گردانندگی مافیا به یک شغل درآمدزا
به گزارش مخاطب 24: چند سالی است که در کشورمان یک بازی دورهمی که زمانی فقط در فضاهای دوستانه و خانوادگی انجام می‌شد، به محافل اجتماعی بزرگتر، از کافه‌ها گرفته تا تلویزیون و شبکه نمایش خانگی راه پیدا کرده و نه‌تنها مسابقه‌های تلویزیونی گوناگونی برای آن برگزار می‌شود، بلکه همین حالا لیگ‌ها و مسابقات گوناگونی نیز در شهرهای مختلف برای آن شکل گرفته است. این بازی در سطح جامعه نیز بسیار پرطرفدار شده و اغراق نیست اگر بگوییم این روزها هزاران نفر از مردم در شهرهای گوناگون ایران، ساعات زیادی از هر هفته یا هر روز خود را به انجام بازی مافیا اختصاص می‌دهند. این بازی در سال ۱۹۸۶ توسط یک دانشجوی روس به نام «دیمیتری دیویدوف» اختراع شد و در سال‌های اخیر جای پای محکمی در محافل اجتماعی ایرانیان باز کرده است.
گفته می‌شود دیودوف برای نخستین‌بار، بازی مافیا را در بخش روانشناسی دانشگاه مسکو اجرا کرد تا نشان دهد وقتی اقلیت ناآگاه یا همان «شهروندان» در برابر اکثریت آگاه یا همان «مافیاها» قرار می‌گیرند، چه اتفاقاتی رخ میدهد. او این بازی را پس از اجرا در دانشگاه مسکو، در سایر دانشگاه‌ها و حتی دبیرستان‌های شوروی سابق اجرا کرد و رفته‌رفته این بازی به سایر کشورهای اروپا و حتی ایالات متحده آمریکا نیز راه پیدا کرد. البته در طول دهه‌های اخیر، بازی مافیا همواره علاوه بر روسیه، عمدتا در کشورهای شرق اروپا محبوب بوده است و اولین سناریوهای جدید که به نقش‌های ساده بازی مافیا تنوع بخشیده، علاوه بر روسیه، در کشورهای اسکاندیناوی و اوکراین نوشته شده است.
زمان ورود مافیا به ایران دقیقا مشخص نیست و در خاطره جمعی علاقمندان این بازی، این‌طور شکل گرفته است که از ۲۰ سال پیش یا حتی قبل از آن، این بازی در جمع‌های خانوادگی یا دوستانه و به‌ویژه گروه‌های دانشجویی بازی می‌شد و در برخی جمع‌ها، افراد به‌جای استفاده از واژه‌های «مافیا» و «شهروند»، از کلمات «دزد» و «پلیس» برای خطاب قرار دادن نقش‌های مثبت و منفی این بازی استفاده می‌کردند. اما تحول مهمی که در نزدیک به ۱۰ سال گذشته درباره این بازی اتفاق افتاده، گسترش آن به جمع‌های اجتماعی بزرگتر و به‌ویژه راه پیدا کردن آن به کافه‌ها و شکل‌گیری صدها گروه چندده‌نفره و چندصدنفره حول محور این بازی در شهرهای مختلف و تبدیل شدن بازی‌کنندگان مافیا به یک جامعه کوچک در دل جامعه ایران و البته به وجود آمدن شغلی به نام «گردانندگی مافیا» است که برای برخی افراد درآمدزایی به همراه داشته است.
پیچیده بازی مافیا و نقش‌های آن با تدوین سناریوهای متعدد
شکل‌گیری جمع‌های بزرگ دوستانه و در ادامه، تجاری شدن بازی مافیا و کسب درآمد توسط برخی صاحبان کافی‌شاپ‌ها و البته بعضی گردانندگان مافیا، تنها بخشی از تحولاتی است که در حدود ۱۰ سال گذشته حول محور این بازی در ایران شکل گرفته و بخش مهم دیگر این تغییرات، به نوشته شدن سناریوهای گوناگون براساس تعریف نقش‌های جدید در این بازی و همچنین چاپ و فروش کارت‌های بازی مافیا بازمی‌گردد. این نقش‌ها و سناریوها عملا باعث پیچیده‌تر و تا حدودی جذاب‌تر شدن بازی مافیا نسبت به نسخه اولیه آن شده‌اند؛ به نحوی که بعضا بین قوانین یک سناریو با سناریوی دیگر، فاصله زیادی وجود دارد.
آنچه دیمیتری دیودوف در اواخر دهه ۸۰ میلادی اختراع کرد، یک بازی مافیا بود که همه افراد در آن شهروند ساده یا مافیای ساده بودند، اما آنچه این روزها در ایران بازی می‌شود، سناریوهای متعددی است که نقش‌های مختلفی مانند دکتر، کارآگاه، تک‌تیرانداز و ... تنها بخشی از نقش‌های آن را تشکیل می‌دهند و بسته به نوع سناریو از لئون، زودیاک و نوستراداموس گرفته تا افسونگر، شب‌خسب، شاه‌کش و ...، به عنوان نقش‌های بازی مافیا استفاده می‌شوند؛ نقش‌هایی که بعضا توسط سناریونویس‌های ایرانی نوشته شده‌اند و بعضا از نقش‌های نوشته‌شده توسط سناریونویس‌های شرق اروپا اقتباس شده و وارد بازی‌های مافیای جامعه ایران شده‌اند.
