مهمترین ویژگی فنی پهپاد جاس ۳۱۳ استفاده از موتور جت می باشد
مخاطب۲۴- پهپاد جاس ۳۱۳ به عنوان یکی از جدیدترین دستاورد‌های صنعت دفاعی ایران در حوزه پهپادی، با بهره‌گیری از فناوری موتور جت، قابلیت‌های منحصربه‌فردی را برای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فراهم کرده است. بر اساس اطلاعات موجود، این پهپاد که از خانواده پهپاد‌های قاهر محسوب می‌شود، به عنوان یک پهپاد شناسایی و بمب‌افکن در ناوگان دریایی سپاه خدمت می‌کند و اخیراً در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۵ میلادی) بر روی ناو پهپادبر شهید باقری رونمایی شده و به پرواز درآمده است.
سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، در مورد پهپاد جاس ۳۱۳ اظهار داشته است که "این پهپاد مجهز به موتور جت است و به عنوان پهپاد شناسایی و بمب‌افکن در نیروی دریایی سپاه خدمت می‌کند. " وی همچنین اشاره کرده است که "جاس ۳۱۳ با سرعت بالایی که دارد، می‌تواند مأموریت‌های خود را به خوبی انجام دهد. این پهپاد یک ساعت مداومت پروازی دارد و توان خوبی به شناور شهید باقری افزوده است. "
سردار تنگسیری همچنین تصریح کرده است که "پهپاد جاس ۳۱۳ برای پرواز از باند فرودگاه عملیاتی شده و در حال انجام مراحل تست پروازی روی ناو پهپادبر شهید باقری است و به زودی به صورت کامل عملیاتی خواهد شد.
توانایی پرواز و عملیات از روی ناو پهپادبر، افق جدیدی را در قابلیت‌های عملیاتی نیروی دریایی سپاه پاسداران گشوده است. این امکان به نیروی دریایی اجازه می‌دهد تا عملیات‌های شناسایی و در صورت لزوم، حملات هوایی را در مناطق دوردست از سواحل ایران انجام دهد. فرمانده کل سپاه پاسداران، سرلشکر سلامی، در همین رابطه اعلام کرده است که ناو پهپادبر برای دفاع در مناطق دوردست ساخته شده است
یکی از مهمترین قابلیت‌های عملیاتی پهپاد جاس ۳۱۳ که از طرح اولیه قاهر ۳۱۳ به آن منتقل شده و آن را برای استفاده در ناوگان دریایی بسیار مناسب می‌سازد، توانایی نشست و برخاست در باند‌های کوتاه است. این پهپاد قادر است در باند‌هایی با طول کمتر از ۲۰۰ متر عملیات نشست و برخاست را انجام دهد که این ویژگی به خصوص برای عملیات از روی ناو پهپادبر بسیار حیاتی است. این قابلیت به نیروی دریایی سپاه امکان می‌دهد تا از این پهپاد در عملیات‌های دریایی دوربرد استفاده کند، بدون آنکه نیاز به بازگشت به پایگاه‌های زمینی داشته باشد. همچنین، توانایی انجام عملیات پروازی در ارتفاع پست که برای نسخه اولیه قاهر ۳۱۳ ذکر شده بود، در نسخه پهپادی نیز حفظ شده است.
بهره‌گیری از موتور جت در این پهپاد، یک پیشرفت قابل توجه در صنعت پهپادی ایران محسوب می‌شود. براساس گزارش‌ها، این اولین باری است که یک پهپاد با موتور جت در ایران ساخته شده است. استفاده از موتور جت به جای موتور‌های پیستونی معمول، امکان دستیابی به سرعت‌های بالاتر و ارتفاع پروازی بیشتر را فراهم می‌کند که برای مأموریت‌های شناسایی و بمب‌افکنی بسیار مفید است.
