رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟
مخاطب۲۴- مدت زیادی نیست که رژیم فاقد گلوتن بین مردم جا افتاده و افراد زیادی در مورد آن نظر داده‌اند. از ستارگان دنیای سینما گرفته تا ورزشکاران حرفه‌ای. اما مسئله اینجاست که آیا رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟
برای اینکه درک بهتری از این موضوع داشته باشید ما امروز قصد داریم تا نگاه دقیق‌تری به اینکه رژیم بدون گلوتن چیست، مضرات، فواید و عوارض آن داشته باشیم. اگر شما هم در این باره کنجکاو هستید تا انتهای این مطلب با ما باشید.
گلوتن چیست؟
گلوتن دسته‌ای از پروتئین‌ها است که در خانواده گندم، جو، غلات و چاودار وجود دارد.
اسم این ماده پروتئینی از کلمه لاتین glue که به معنای چسب است گرفته شده، به این خاطر که این ماده زمانی که با آب ترکیب می‌شود یک حالت چسبندگی قوی ایجاد می‌کند. همین خاصیت چسبندگی گلوتن باعث پف کردن نان و بالا آمدن آن در حین پختن می‌شود. به علاوه اینکه بافت جویدنی و رضایت بخش نان هم به دلیل وجود همین گلوتن است.
با اینکه رژیم بدون گلوتن می‌تواند مزیت‌های زیادی داشته باشد اما مناسب همه نیست. در واقع برخی از افراد بعد از خوردن مواد غذایی گلوتن‌دار واکنش‌های گوارشی غیرطبیعی دارند که ادامه داشتن آن‌ها برای فرد آزاردهنده می‌شود. بخصوص افرادی که در آن‌ها بیماری سلیاک دیده شده باشد.
سوالی که اینجا برایتان پیش می‌آید این است که اصلا بیماری سلیاک چیست و رژیم سلیاکی چه نوع رژیمی است؟
سلیاک و رژیم سلیاکی
بیماری سلیاک یک عارضه خود ایمنی است که بدن خودش را در معرض حمله قرار می‌دهد. در این بیماری پس از اینکه وجود گلوتن شناسایی می‌شود بدن فرد به منظور دفع و مقابله با آن به خودش حمله می‌کند. این بیماری می‌تواند آسیب‌های گوارشی و روده‌ای خطرناکی به همراه داشته باشد. از دو روش معمول برای شناسایی و تشخیص بیماری سلیاک می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
آزمایش خون
آزمایش خون به منظور پیدا کردن آنتی بادی‌هایی که به غلط با پروتئین گلوتن درگیر شده انجام می‌شود که رایج‌ترین آزمایش، تست IgA یا همان ترانس گلوتامیناز بافتیست.
بیوپسی روده کوچک
بیوپسی روده زمانی انجام شده که آزمایش خون سلیاک فرد مثبت شده باشد. در این روش با نمونه برداری از بافت روده کوچک شدت آسیب و گسترش بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
قبل از شروع رژیم بدون گلوتن بهتر است که آزمایش‌های بیماری سلیاک را داده باشید. به این خاطر که بعد از رژیم تشخیص بیماری برای متخصصین سخت خواهد بود.
آیا رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟
و اما می‌رسیم به این سوال اساسی که آیا اصلا رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟ خیر!
اغلب افراد با دریافت گلوتن مشکلات جانبی را تجربه نمی‌کنند. اما همان طور که بالاتر هم گفتیم افرادی که عارضه سلیاک، حساسیت به گلوتین غیر سلیاک(NCGS)، آتاکسی گلوتن و آلرژی به گندم را دارند نمی‌توانند مواد غذایی دارای گلوتن را در هرم غذایی روزانه خود قرار دهند.
سلیاک
همان طور که گفتیم در بیماری سلیاک بدن به منظور دفاع در مقابله با گلوتن به خودش حمله می‌کند که در این حمله به ارگان‌های داخلی هم صدمات جدی وارد می‌شود، بخصوص روده‌ها. از علائم این بیماری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
نفخ
کاهش وزن
درد شدید معده
راش‌های پوستی
اسهال یا یبوست
برای اطمینان از اینکه راش‌های پوستی واکنش بدن به وجود گلوتن است، بهتر است با یک متخصص پوست مشورت کنید.
حساسیت به گلوتن غیر سلیاک
طبق آمار حدود ۰.۶ تا ۱۳درصد افراد تحت تاثیر حساسیت گلوتن غیر سلیاک قرار می‌گیرند. این نوع حساسیت در آزمایش خون دیده نمی‌شود. افرادی که جز این دسته قرار می‌گیرند آزمایش سلیاک و یا آلرژی به گندم‌شان مثبت نمی‌شود. اما همچنان بعد از خوردن گلوتن احساس ناخوشایندی دارند. از علائم این بیماری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
نفخ
خستگی
درد ناحیه شکم
راش‌های پوستی
و تغییرات در حرکات روده
آتاکسی گلوتن
درست شبیه به سلیاک، آتاکسی گلوتن هم یک اختلال خود ایمنی است. این بیماری باعث شده که سیستم ایمنی بدن در مقابل پاسخ به مصرف گلوتن به سیستم عصبی حمله کند که در نتیجه آن علائم عصبی وسیعی در فرد دیده می‌شود. به طور کلی این اختلال می‌تواند مشکلات حرکتی، کنترلی و تعادلی را برای فرد به همراه داشته باشد.