باید توجه داشت که منظور از سناریو، قوانین و نقش‌هایی است که یک بازی مافیا براساس آن انجام می‌شود، البته خود سناریونویس‌ها که عمدتا همان گردانندگان مطرح بازی مافیا هستند، معتقدند که سناریو فقط مربوط به تعیین قوانین بازی و قابلیت‌های نقش‌ها نیست، بلکه باید همراه با یک روایت داستانی از چگونگی مواجهه شهروندان، مافیاها و نقش‌های مستقل با یکدیگر باشد؛ منظور از نقش‌های مستقل، نقش‌هایی است که عضو هیچ‌کدام از دو نیم سیاه و سفید بازی نیستند و به صورت جداگانه در بازی به پیروزی می‌رسند؛ مشهورترین آنها نیز نقش «زودیاک» است که براساس آن یک برنامه تلویزیونی در شبکه نمایش خانگی ساخته شد.
سابقه حدودا ۹ ساله «استارت‌آپ» گردانندگی مافیا در ایران
«بابک فیروزی» از جمله گردانندگان و سناریونویس‌های مطرح مافیا در ایران، عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور و جزو اولین افرادی است که نقش مهمی در گسترش این بازی در دل جامعه ایرانی به‌ویژه در شهر تهران داشته است. او در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران تعریف می‌کند که اولین بار این بازی را حدود ۱۹ سال قبل در جمع دانشجویان دانشگاه تهران انجام داد. البته در آن زمان، هیچ نقش یا قابلیت خاصی در بازی مافیا وجود نداشت و شهروندان با عنوان «پلیس» و مافیاها با عنوان «دزد» شناخته می‌شدند.
به گفته فیروزی، جذابیت بازی مافیا باعث شد که انجام آن در حدود دو دهه قبل در جمع‌های دانشجویی گسترش پیدا کند و با توجه به این که از همان زمان، کافه‌گردی یکی از تفریحات مرسوم برخی دانشجویان بود، این بازی رفته‌رفته به کافی‌شاپ‌ها راه پیدا کرد. او تاکید دارد که این روزها شغل گردانندگی و برگزاری بازی‌های مافیا نوعی «استارت‌آپ» است که از حدود ۹ سال قبل، شکلی جدی پیدا کرده است و افرادی به عنوان گرداننده، ایونت‌های مافیا برگزار می‌کنند و گروه مخصوص به خود را دارند.
این گرداننده مافیا تعریف می‌کند که پیش از این اتفاق، او و دوستانش در کافه‌های گوناگون تهران حضور پیدا می‌کردند و این بازی را به صورت رایگان و البته با همان سناریوی ساده یا اصطلاحا «کلاسیک محض» بازی می‌کردند. با توجه به این که در این سناریو، نقش خاصی وجود ندارد، بازی کردن آن هم نیازی به گرداننده ندارد. اما در ادامه رفته‌رفته تعدادی از افرادی که بازی‌های مافیا را به صورت پیگیر در کافه‌ها بازی می‌کردند، یا با ترجمه نقش‌هایی که برای این بازی در کشورهای شرق اروپا ایجاد شده بود، یا با ابداع خودشان یا ترکیبی از هر دو اقدام، نقش‌های خاصی را به بازی مافیا اضافه کردند که هرکدام قابلیت‌های خاصی در فاز شب یا روز این بازی دارند. به همین شکل با ترکیب نقش‌ها با یکدیگر و وضع مقررات متعدد و جدید، سناریوهایی برای بازی مافیا نوشته شد که اجرای آنها نیاز به گرداننده داشت.
طراحی «شب‌مافیا» و عرضه بازی به صورت Card Game در بازار
یکی دیگر از افرادی نقش مهمی در طراحی سناریوهای متنوع برای بازی مافیا دارد، «اشکان جواهری» است که از او به عنوان طراح بازی «شب‌مافیا» یاد می‌شود. او ابتدا نقش‌های طراحی‌شده برای این بازی در خارج از کشور را ترجمه کرد و بعد هم با همکاری جمعی از دوستانش که در یک موسسه طراحی بازی‌های فکری (Board Game) فعالیت می‌کنند، نقش‌های دیگر و سپس قوانین و مقررات گوناگونی را برای بازی مافیا ابداع کرد و کارت‌های مخصوص به بازی «شب‌مافیا» را تولید و چاپ کرد و سپس آن را به صورت Card Game در بازار عرضه کرد.