پهپاد جاس ۳۱۳ به طور خاص برای استفاده از روی ناو پهپادبر شهید باقری طراحی شده است. این ناو که اخیراً به ناوگان نیروی دریایی سپاه پاسداران ملحق شده، اولین ناو پهپادبر ایران محسوب می‌شود. ترکیب این ناو با پهپاد‌هایی مانند جاس ۳۱۳، توانایی عملیاتی نیروی دریایی سپاه را در مناطق دوردست افزایش می‌دهد.
تاریخچه توسعه و تحول پروژه جاس ۳۱۳
پهپاد جاس ۳۱۳ که امروز در نیروی دریایی سپاه خدمت می‌کند، در حقیقت حاصل تحول پروژه‌ای به نام "قاهر ۳۱۳" است. بر اساس منابع موجود، پروژه قاهر در ابتدا با هدف ساخت یک جنگنده نسل پنجم سبک با قابلیت پشتیبانی نزدیک طراحی شده بود که توسط سازمان صنایع هوایی نیرو‌های مسلح پیگیری می‌شد. این پروژه در اوایل دهه ۱۳۹۰ شمسی با رونمایی از یک ماکت یا پیش‌نمونه توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت، معرفی شد و ادعا می‌شد تمام مراحل طراحی و ساخت آن توسط متخصصان ایرانی انجام شده است.
با گذر زمان و در دهه ۱۴۰۰ شمسی، هدف این پروژه از ساخت جنگنده سرنشین‌دار به تولید پهپاد تغییر کرد. طبق اطلاعات موجود، این تحول در پروژه منجر به توسعه پهپاد جاس ۳۱۳ شد که به سفارش نیروی دریایی سپاه پاسداران ساخته شده است. سرانجام در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۵ میلادی)، این پهپاد بر روی ناو پهپادبر شهید باقری رونمایی شد و پرواز خود را انجام داد.
تفاوت‌های نسخه پهپادی با طرح اولیه
طرح اولیه قاهر ۳۱۳ به عنوان یک جنگنده سرنشین‌دار با مشخصاتی همچون طول حدود ۱۴ متر و فاصله دو نوک بال حدود ۸ متر طراحی شده بود. اما با تغییر مسیر پروژه به سمت ساخت پهپاد، طبیعتاً تغییراتی در ابعاد، وزن و سایر مشخصات فنی ایجاد شده است.
مهمترین ویژگی فنی پهپاد جاس ۳۱۳ که آن را از بسیاری پهپاد‌های موجود در ایران متمایز می‌کند، استفاده از موتور جت به جای موتور‌های پیستونی متداول در پهپادهاست. بهره‌گیری از موتور جت به این پهپاد امکان دستیابی به سرعت و ارتفاع پروازی بالاتر را می‌دهد که برای مأموریت‌های شناسایی و بمب‌افکنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در مورد نسخه اولیه قاهر ۳۱۳ به عنوان جنگنده، برخی تحلیلگران خارجی مانند دیوید ماجومبار از "فلایت‌گلوبال" حدس زده بودند که ممکن است از مدل مهندسی معکوس شده موتور توربوجت جنرال الکتریک جی۸۵ (موتور جنگنده اف-۵) استفاده کند. اما مشخص نیست آیا در نسخه پهپادی نیز از همین موتور یا نوع دیگری از موتور‌های جت استفاده شده است.
بر اساس گزارش‌های مطرح شده در مورد طرح اولیه قاهر ۳۱۳، این پرنده دارای سطح مقطع راداری بسیار کم بوده و از قابلیت پنهان‌کاری (استلس) برخوردار است. این ویژگی احتمالاً در نسخه پهپادی جاس ۳۱۳ نیز وجود دارد.
کاربرد‌های عملیاتی پهپاد جاس ۳۱۳ در نیروی دریایی سپاه
پهپاد جاس ۳۱۳ بر اساس آنچه از نام و معرفی آن برمی‌آید، دارای دو کاربرد اصلی در نیروی دریایی سپاه پاسداران است:
شناسایی و مراقبت دریایی
این پهپاد با بهره‌گیری از موتور جت و احتمالاً تجهیزات الکترونیکی و حسگر‌های پیشرفته، می‌تواند برای شناسایی و مراقبت از مناطق دریایی مورد استفاده قرار گیرد. قابلیت پرواز از روی ناو پهپادبر به نیروی دریایی سپاه امکان می‌دهد تا عملیات شناسایی را در مناطق دوردست و خارج از محدوده ساحلی انجام دهد.