آلرژی به گندم
آلرژی به گندم نوعی حساسیت است که در پاسخ به یک یا چند نوع پروتئین موجود در گندم دیده می‌شود. از علائم این نوع حساسیت می‌توانیم سردرد، مشکلات تنفسی، گرفتگی بینی و تورم و تحریک دهان و گلو را نام ببریم. چه چیزهایی بخوریم؟ چه چیزهایی نخوریم؟
مواد غذایی که شامل و فاقد گلوتن هستند گستره و تنوع وسیعی دارند. در ادامه مواد غذایی که نام می‌بریم دارای گلوتن هستند یا اینکه در فرآیند فرآوری به آن‌ها گلوتن اضافه می‌شود:
پاستا
غلات
سس‌ها
نوشیدنی‌های الکلی طعم‌دار
تمامی نان‌های بر پایه گندم
محصولات پخته شده مانند کیک‌ها و اکثر شیرینی‌ها
در سمت دیگر مواد غذایی بدون گلوتن را داریم. موادی که به صورت طبیعی فاقد گلوتن هستند:
آجیل
لبنیات
میوه‌ها
ادویه‌ها
تخم مرغ
سبزیجات
گوشت، ماهی و مرغ
نوشیدنی‌ها به جز آبجو
دانه‌ها مانند برنج سفید، ذرت، جو دو سر، کینوا
روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون، سویا و نارگیل
بهترین راه برای نخوردن گلوتن استفاده از غذاهای فرآوری نشده و تک ماده‌ای است. در غیر این صورت باید حتما همیشه حواستان به برچسب مواد غذایی که خریداری می‌کنید باشد.
عوارض رژیم غذایی بدون گلوتن
با اینکه مضرات گلوتن کم نیستند، اما یک رژیم غذایی کاملا بدون گلوتن عوارض تقریبا چشمگیری دارد. از جمله:
خطر کمبود مواد معدنی و مغذی در بدن
از آن جایی که مواد دارای گلوتن مواد معدنی مورد نیاز بدن را دارند نخوردن آن‌ها باعث کمبود موادی مانند فیبر، آهن، کلسیم، زینک، ویتامین D، ویتامین B12 و B9 در بدن می‌شود.
مشکلات یبوستی
یبوست شدید یکی از رایج‌ترین عوارض رژیم غذایی بدون گلوتن است. همان طور که می‌دانید حذف گلوتن می‌تواند ماده غنی مانند فیبر را از رژیم و چرخه غذایی کم کند. دنبال کردن یک رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند منجر به بروز مشکلات حرکتی روده و در نتیجه آن یبوست شود.
فواید رژیم بدون گلوتن
از نکات مثبت و فواید این سبک رژیم غذایی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
تسکین علائم گوارشی مانند نفخ و اسهال
کاهش التهاب در بیماران مبتلا به سلیاک
افزایش میزان سطح انرژی
کاهش وزن
رابطه گلوتن با چاقی
نخوردن گلوتن و حذف آن از رژیم غذایی یعنی خوردن غذاهایی سالم‌تر، سبزتر و غنی‌تر. همه این‌ها یعنی استفاده کمتر از مواد خوراکی فرآوری شده که بدون شک کم کردن این مواد غذایی تاثیر زیادی در حجم کالری دریافتی ما در طی روز خواهد داشت. به همین خاطر است که رژیم بدون گلوتن باعث کاهش وزن می‌شود و عنوان رژیم لاغری فاقد گلوتن تا این اندازه در رسانه‌ها و جامعه محبوب شده است.
اما خب شرایط همیشه هم به همین شکل باقی نمی‌ماند، مخصوصا برای افرادی که اختلال سلیاک داشته باشند. به این خاطر که حذف گلوتن برای این افراد یعنی بهبودی دستگاه گوارشی و عملکرد درست روده‌ها. این به جذب بهتر مواد مغذی کمک می‌کند که می‌تواند در نتیجه مصرف بی رویه مواد خوراکی منجر به اضافه وزن شود.
همچنین این افراد به منظور جایگزین کردن گلوتن با مواد دیگر به سمت خوراکی‌هایی می‌روند که قند و چربی بیشتری دارند، که البته این موضوع بیشتر جنبه روانی دارد و به منظور رضایت ذهنی انجام می‌شود. در نتیجه اینکه با رژیم بدون گلوتن چاق شوید یا لاغر تا حد زیادی به سبک زندگی و مواد غذایی که در طی روز مصرف می‌کنید بستگی دارد.
اگر می‌خواهید از همین امروز رژیم غذایی بدون گلوتن را شروع کنید پیشنهاد می‌کنیم که ابتدا با یک متخصص مشورت کنید و خلاصه‌ای از وضعیت سلامتی خودتان را در اختیار آن‌ها بگذارید، مخصوصا وضعیت گوارشی. به علاوه اینکه این رژیم غذایی تنها روش درمان و کنترل بیماری سلیاک است. همچنین فراموش نکنید حذف گلوتن یعنی حذف مواد مغذی و معدنی که در غذاهای گلوتن‌دار وجود دارد. در نتیجه برای حفظ تعادل این مواد معدنی باید به سراغ مکمل‌ها و خوراکی‌های جایگزین بروید.