جواهری در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران در پاسخ به این پرسش که چطور به فکر طراحی سناریوی بومی‌سازی‌شده بازی مافیا و گسترش آن در جامعه ایران افتاد، توضیح میدهد: «من و دوستانم از ابتدای دهه ۸۰ در دانشگاه تهران مافیا بازی می‌کردیم. البته من خودم خوابگاهی نبودم، ولی شب‌هایی که به خوابگاه می‌رفتم، رفقایی داشتم که با آنها بازی می‌کردم. در آن زمان نقش‌های بازی مافیا کم بود و بیشتر بازیکن‌ها نقش شهروند ساده یا مافیای ساده داشتند. البته در ادامه نقش‌هایی مثل رئیس مافیا، دکتر و کارآگاه هم به بازی اضافه شدند، اما بازهم بیش از ۸۰ درصد احتمال داشت که افراد نقش شهروند ساده یا مافیای ساده بگیرند که همین موضوع باعث می‌شد که خیلی‌ها از این بازی زده شوند.»
جواهری تعریف می‌کند که همین باعث شد که به فکر طراحی نقش‌های متنوعی برای بازی مافیا بیفتد. او در ادامه با توجه به علاقه‌ای که به بازی‌سازی داشت، یک شرکت طراحی و تولید بازی‌های فکری تاسیس کرد که در ابتدا بازی‌های Board Game دیگری غیر از مافیا را به بازار عرضه کرد. اما بعد از چند سال که نقش‌های طراحی‌شده بازی مافیا در خارج از کشور را گردآوری و ترجمه کرد و البته خودش هم به کمک دوستانش نقش‌های جدیدی را برای این بازی ابداع کرد، سناریویی را تحت عنوان «شب‌مافیا» طراحی کرد که برای آن دفترچه‌ها تحت عنوان راهنما یا قواعد بازی (رولبوک) نیز تدوین کرد و سپس این دفترچه‌ها را به همراه کارت‌های مخصوص بازی شب‌مافیا در قالب یک جعبه مخصوص شبیه بازی‌های فکری به بازار عرضه کرد.
ابداع ۱۳۰ نقش برای «شب‌مافیا» و سناریوهای زیرمجموعه آن
این سناریونویس مافیا می‌گوید که بازی شب مافیا را در سال ۹۴ در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ثبت کرده و در سال ۹۵ نیز آن را به صورت عمومی عرضه کرده است. او تاکید دارد که هم در طراحی نقش‌ها و هم در تدوین دفترچه راهنمای بازی تلاش کرده است که از اسامی و کلمات فارسی استفاده کند و تا حد امکان از به‌کار بردن واژه‌ها و اصطلاحات انگلیسی که در بازی مافیا رایج شده، پرهیز داشته است. جواهری و همکارانش البته صرفا به طراحی نقش‌های اولیه برای بازی مافیا اکتفا نکرده‌اند و در طول ۹ سال گذشته که این بازی به بازار عرضه شده است، هم خودشان نقش‌های جدیدی را به بازی اضافه کرده‌اند و هم بستری را فراهم کرده‌اند که عموم بازیکن‌ها بتوانند نقش‌های مختلفی را با قابلیت‌های گوناگون، ابداع و به شرکت آنها معرفی کنند تا در صورت تایید، کارت‌های مخصوص به آنها چاپ و به بازار عرضه شود.
این روند باعث گسترش چشمگیر بازی شب‌مافیا و نقش‌های مربوط به آن در طول حدود یک دهه گذشته شده است، به نحوی که جواهری تعریف می‌کند که هم‌اکنون حدود ۱۳۰ نقش برای این بازی تعریف شده که عمده آنها بومی است و برای اولین بار در ایران ابداع شده است. نکته جالب دیگر این که ابداع نقش‌های تازه باعث شکل‌گیری سناریوهای جدید در دل بازی شب‌مافیا شده است و هم‌اکنون در قالب این سناریوی مادر، ده‌ها سناریوی زیرمجموعه آن وجود دارد که گرداننده‌ها برحسب سلیقه خودشان و بعضا براساس ابداعات خودشان، سناریوهای گوناگونی را در قالب کلی شب‌مافیا اجرا می‌کنند.
از «کلاسیک پیشرفته» تا سناریوهای تلویزیونی
با وجود این که شب مافیا به عنوان نخستین سناریوی مافیا شناخته می‌شود که کارت‌های مخصوص آن طراحی شده و به عنوان یک Card Game به بازار عرضه شده است، اما بابک فیروزی توضیح میدهد که حدود دو سال قبل از وارد شدن این بازی به بازار، سناریویی تحت عنوان «کلاسیک پیشرفته» تدوین و در کافه‌ها اجرا شد. او در این‌باره می‌گوید: «حدود ۹ سال پیش بنده به همراه آقایان قربانی، علیرضا سلطانی و چند نفر دیگر، رولبوک (قواعد) بازی مافیا را براساس نقش‌هایی که در آن زمان وجود داشت و نقش‌هایی که بعدا اضافه کردیم، خالص‌سازی و اصلاح کردیم و قواعد و سناریویی جامع نوشتیم که همه بتوانند بازی‌های خود را براساس آن برگزار کند. البته چند سال بعد، بنده طبق تجربه‌هایی که از اجرای این سناریو در بازی‌ها به دست آوردم، آن را بازنویسی کردم، به نحوی که کمترین اشکال را داشته باشد.»
