منطق مخالفان و موافقان چیست؟
مخاطب۲۴- بیش از یک دهه قبل بود که نام FATF یا کارگروه ویژه اقدام مالی در عرصه سیاست ایران به طوری جدی شنیده شد. ایران در حال حاضر به همراه میانمار و کره شمالی تنها اعضای لیست سیاه این کارگروه هستند و قرار داشتن در این فهرست محدودیت‌هایی برای مراودات مالی کشور‌ها به وجود می‌آورد. نام این کارگروه در مناظره‌های تلویزیونی ریاست‌جمهوری امسال نیز بسیار شنیده می‌شد. کارویژه اصلی این کارگروه، مقابله با پولشویی‌ست و دو کنوانسیون مهم دارد که نپیوستن به آنها برای ایران مشکل‌ساز شده است: کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی موسوم به پالرمو و همچنین CFT یا کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم. کارگروه ویژه اقدام مالی ۴۱ توصیه دارد که ۳۹ مورد آن در ایران اجرا می‌شود. CFT و دو بخش اجرا نشده، مهم‌ترین آنها هستند.
چند روز قبل وزیر اقتصاد و رئیس‌جمهور از بررسی مجدد FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داد. مطرح بودن این مسئله طی یک دهه در عرصه سیاست و حکمرانی کشور، نشان می‌دهد که این موضوع مخالفان و موافقان جدی دارد. با طرح بررسی مجدد FATF و صحبت‌های مکرر رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد درباره اهمیت آن، بار دیگر این مسئله مورد توجه قرار گرفته است. موافقان و مخالفان پیوستن ایران به کارگروه ویژه اقدام مالی امروز نیز همان استدلال‌های گذشته را تکرار می‌کنند.
منطق مخالفان
مخالفت با FATF یک دلیل محوری دارد که از سوی مخالفان در تمام این سال‌ها تکرار شده و آن نیز مسئله حمایت از گروه‌های مقاومت است. چند نمونه از اظهارنظر‌های رسانه‌ای و فردی را در این خصوص با هم مرور می‌کنیم.
مصطفی میرسلیم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در آخرین اظهارنظر خود راجع به FATF گفت: «ما در مورد داعش و گروه‌های مشابه مانند القاعده که شک نداشتیم به عنوان گروه‌های آدم‌کش شناخته می‌شوند، صحبت می‌کنیم. این گروه‌ها در تلاش بودند تا در مقابل انقلاب اسلامی پایگاهی در میان جوانان ایجاد کنند که البته رسوا شدند و همه دنیا نیز قبول کردند و از شهادت سردار سلیمانی تاسف خوردند چراکه او تنها قهرمان ملی ما نبود بلکه یک قهرمان جهانی بود به این دلیل که می‌گفتند کسی که با تروریسم جهانی مبارزه می‌کرد، خودش مورد حمله تروریستی قرار گرفت. اما برعکس عمل می‌شود یعنی ایالات متحده برای خود یک تعریفی را ایجاد می‌کند. گروه‌هایی مانند حزب‌الله و جبهه مقاومت را تروریست اعلام می‌کند، یعنی اینها کسانی را تروریست تعریف می‌کنند که می‌خواهند با آنها مبارزه کنند؛ اینجا است که مشکل ایجاد می‌شود.
«نکتهای که در خصوص عضویت در کنوانسیون پالرمو وجود دارد این است که الزاماتی در مفاد این کنوانسیون وجود دارد که ایران باید براساس آن، در قوانین و مقررات کیفری‌اش بازنگری کند که همین امر ابزاری برای کشور‌های سلطه‌گر جهت فشار و سلطه بیشتر بر امور داخلی ایران محسوب می‌شود. بر همین اساس، عضویت در این سازمان با مخالفت‌های جدی روبه‌رو شده است. عضویت در بند‌های باقی مانده FATF و دو قسمت زیرمجموعه آن (CFT و پالرمو) از بیش از یک دهه پیش، رفت و برگشت‌هایی در مجلس داشته، اما یا رای‌گیری آن به نتیجه نرسیده یا مسکوت مانده است.»
محمدجواد لاریجانی، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در سخنرانی ۲۴ آبان خود در مشهد مقدس در این باره گفت: «ترامپ می‌گوید با ایران مذاکره می‌کنم و تحریم را برمی‌دارم و عده‌ای در ایران با این حرف‌ها، آب دهان‌شان راه افتاده است. البته که تحریم تجاوز به حقوق ملت ماست، اما رفع تجاوز به این نیست که به متجاوز باج دهیم. باید با متجاوز و دزد مقابله کرد، اما این راه مقابله با دزد نیست، بلکه راه برطرف کردن تحریم، کم‌اثر کردن و بی‌خاصیت کردن آن است. ما باید با هوش و درایت و نوآوری تحریم را دور زنیم، FATF مجموعه‌ای از مقررات است که ابتدا می‌گوید نباید پولشویی کنید، یعنی تحریم‌ها را دور نزنید. محور بعدی عدم تامین مالی تروریسم است و ادعا می‌کنند مقاومت یمن و حزب‌الله تروریست‌اند و تاکید دارند هر پولی را که برای آنان خرج می‌کنید، باید به ما گزارش دهید. جریان FATF و پررنگ کردن آن برای نظام جمهوری اسلامی این است. آنان به دنبال زدن ریشه مقاومت هستند.»
