر توسعه همه‌جانبه استان محسوب می‌شود و از همه مدیران، کارشناسان، نهاد‌های فرهنگی، و مردم شریف و فرهنگ‌دوست لرستان که در این مسیر همراه و همدل بودند قدردانی می‌کنم.
شاهرخی تاکید کرد: راه ما در حفظ و معرفی شایسته میراث ارزشمند این سرزمین همچنان ادامه دارد و ثبت جهانی دره خرم‌آباد، سرآغازی بر فصل نوینی از اعتلای فرهنگی، اقتصادی و گردشگری لرستان است.
وی ادامه داد: دره خرم‌آباد با قدمتی بیش از ۶۰ هزار سال، از کهن‌ترین زیستگاه‌های بشر به شمار می‌رود و همین قدمت، وجه تمایز اصلی آن نسبت به پرونده‌های مشابه دیگر کشورهاست بنابراین ثبت جهانی امروز، تنها یک اقدام نمادین نیست، بلکه بازگوکننده بخشی از سیر زندگی و حضور بشر در طول تاریخ است.
وی تاکید کرد: دره خرم‌آباد، ظرفیتی ارزشمند برای تعاملات فرهنگی، گردشگری و علمی است و با ثبت جهانی آن، می‌توان گامی بلند در مسیر معرفی تمدن ایران‌زمین به جهان برداشت.
ثبت جهانی دره خرم‌آباد تصویری درخشان از تمدن ایران را به جهان عرضه می‌کند
مدیرکل ثبت آثار و حریم‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز پرونده دره خرم‌آباد را از دشوارترین و ارزشمندترین پرونده‌های میراثی کشور خواند و گفت: ثبت جهانی دره خرم‌آباد تصویری درخشان از تمدن ایران را به جهان عرضه می‌کند و می‌تواند سرآغازی برای توسعه پایدار گردشگری در منطقه باشد.
علیرضا ایزدی این پرونده را یکی از «سخت‌ترین و در عین حال بی‌نظیرترین پرونده‌های میراث فرهنگی کشور» توصیف کرد.
وی ادامه داد: ثبت جهانی دره خرم‌آباد، گواهی روشن بر پیشینه چندین هزارساله ایران اسلامی و مایه مباهات مردمان اصیل و غیور لرستان است که سده‌ها پاسدار این گنجینه ارزشمند بوده‌اند.
مدیرکل ثبت آثار و حریم‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه دره خرم‌آباد از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است، افزود: این منطقه نه‌تنها از منظر تاریخی اهمیت دارد، بلکه از نظر وسعت و ارزش علمی نیز در سطح جهانی کم‌نظیر است.
ایزدی تاکید کرد: ثبت جهانی دره خرم‌آباد نقطه آغاز راهی تازه است و کاوش‌های باستان‌شناسی و بررسی لایه‌های ناشناخته می‌تواند زوایای تازه‌ای از تاریخ پرشکوه ایران را آشکار سازد که شاید به کشف شواهدی جدید از دیرینگی این سرزمین بینجامد.
وی ضمن قدردانی از تلاش همه دست‌اندرکاران برای ثبت جهانی دره خرم‌آباد، ابراز امیدواری کرد: این موفقیت به الگویی برای ثبت دیگر آثار برجسته و ارزشمند ایران در فهرست جهانی یونسکو تبدیل شود.
ثبت جهانی «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» نشانه شکوه تمدن دیرپای ایران است
قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در پیامی رسمی، ثبت جهانی محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو را گواهی روشن بر شکوه تمدن دیرپای ایران و نقش تعیین‌کننده آن در تاریخ تکامل انسان هوشمند دانست.
علی دارابی ثبت جهانی محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد را به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو نقطه عطفی در دیپلماسی فرهنگی و تقویت اعتبار تمدنی ایران در سطح بین‌الملل ارزیابی کرد.
به گفته وی این ثبت به دلیل وجود شواهد کم‌نظیر از حضور گسترده انسان‌های هوشمند در دوره پارینه‌سنگی و نقش آنها در فرآیند جایگزینی نئاندرتال‌ها در منطقه زاگرس به تصویب رسید.
دارابی در بخشی از پیام خود با ابراز خشنودی از این دستاورد تاریخی تصریح کرد: ایران، این سرزمین مقدس، گنجینه‌ای بی‌همتا از میراث بشری است و لرستان، با قدمتی چند ۱۰ هزار ساله، یکی از درخشان‌ترین حلقه‌های زنجیره تمدنی انسان در جهان به‌شمار می‌رود، محوطه‌های باستانی دره خرم‌آباد، با آثار منحصربه‌فردی، چون آویزه‌های صدفی و اشیای تزیینی، نمایانگر سطح بالای فناوری، شناخت و باور انسان‌های نخستین است که از پیوند‌های فرهنگی میان زاگرس و حوزه خلیج‌فارس در بیش از ۶۳ هزار سال پیش پرده برمی‌دارد.