فیروزی البته این را هم می‌گوید که علاوه بر «کلاسیک پیشرفته»، ۸ سناریوی دیگر را هم با اقتباس از داستان‌های شاهنامه فردوسی نوشته است که در ایونت‌هایی که شخصا برگزار می‌کند، آنها را اجرا می‌کند. به‌جز او هم برخی دیگر از گرداننده‌های مطرح بازی مافیا، سناریوهایی را ابداع کرده‌اند که عمدتا براساس قواعد کلی شب‌مافیا یا کلاسیک پیشرفته اجرا می‌شود. به عبارت دیگر، در سال‌های اخیر و با رونق گرفتن دو سناریوی عمده «شب‌مافیا» و «کلاسیک پیشرفته» در کشورمان که هرکدام کارت‌های مخصوص به خود را دارند، ایونت‌های مافیا در ایران عمدتا در قالب اجرای همین دو سناریو برگزار می‌شود؛ یعنی رویدادهای مافیا در کافه‌های گوناگون، عمدتا یا مبتنی بر «کلاسیک پیشرفته» است یا مبتنی بر «شب مافیا» و هرکدام از بازیکن‌های حرفه‌ای بازی مافیا معمولا یکی از این دو سناریو را بیشتر از دیگری می‌پسندند.
البته ناگفته نماند از سال ۹۹ که پخش بازی‌های مافیا در تلویزیون و سپس در شبکه نمایش خانگی آغاز شد، برخی از فعالان دیگر این حوزه، سناریوهایی را نوشتند که هم برای تولید یک اثر نمایشی جذاب باشد و هم بتوان آن را با تعداد پایین بازیکن‌ها (بین ۱۰ تا ۱۲ نفر) اجرا کرد که از جمله این سناریوها می‌توان به «مذاکره‌کننده»، «بازپرس»، «تکاور»، «زودیاک» و «پدرخوانده» اشاره کرد. این سناریوها که در فضای عمومی بازیکن‌های مافیا به سناریوهای TV یا سناریوهای فست معروف هستند، بعضا با همکاری گردانندگان و سناریونویس‌های بازی‌های کافه‌ای تدوین شده‌اند و برخی دیگر نیز که به شب‌مافیا نزدیکتر هستند، با همکاری اشکان جواهری و تیم شرکت او، طراحی شده‌اند. عامه مردم که شناختی از کلاسیک پیشرفته و شب‌مافیا ندارند، معمولا سناریوهای تلویزیونی را از طریق رسانه‌های دیداری تماشا کرده‌اند.
شغل گردانندگی مافیا چگونه در ایران پا گرفت؟
تحول مهم دیگری که ابداع سناریوهای کلاسیک پیشرفته و شب‌مافیا در برگزاری بازی‌های مافیای کافه‌ای ایجاد کرد، این بود که از زمان گسترش استقبال از این بازی براساس این سناریوها، بیشتر گرداننده‌های مافیا برای برگزاری بازی‌های خود، مبلغی را تحت عنوان ورودی از شرکت‌کنندگان دریافت کردند؛ چراکه از زمان گسترش این دو سناریوی مادر و سناریوهای زیرمجموعه آنها، نقش‌ها و قواعد بازی مافیا پیچیدگی‌های خاصی پیدا کردند که اجرای آنها به یک گرداننده حواس‌جمع و کاربلد نیاز داشت؛ گرداننده‌ای که البته علاوه بر تسلط بر اجرای بازی و آشنایی با قواعد سناریوهای گوناگون، باید روابط‌عمومی بالایی هم داشته باشد و بتواند با انسان‌های دارای اخلاقیات گوناگون، ارتباط خوبی برقرار کند و بازی را هم داوری و هم مدیریت کند.
به گفته فیروزی، در ابتدای این امر یعنی در میانه دهه ۹۰، ورودی بازی‌های مافیا تنها ۲ هزار تومان بود، اما اکنون ورودی ایونت‌های مافیا در شهر تهران به ازای هر دست بازی، بسته به محل قرارگیری کافه مربوطه در سطح شهر و میزان تسلط و سابقه گرداننده و نحوه اجرای او، بین ۵۰ تا ۱۲۰ هزار تومان است. نکته قابل ذکر این است که تعیین رقم برای ورودی بازی‌های مافیا اساسا موضوعی سلیقه‌ای است و به نظر خود گرداننده و مدیر کافه‌ای که با آن همکاری می‌کند، بستگی دارد.
