چرا بعد از مرگ افراد به فکر تکریم آنها می‌افتیم؟
مخاطب۲۴- در فرهنگ ایرانی، متأسفانه ستایش و تکریم افراد بیشتر زمانی رخ می‌دهد که دیگر در میان ما نیستند. پس از درگذشت افراد، مراسم‌های بزرگداشت و یادبودهای پرشوری برای‌شان برگزار و از نقش و تأثیرات مثبت‌شان در جامعه سخن گفته می‌شود. اما چرا این تقدیر و تکریم‌ها در زمان حیات افراد کمتر دیده می‌شود؟ آیا نباید فرهنگ ستایش از تلاش‌ها و دستاوردهای انسان‌ها را در زندگی روزمره نهادینه کنیم؟
برای پاسخ به این پرسش و بررسی اهمیت تکریم شهروندان عادی در جامعه، با حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به گفت‌وگو پرداختیم. او با تأکید بر ضرورت تغییر نگاه جامعه به مفهوم تکریم و بزرگداشت، از کمبود توجه به افراد عادی که در زندگی روزمره خود قهرمانان واقعی هستند سخن می‌گوید.
تکریم و نقش آن در تقویت هویت جمعی
حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران معتقد است که تکریم افراد در جامعه نقش بزرگی در تقویت هویت جمعی وایجادانگیزه دردیگران دارد.اومی‌گوید:«این تکریم‌ها بایدسازوکاری علمی ومعتبر داشته باشند.اگر تنها به دانشگاهیان یا سیاستمدارانی که کار خاصی انجام داده‌اند محدود گردد، عملا بخش بزرگی از جامعه نادیده گرفته می‌شود. تجربه نشان داده که دربسیاری ازکشورها،شهروندان نمونه ــ افرادی که درزندگی روزمره خودالگوهایی برجسته هستند ــ مورد تکریم قرار می‌گیرند.»
لزوم تغییر در سازوکارهای تکریم
به گفته ایمانی‌جاجرمی، یکی ازمشکلات ما این است که برنده‌هاراهمیشه تکریم می‌کنیم؛ کسانی که شهرت یا قدرت دارند؛اما مادری که از طبقه پایین جامعه برخاسته و توانسته تمام فرزندانش را به تحصیلات عالیه برساند، یا رفتگری که کیف پر از دلار پیدا کرده و به صاحبش بازگردانده است، چرا نباید مورد تکریم قرار گیرند؟ این افراد قهرمانان واقعی زندگی روزمره‌اند و جای آنها در فرهنگ تکریم ما خالی است.
این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: «ما مرز تکریم را بسیار بالا برده‌ایم. تکریم باید اهداف عمومی را دنبال کند و سراغ افراد عادی جامعه برود: یک مرزبان که جلوی قاچاق را گرفته، یک سرباز که وظیفه‌اش را به بهترین شکل انجام داده، یا یک کارمند ساده که ۳۰سال با شایستگی و بدون خطا کار کرده است. متأسفانه تصویرسازی ما از جامعه بیشتر حول افراد برگزیده می‌چرخد و این پیام خوبی برای دیگران ندارد.»
ایمانی‌جاجرمی می‌گوید در کشورهای توسعه‌یافته، الگوهای تکریم به سمت افراد عادی متمایل است: «برای مثال، مهاجرانی که در کشور خدمت کرده‌اند، باید مورد ستایش قرار گیرند. ما معمولا تصویرهای منفی از مهاجران می‌سازیم، درحالی‌که بسیاری از آنها در حال خدمت به جامعه ما هستند.» او تأکید می‌کند که دستگاه‌های دولتی به‌عنوان نهادهای عمومی باید توجه بیشتری به این افراد داشته باشند.