محمدعلی نقدعلی، نایب رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری مهر گفت: «افرادی که نسبت به مبانی انقلاب اسلامی و امنیت و توسعه کشور ایمان راسخ ندارند، در گلوگاه‌های سخت کم می‌آورند و نمی‌توانند به مسیر خود ادامه دهند. بالاترین ویژگی سردار سلیمانی این بود که در سخت‌ترین لحظات هم ایمان خودش را حفظ می‌کرد و از مسیرش عقب‌نشینی نمی‌کرد. به طور یقین، افرادی که امروز در گلوگاه‌ها و تنگنا‌های اقتصادی کم می‌آورند و راهکار برون‌رفت از مشکلات کشور را مسائلی، چون FATF می‌دانند و فشار‌های اقتصادی مردم و سختی معیشت را درک نمی‌کنند، نمی‌توانند پیرو مکتب شهید سلیمانی باشند.»
کیهان در شماره ۱۳ دی نوشت: «به نظر می‌رسد این روش جدید و رویکرد برخی از دولتمردان بیش از هر چیز ناشی از اذعان ناخواسته آنان به شکست برنامه‌ها و طرح‌های خود و سعی در احاله مسئولیت پاسخگویی به دیگر ارکان نظام است. قرائن حاکی از این است که برخی مسئولان دولتی از سویی با ارائه راهکار‌های قدیمی و شکست خورده‌ای مانند دیپلماسی برجامی و برجسته سازی دروغین FATF به عنوان دلیل مشکلات اقتصادی کشور (که پیشتر نیز مورد استفاده قرار گرفته و بی‌سرانجامی آنان ثابت شده است)، سعی بر سرپوش گذاشتن بر بی‌برنامگی خود داشته و از طرف دیگر با نگاه به احتمال بالای شکست و درصد پیروزی بسیار پایین راهبرد‌هایی همچون مذاکره با آمریکا و پیوستن به FATF تلاش بر فرار از پاسخگویی دارند.
این دسته از افراد متاثر از تجربه دولت حسن روحانی، شکست هر اقدام خود را به همه بازیگران منوط کرده و خود را از پاسخگویی تبرئه می‌کنند. از همین رو با آگاهی از شکست و به سرانجام نرسیدن توافق و مذاکره با آمریکای ترامپ (در شرایطی که حتی معشوقه‌های دموکرات غرب‌گرایان داخلی نیز عهدشکنی آمریکایی را در چهارسال اخیر رها نکردند) و بی‌ثمری تصمیماتی همچون پیوستن به FATF در غلبه بر مشکلات ساختاری اقتصاد کشور، سعی در احاله مسئولیت به دیگران این بار پیش از شروع هر اقدامی دارند.»
آخرین اظهارنظر این گروه را نیز به ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس اختصاص می‌دهیم که اخیراً به خبرگزاری ایلنا گفت: «FATF دو موضوع بسیار مهم دارد که مجلس باید مصوب کند، اولی پیوستن به پالرمو است؛ اگر ما به کنوانسیون پالرمو بپیوندیم کلیه جنبش‌های آزادی بخش مثل حزب الله، حماس و ... به عنوان سازمان تروریستی شناخته می‌شوند، یعنی ما با دست خودمان داریم دست‌های پرتوان‌مان را قطع می‌کنیم. تا وقتی که مجلس شورای اسلامی پالرمو را مصوب نکند، پیوستن به FATF امکان‌پذیر نیست و مجلس هم محال است این ننگ را برای خودش بگذارد و ما به پالرمو بپیوندیم.»
منطق موافقان
شاخص‌ترین موافق حل شدن مسئله FATF در ایران، مسعود پزشکیان و دولت اوست. او چه در کسوت نامزد انتخابات و چه پس از پیروزی در دور دوم، از اهمیت حل این مسئله برای عبور از برخی مشکلات ساختاری بزرگ در حوزه اقتصاد تاکید می‌کرد. پزشکیان در نشستی که ۱۱ دی امسال با اعضای اتاق بازرگانی ایران داشت، به طور رسمی از بررسی مجدد FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داد. عبدالناصر همتی نیز به عنوان وزیر اقتصاد دولت پزشکیان، این مسئله را پیگیری می‌کند.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق کشور در آخرین دیداری که با جمعی از فعالان رسانه‌ای داشت، به این مسئله اشاره کرد و گفت: «امروز تا تحریم برداشته نشود، تا با دنیا تعامل سازنده نداشته باشیم و اف‌ای‌تی‌اف اجرا و روابط بانک‌های ما با جهان برقرار نشود، چه آقای دکتر پزشکیان باشد، چه هر رئیس‌جمهور دیگری با هر قدرتی روی کار بیاید، مشکلات کشور حل نمی‌شود.»
یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق در یادداشت ۱۲ دی خود در روزنامه ایران نوشت: «موضوع الحاق ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و لوایح مرتبط با آن، از جمله پالرمو و CFT، سال‌هاست که مورد بحث نهاد‌های مختلف کشور قرار دارد. این لوایح پیشتر در مجمع تشخیص مصلحت نظام بررسی و رد شدند، اما اکنون با تغییرات در اقتصاد جهانی، تحولات سیاسی منطقه و تأثیرات آن بر اقتصاد ایران، ایجاب می‌کند که این مسأله با نگاهی دقیق‌تر و به‌روزتر بررسی شود.»