برآوردهای خبرنگار دیده‌بان ایران براساس شرکت در بازی‌های مختلف مافیا در کافه‌های گوناگون تهران از این حکایت دارد که یک گرداننده مافیا که هفته‌ای سه تا هفت روز این کار را انجام میدهد، بسته به تعداد اعضای گروه خود، ماهانه بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان درآمد دارد. البته این شغل، طبیعتا هیچ‌گونه پاداش، مزایا، بیمه و حقوق بازنشستگی ندارد.
فیروزی اما تاکید دارد که گردانندگی مافیا حتی برای افرادی که هر روز و نه‌فقط به صورت پاره‌وقت این کار را انجام می‌دهند، شغل دوم محسوب می‌شود. عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور در این‌باره می‌گوید: «اگر یک گرداننده بتواند مسیر را درست برود و افراد زیادی را جذب گروه خود کند، می‌تواند به درآمدی برسد که روی این کار حتی به عنوان شغل اول خود حساب کند. البته در حال حاضر، تقریبا همه گرداننده‌ها، شغل‌های دیگری دارند که درآمد اصلی‌شان از آن است.»
او در این زمینه، خودش را مثال می‌زند و ادامه میدهد: «اینجانب یک شرکت دکوراسیون داخلی دارم و بارها شده است که به خاطر مافیا، از شرکت خودم بزنم. این روزها درآمدی که از مافیا دارم، از شرکتم بیشتر است، اما طبیعتا خیلی از گرداننده‌ها هنوز به این نقطه نرسیده‌اند. من معتقدم که برگزاری رویدادهای مافیا یک کار فرهنگی است که فضایی برای لذت بردن جمعی را در دنیای پرتنش امروز برای انسان‌ها ایجاد می‌کند، بنابراین شخصا افتخار می‌کنم که بگویم شغل من گردانندگی مافیا است.»
سناریونویسی و ابداع نقش‌های جدید؛ تبی که در دنیا بالا گرفت و کاهش یافت
در این میان خالی از لطف نیست که بگوییم نوشتن سناریوهای جدید و متنوع برای بازی مافیا، فقط مخصوص ایران نیست و این کار از دهه ۹۰ میلادی در کشورهای اسکاندیناوی و به‌ویژه در شرق اروپا و کشورهای هم‌مرز با شوروی سابق از جمله مجارستان، لهستان، رومانی، لتونی و اوکراین آغاز شد و تا حدود ۱۰ سال قبل نیز برگزاری ایونت‌های مافیا چه در فضاهای اجتماعی مانند کافه‌ها و چه در قالب برنامه‌های تلویزیونی موسوم به «رئالیتی شو» در بعضی از این کشورها مرسوم بود.
آن‌طور که فیروزی تعریف می‌کند، در همان دهه ۹۰ میلادی هم‌زمان با گسترش بازی مافیا در شرق اروپا، برخی آمریکایی‌ها نیز به این بازی علاقمند شدند و شخصی به نام «اندرو پلاتکین» که معتقد بود فعالیت ساید سیاه در این بازی بیشتر از آن که به گروه‌های مافیایی شباهت داشته باشد، به گرگینه‌های مربوط به اساطیر اروپایی شبیه است، بازی فکری Werewolf را با طراحی نقش‌های جدید، تولید و روانه بازار کرد. بعد از آن هم در کشورهای شرق اروپا، سناریوی Epic اختراع شد که اقتباسی از کلاسیک پیشرفته است و البته نقش‌های دیگری هم علاوه بر نقش‌های این سناریو دارد.
به گفته عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور، در حال حاضر، برخی نقش‌های سناریوهای کلاسیک پیشرفته و شب‌مافیا که در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، اقتباسی از نقش‌هایی است که نخستین‌بار در سناریوی Epic طراحی شده است.
او همچنین می‌گوید که بعد از این تحولات در سطح جهان، وبسایت بین‌المللی Mafia Universe ایجاد شد که در آن، افراد از سراسر جهان نقش‌های مختلفی را ابداع می‌کردند و در آن سایت قرار می‌دادند و در اتاق‌های مجازی‌شده طراحی‌شده در این پایگاه اینترنتی با یکدیگر مافیا بازی می‌کردند. با این حال به گفته فیروزی، با وجود گسترش سریع بازی مافیا در سطح جهان در دو دهه اول پس از اختراع این بازی، در سال‌های اخیر، تب‌وتاب این بازی و تنوع‌بخشی به نقش‌های و سناریوهای مختلف آن در دنیا کمتر شده است و حال و هوایی که این روزها در ایران در این زمینه وجود دارد، در کمتر کشوری یافت می‌شود.