عملیات بمب‌افکنی
پهپاد جاس ۳۱۳ علاوه بر قابلیت‌های شناسایی، به عنوان یک پهپاد بمب‌افکن نیز معرفی شده است. این بدان معناست که می‌تواند حامل تسلیحات باشد و در صورت لزوم، اهداف دریایی یا ساحلی را مورد هدف قرار دهد. در طرح اولیه قاهر ۳۱۳ به عنوان جنگنده، اشاره شده بود که این هواپیما قادر است ۴ موشک هوا به هوا کوتاه برد را در محفظه داخلی خود جای دهد. در نسخه پهپادی، احتمالاً محفظه‌هایی برای حمل بمب یا موشک در نظر گرفته شده است، هرچند که جزئیات دقیق آن مشخص نیست.
جایگاه پهپاد جاس ۳۱۳ در فناوری منطقه‌ای و جهانی
پیشرفت ایران در زمینه ساخت پهپاد‌های جت‌دار می‌تواند معادلات نظامی در منطقه را تحت تأثیر قرار دهد. این نوع پهپاد‌ها به دلیل سرعت و ارتفاع پروازی بالاتر، قابلیت مانور بیشتر و برد عملیاتی گسترده‌تر، مزیت‌های قابل توجهی نسبت به پهپاد‌های معمولی دارند. همچنین، قابلیت شناساگریزی این پهپاد، ردیابی و رهگیری آن را برای سیستم‌های پدافندی دشمن دشوار می‌سازد.
توسعه پهپاد جاس ۳۱۳ نشان‌دهنده تلاش ایران برای خودکفایی در صنعت دفاعی است. با وجود تحریم‌های گسترده بین‌المللی علیه برنامه‌های نظامی ایران، این کشور توانسته است با تکیه بر توانمندی‌های داخلی، به فناوری‌های پیشرفته در زمینه هوایی و دریایی دست یابد. این دستاورد می‌تواند به عنوان نمادی از مقاومت و عزم ایران برای خودکفایی در صنعت دفاعی و مقابله با تحریم‌های بین‌المللی و پیشرفت تکنولوژیک ایران در برابر فشار‌های خارجی تلقی شود.
نقد‌های مطرح شده بر طرح اولیه
در مورد طرح اولیه قاهر ۳۱۳ به عنوان جنگنده، نقد‌هایی از سوی کارشناسان خارجی مطرح شده بود. به عنوان مثال، دیوید چنسیوتی، کارشناس هوانوردی و خلبان پیشین نیروی هوایی ایتالیا، ادعا کرده بود که قاهر ۳۱۳ از "آئرودینامیک غیرقابل قبول" برخوردار است و برای ایفای نقش یک جت جنگنده بسیار کوچک است. همچنین، اشاره شده بود که ورودی‌های هوا بیش از اندازه کوچک هستند و مشکلاتی در طراحی خروجی موتور وجود دارد.
مشخص نیست این مشکلات در نسخه پهپادی جاس ۳۱۳ برطرف شده‌اند یا خیر. با این حال، تبدیل طرح از یک جنگنده سرنشین‌دار به یک پهپاد، احتمالاً امکان رفع برخی از این محدودیت‌ها را فراهم کرده است.
محدودیت‌های عملیاتی
هر پهپاد، بسته به طراحی و هدف عملیاتی خود، دارای محدودیت‌هایی است. در مورد پهپاد جاس ۳۱۳، محدودیت‌هایی مانند برد عملیاتی، مدت زمان پرواز، ارتفاع پروازی و میزان محموله قابل حمل می‌تواند وجود داشته باشد. متأسفانه، اطلاعات دقیقی در مورد این محدودیت‌ها در منابع عمومی منتشر نشده است.