وی افزود: در بیانیه رسمی یونسکو آمده است کاوش‌های علمی در این محوطه‌ها، داده‌های ارزشمندی از فرآیند‌های مهاجرت انسان هوشمند از آفریقا به اوراسیا در اختیار بشر قرار داده و شواهد موجود، نقشی محوری برای ایران در شکل‌گیری و گسترش فرهنگ‌های پارینه‌سنگی در سطح جهانی ترسیم می‌کند.
وی در بخش پایانی پیام، با قدردانی از مسعود پزشکیان رئیس جمهوری و همچنین با ادای احترام به شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور فقید و سپهبد شهید حسین سلامی فرمانده فقید کل سپاه پاسداران تاکید کرد: این ثبت جهانی، بیش از آن‌که یک موفقیت علمی باشد، سندی بر پاسداشت مجاهدت‌های بزرگ‌مردانی است که با نگاه تمدنی، زمینه‌ساز آزادسازی عرصه‌های باستانی لرستان شدند. قلعه فلک الافلاک هم ثبت جهانی می‌شود
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ثبت جهانی «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» را رویدادی تاریخ‌ساز برای فرهنگ جهانی دانست و با استناد به داده‌های علمی آزمایشگاهی، این محوطه را قدیمی‌ترین زیستگاه تاییدشده بشر در جهان معرفی کرد.
سیدرضا صالحی‌امیری شامگاه جمعه ۲۰ تیر ۱۴۰۴، در گفت‌وگوی زنده با بخش خبری ساعت ۲۱ شبکه خبر، این دستاورد را نقطه عطفی در دیپلماسی فرهنگی ایران و بازتابی از ظرفیت عظیم تمدنی این سرزمین دانست.
وی در تشریح اهمیت این ثبت جهانی گفت: دره‌های خرم‌آباد به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، نه‌تنها واجد ارزش‌های تاریخی است، بلکه بر پایه داده‌های علمی حاصل از آزمایش‌های کربن ۱۴ و دیگر شیوه‌های تحلیل پیشرفته در معتبرترین آزمایشگاه‌های بین‌المللی، به‌عنوان نخستین زیستگاه اثبات‌شده بشر در جهان معرفی شده و دارای قدمتی بالغ بر ۶۵ هزار سال است.
صالحی‌امیری افزود: مدیر نشست کمیته میراث جهانی در یونسکو، طی روند بررسی این پرونده، سه‌بار تاکید کرد تاکنون هیچ مکان تاریخی با این میزان قدمت اثبات‌شده زیستی در هیچ‌یک از کشور‌های جهان شناسایی و تایید نشده است بنابراین، این ثبت نه‌فقط برای ایران، بلکه برای بشریت و حافظه جهانی، یک رویداد شگرف و بی‌سابقه محسوب می‌شود.
وی با اشاره به گستردگی و تنوع آثار تاریخی ایران خاطرنشان کرد: ایران اسلامی گنجینه‌ای بی‌بدیل از میراث بشری را در خود جای داده و با روند مستمری که طی سال‌های اخیر آغاز شده است پیش‌بینی می‌کنیم تا ۵۰ سال آینده، هر سال یک یا چند پرونده جدید به یونسکو ارائه و ثبت جهانی شود که این، آغاز راهی روشن برای معرفی ایران فرهنگی به جامعه جهانی است.
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به آینده قلعه تاریخی فلک‌الافلاک نیز گفت: در متن همین مصوبه یونسکو، به وضعیت قلعه فلک‌الافلاک نیز اشاره شد، نواقصی که پیش‌تر توسط کارشناسان بین‌المللی اعلام شده بود، در حال رفع شدن است و با تامین الزامات لازم، این قلعه شاخص نیز در اجلاس سال آتی به دره خرم‌آباد خواهد پیوست و به ثبت جهانی خواهد رسید.
صالحی‌امیری در پایان، ضمن قدردانی از تلاش‌های مستمر تیم‌های علمی، فنی، حقوقی و دیپلماتیک دخیل در این فرایند، تصریح کرد: این موفقیت حاصل اجماع ملی، پشتوانه کارشناسی و تعامل سازنده با نهاد‌های بین‌المللی است.