فیروزی درباره علت کاهش تب تند گسترش بازی مافیا در سطح جهان طی چند سال گذشته توضیح میدهد: «گسترش فناوری‌های مدرن و شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که مردم بخصوص جوانان و نوجوانان، هم مطالعه را کنار بگذارند و هم کم‌حوصله شوند، در چنین شرایطی، وقتی آنها در کشورهایی زندگی می‌کنند که تفریحاتی مثل دیسکو و کلاب را در دسترس دارند که شاید به صورت سطحی بیشتر به آنها خوش بگذرد، ترجیح‌شان این است که به سمت آن تفریحات بروند تا این که مافیا بازی کنند؛ زیرا مافیا یک بازی فکری است که به آمادگی ذهنی برای استدلال کردن و شنیدن استدلال‌های دیگران احتیاج دارد. ضمن این که معمولا در رویدادهای بازی مافیا در دنیا هم مشروبات الکلی سرو نمی‌شود و هم جلوی ورود افرادی که حالت عادی ندارند، گرفته می‌شود.»
البته به گفته عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور، هنوز هم در کشورهایی مثل روسیه، مجارستان، رومانی و برخی دیگر از کشورهای شرق اروپا، گروه‌های پرتعداد مافیا وجود دارند و رویدادهای مربوط به این بازی را برگزار می‌کنند. در اوکراین نیز تا قبل از شروع جنگ اخیر، باشگاه‌های حرفه‌ای مافیا همچنان فعال بودند و حتی برخی از آنها مسابقاتی را در این حوزه برگزار می‌کردند و به عنوان جایزه، برندگان مسابقه را به سفر تفریحی در شهر سیسیل ایتالیا می‌فرستادند. با این حال، اگرچه حتی علاوه بر شرق اروپا، در کشورهایی مثل آمریکا، کانادا، آلمان و دیگر کشورهای اروپای غربی نیز همچنان مافیا بازی می‌شود، اما شکی نیست که رونق این بازی در سطح جهان نسبت به دهه‌های قبل تا حدودی کمتر شده است.
نقش بازی «شب‌مافیا» در گسترش رویدادهای کافه‌ای و پا گرفتن شغل گردانندگی
با وجود این که در سال‌های اخیر از رونق برگزاری رویدادهای مافیا در بسیاری از کشورها کاسته شده است، اما این اتفاق همچنان با شور و حرارت خاصی در کشورمان ادامه دارد و سال به سال گسترده‌تر می‌شود. اشکان جواهری در این زمینه تعریف می‌کند که پیش از آن که بازی شب‌مافیا در بازار عرضه شود، مافیا بازی کردن بیشتر در جمع‌های خانوادگی و دوستانه رواج داشت یا حتی اگر در کافه‌ها نیز این بازی برگزار می‌شد، بیشتر جنبه دوستانه داشت و افراد به صورت دورهمی بازی می‌کردند و شغل‌هایی مثل برگزاری رویداد یا گردانندگی مافیا هنوز ایجاد نشده بود.
جواهری می‌گوید از سال ۹۵ که بازی شب‌مافیا را عرضه کرد، با همکاران خود تصمیم گرفت که با هدف معرفی بازی شرکت خودشان و نه صرفا گسترش بازی مافیا در دل جامعه، این بازی را به صورت رویداد در کافه‌ها برگزار کند. او می‌گوید در اولین رویدادی که او و گروهش در یک کافی‌شاپ در بلوار کشاورز تهران برگزار کردند، حدود ۳۱ نفر حاضر شدند، در حالی که در همان کافه این بازی قبل‌تر با جمعیت ۱۰ تا ۱۵ نفر برگزار می‌شد. طراح بازی شب‌مافیا تاکید دارد که این موضوع برای متصدی کافه نیز عجیب بود که چطور تبدیل یک بازی دورهمی به یک رویداد اجتماعی، می‌تواند مخاطبان آن را چندبرابر کند.
این طراح بازی درباره نحوه گسترش رویدادهای مافیا در کافه‌ها و دریافت ورودی توسط گرداننده‌ها نیز توضیح میدهد: «در ماه‌های اولی که ما رویداد شب‌مافیا برگزار می‌کردیم، از کسی ورودی نمی‌گرفتیم، چون هدف اصلی ما ترویج بازی خودمان بود. اما کم‌کم افرادی که روابط‌عمومی قوی‌تری داشتند و بعضا در بازی مافیا نیز ماهرتر بودند، نقش ایونت‌گذار را برعهده گرفتند؛ یعنی گروه‌هایی تشکیل دادند و برای اعضای گروه خود در کافه‌های مختلف مافیا برگزار کردند و خودشان نیز نقش گرداننده را برعهده گرفتند و با گسترش گروه خود و بعد هم با گسترش سناریوهای متنوع که اجرای آن برای گرداننده‌ها سخت‌تر می‌شد، از افراد ورودی گرفتند و از طریق برگزاری رویدادهای مافیا کسب درآمد کردند که این روند هنوز هم ادامه دارد.»