نقش نهادهای دولتی در ترویج احترام و قدردانی
تکریم افراد در جامعه اهمیت زیادی دارد، زیرا نه‌تنها انگیزه فردی را افزایش می‌دهد، بلکه به تقویت هویت جمعی و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند. نهادهای مختلف مسئولیت دارند که فرهنگ تکریم را در جامعه گسترش دهند و به کسانی که در سکوت و در سایه‌های زندگی روزمره خود خدمات بزرگی ارائه می‌دهند، توجه ویژه‌ای داشته باشند. اما آیا این اقدامات به‌تنهایی کافی است؟ یا باید تمامی نهادها با رویکرد مشابهی به گسترش فرهنگ تکریم و الگوسازی در جامعه بپردازند؟
ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی معتقد است تکریم باید به‌گونه‌ای باشد که افراد عادی و معمولی جامعه نیز در آن جایگاه داشته باشند و برای این کار باید سازوکارهای مشخصی تعریف شود. او می‌گوید: «تکریم و بزرگداشت افرادی که در سطح عمومی و در زندگی روزمره خود خدمت می‌کنند، باید به‌صورت سیستماتیک و فراگیر در سطح جامعه انجام شود. شهرداری‌ها، بهداری‌ها و دیگر نهادهای عمومی می‌توانند در این زمینه نقش مؤثری ایفا کنند. این افراد همان کسانی هستند که ممکن است هر روز در خیابان‌ها، در محل کار یا در خانه‌های‌شان، با رفتارهای‌شان به جامعه خدمت می‌کنند.»یکی از نهادهای فعال در این زمینه، سازمان تبلیغات اسلامی است. این سازمان با برگزاری رویدادهایی همچون تجلیل از فعالان عرصه جمعیت، رویداد ملی نهضت، تجلیل از بانوان پیشکسوت مجالس حسینی، تجلیل ازپیرغلامان حسینی و...همواره تلاش کرده است تا افراد شاخص را مورد تقدیر قرار دهد و فرهنگ تکریم و احترام به تلاشگران جامعه را ترویج کند.
وی در ادامه به لزوم معرفی و شناسایی «شهروندان نمونه» اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در بسیاری از جوامع، سازوکاری به نام «شهروند نمونه» وجود دارد که به‌طور خاص به افرادی که درحوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی واقتصادی تلاش می‌کنند، توجه می‌شود. این سیستم می‌تواند در نهادهای محلی وعمومی به‌طورجدی پیاده‌سازی شود تا شهروندانی که به‌طور معمول دیده نمی‌شوند، مورد تقدیر قرار گیرند.»
ایمانی‌جاجرمی همچنین بر اهمیت ورود نهادهای تخصصی به این حوزه و به نقش سازمان تبلیغات اسلامی و رسانه‌ها در گسترش فرهنگ تکریم اشاره می‌کند: «سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی که بیشتر در سطح نخبگان فعالیت دارند، می‌توانند به‌عنوان خط‌دهنده عمل کنند و منابع و نظارت‌های لازم را برای اجرایی‌شدن این تکریم‌ها فراهم آورند. اما این تنها کافی نیست؛ هر سازمان باید در حوزه تخصصی خود وارد شود و تکریم را در چارچوب تخصصی خود گسترش دهد.»
وی در ادامه به لزوم شفافیت در فرآیند تکریم اشاره و تأکید می‌کند تکریم باید برای افرادی باشد که برای منافع عمومی فعالیت می‌نمایند: «اگر دستگاه‌ها و نهادها برای مدیران خود جوایزی می‌دهند، این جوایز نمی‌تواند ارزش واقعی داشته باشد. تکریم باید برای کسانی باشد که برای منافع عمومی کار کرده‌اند، نه برای کسانی که در جایگاه‌های خاص قرار دارند. این تکریم‌ها باید برای افرادی باشد که برای جامعه و مردم تلاش کرده‌اند و از منافع شخصی خود گذشته‌اند.»
این پژوهشگر اجتماعی بر اهمیت تکریم درتقویت انگیزه و امید در جامعه تأکید کرده ومی‌گوید:«تکریم افراد عادی و گمنام می‌تواند نقش مهمی در ایجاد انگیزه و امید در جامعه داشته باشد. وقتی افرادببینندکه تلاش‌های‌شان دیده و ارج نهاده می‌شود، انگیزه بیشتری برای خدمت به جامعه پیدا می‌کنند. این تکریم‌ها هستند که تصویر واقعی و انسانی از جامعه را به نمایش می‌گذارند و باعث می‌شوند افراد بیشتری در راستای منافع عمومی حرکت کنند.»