جواهری معتقد است که تا قبل از عرضه بازی شب مافیا، برگزاری بازی‌های مافیا به عنوان یک رویداد که هم جنبه تفریح و سرگرمی برای بازیکنان داشته باشد و هم محملی برای درآمدزایی گردانندگان باشد، در جامعه جا نیفتاده بود. اما اکنون هرکس که بتواند بازی را تهیه کند، راهنمای آن را مطالعه کند، بعد از چند مرتبه بازی کردن، روی سناریوهای مختلف تسلط پیدا کند و البته روابط‌عمومی بالایی داشته باشد، می‌تواند یک گروه مافیا تشکیل دهد و بازی‌های آن را گردانندگی و در نتیجه، کسب درآمد کند. البته یک گرداننده مافیا باید شخصی باشد که اصطلاحا دیگران حرف او را بخوانند و بتواند یک جمع که افراد از سنین و قشرهای مختلفی در آن حضور دارند، اعمال مدیریت کند.
چگونه مافیا بازی کردن، حال افراد را خوب و روابط اجتماعی آنها را تقویت می‌کند؟
بابک فیروزی تاکید دارد که مافیا یک بازی اجتماعی است و اساسا انسان برای این که از مشکلات روانی دور شود، باید تعاملات اجتماعی خود را تقویت کند و شرکت کردن در ایونت‌های مافیا، یکی از امن‌ترین و سالم‌ترین راه‌ها برای تقویت مهارت‌های اجتماعی است. عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور معتقد است که شرکت کردن در بازی‌های مافیا می‌تواند به بهتر شدن حال افراد، افزایش اعتماد به نفس و حتی بهبود کیفیت زندگی و روابط اجتماعی آنها کمک کند. او از پسری ۱۹ ساله مثال می‌زند که حدود ده سال پیش که برای اولین بار در ایونت مافیا شرکت کرد و لکنت زبان داشت، اما بعد از چند سال بازی کردن، مشکلش برطرف شد. فیروزی همچنین می‌گوید افراد زیادی را دیده است که ابتدا خجالتی بوده‌اند و بعد از چند ماه مافیا بازی کردن، به‌راحتی مهارت ارتباط گرفتن با دیگران را پیدا کرده‌اند.
این گرداننده بازی‌های مافیا، افزایش هوش و ذکاوت اجتماعی را نیز از جمله دیگر فواید شرکت در رویدادهای مربوط به این بازی می‌داند و تاکید دارد در محیطی که امثال کوروش‌کمپانی‌ها، شرکت‌های هرمی و ... وجود دارند، افراد باید یاد بگیرند که چطور در این‌گونه موارد، فریب نخورند که این مهارت هم با شرکت در بازی مافیا تقویت می‌شود. او معتقد است که حضور منظم در ایونت‌های مافیا باعث می‌شود که افراد هم از نظر ذهنی تقویت شوند، هم بتوانند بهتر استدلال کنند و هم دوستان بیشتری پیدا کنند.
عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا بازیکن‌های حرفه‌ای یا نیمه‌حرفه‌ای مافیا، با وجود صرف زمان و هزینه، خود را مقید می‌دانند که به صورت مرتب در بازی‌های گروه خودشان شرکت کنند، توضیح میدهد: «به واسطه شخص برگزارکننده و عادات و قواعدی که برای اجرای بازی و مدیریت جمع دارد، معمولا در بلندمدت افرادی در یک گروه مافیا دورهم جمع می‌شوند که عادات و علاقه‌هایشان شبیه یکدیگر است و همین مسأله به شکل‌گیری رفاقت‌های پایدار در قالب شرکت در بازی‌ها کمک می‌کند. باید توجه داشته باشیم که هر انسانی، اعضای خانواده‌اش را خودش انتخاب نمی‌کند، اما دوستانش را خودش انتخاب می‌کند. وقتی هم که یک شخص، افرادی را به عنوان دوست خود انتخاب می‌کند و با آنها صمیمی می‌شود و رفته‌رفته در یک جمع قرار می‌گیرد که رفتارهای فرهنگی و اجتماعی مشابه او دارند، علاقمند می‌شود که زمان بیشتری را برای حضور در آن جمع صرف کند. این مسأله در کنار جذابیت خود بازی مافیا، باعث می‌شود که افراد کم‌کم عضو ثابت یک گروه شوند و خودشان را متعهد بدانند که هر هفته یا حتی هر روز، در بازی‌های مافیای آن گروه شرکت کنند.»
برگزاری مسابقات و لیگ‌های مافیایی با شرکت صدها و هزاران نفر در سراسر ایران
تداوم این روند در طول ۹ یا ۱۰ سال گذشته در میان گروه‌هایی که مافیا بازی می‌کنند، باعث گسترش این گروه‌ها و به طور کل، برگزاری رویدادهای مافیا در شهرهای مختلف کشورمان شده است؛ به نحوی که در حال حاضر، مافیا بازی کردن در کافه‌ها فقط در پایتخت امر مرسومی نیست و آن‌طور که فیروزی می‌گوید، هم‌اکنون رویدادهای مافیا در کافه‌های شهرهایی مثل مشهد، اصفهان، کرمانشاه و شهرهای اطراف تهران مثل کرج، شهریار، پرند و پردیس بسیار پرشور و پررونق برگزار می‌شود. همچنین به گفته عضو شورای عالی انجمن ملی بازی‌های گفت‌وگومحور، حجم برگزاری بازی‌های مافیا در شهرهای جنوبی کشورمان کمتر است، اما در استان‌های شمالی به‌ویژه در شهر رشت، برگزاری رویدادهای مافیا با شور و حرارت خاصی در حال برگزاری است.
برگزاری پرشور بازی‌های مافیا در نقاط مختلف کشور باعث شده است که لیگ‌ها و مسابقات مخصوص این بازی نیز در تهران و شهرهای دیگر به صورت پرشور اجرا شود. اگرچه این روزها بسیاری از برگزارکنندگان بازی‌های مافیا در شهرهای گوناگون، مسابقاتی را در این زمینه برگزار می‌کنند، اما قطعا یکی از مهمترین مسابقاتی که با محور بازی مافیا برگزار می‌شود، همان برنامه تلویزیونی است که ابتدا در شبکه سلامت پخش می‌شد و در سال‌های اخیر پخش آن از شبکه نسیم ادامه پیدا کرده است؛ مسابقه‌ای که شرکت‌کنندگان آن جزو افراد عادی جامعه هستند. البته پخش مسابقات مافیا از شبکه نمایش خانگی با حضور افراد مشهود یا همان سلبریتی‌ها نیز در سال‌های اخیر به گسترش علاقمندی به این بازی در سطح جامعه کمک کرده است.
در این میان اخیرا برنامه‌ای نیز در شبکه نمایش خانگی پخش شد که در آن مسابقه مافیا با حضور افراد عادی جامعه و با سناریویی جدیدی تحت عنوان «کاپو» برگزار می‌شد. این برنامه برگرفته از مسابقاتی بود که یکی از گروه‌های مطرح برگزارکننده رویدادهای بازی مافیا در سطح کشور برگزار می‌کند. به طور کل، گروه‌های مافیایی بزرگ در ایران از جمله اشکان جواهری و تیم او، لیگ‌ها و مسابقات گوناگونی را برگزار می‌کنند که برخی از آنها مثل مسابقاتی که تیم جواهری براساس سناریوی شب‌مافیا برگزار می‌کند، حالت سراسری دارد و مانند بعضی دیگر از مسابقات مافیا، درون‌شهری یا درون‌استانی نیست؛ مسابقاتی که صدها و بعضا هزاران شرکت‌کننده دارد.
جواهری تعریف می‌کند که آنها از اولین سالی که بازی شب‌مافیا را عرضه کردند، تاریخ ۲۰ اسفند را به عنوان «روز شب‌مافیا» تعیین کردند و هر سال در این تاریخ، مسابقاتی را در تهران برگزار می‌کنند؛ مسابقاتی که در آخرین نوبت آن در اسفند ۱۴۰۳، نزدیک ۵ هزار نفر از سراسر ایران در آن شرکت کرده بودند و در سال ۱۴۰۲ نیز بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ نفر در آن شرکت کرده بودند.
البته به گفته این طراح بازی، مسابقه روز ۲۰ اسفند در واقع فینال یک تورنومنت سراسری است، به نحوی که افراد از چند ماه قبل، در شهرهایی که مافیا رواج زیادی دارد، با مدیریت برگزارکنندگان و داورهایی که توسط تیم جواهری انتخاب می‌شوند، ابتدا در مراحل مقدماتی این مسابقه که به صورت شهری، استانی و منطقه‌ای برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند و سپس حدود ۱۰۰ نفر به تهران دعوت می‌شوند و مراحل نیمه‌نهایی و فینال این مسابقات با حضور نفرات برگزیده از نقاط مختلف کشور در پایتخت برگزار می‌شود؛ مسابقاتی که از سال ۹۵ تا امروز همه‌ساله برگزار می‌شود و جواهری امیدوار است که برگزاری آن در سال‌های بعد هم ادامه پیدا کند.
همچنین برخی دیگر از سناریونویس‌ها و گردانندگان مافیا نیز مسابقات مشابهی را در سطح کشور برگزار می‌کنند که بعضا فقط مربوط به یک شهر است. به طور مثال، فیروزی که پیش از این مسابقات سراسری را در قالب انجمن‌های مربوط به مافیا اجرا یا داوری کرده است، از زمستان سال گذشته، برگزاری لیگ تخصصی کلاسیک پیشرفته را در شهر تهران آغاز کرده است و پس از برگزاری لیگ زمستانه، این روزها مشغول برگزاری لیگ بهاره است و سه روز ابتدایی هر هفته را به این رویداد اختصاص میدهد. تمام لیگ‌ها و مسابقاتی که با محوریت بازی مافیا در نقاط مختلف کشور اجر می‌شود نیز شامل جوایز نقدی و غیرنقدی است.
منبع: دیده بان ایران
