گفتمان دولت چهاردهم؛ همگرایی برای ایران

مخاطب ۲۴- سید محمد حسینی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی و امارت متحده عربی یادداشتی اختصاصی با عنوان گفتمان دولت چهاردهم با موضوع همگرایی برای ایران را به مخاطب ۲۴ ارسال کردند ـ کلمات دارای قدرت هستند و از آن‌ها قدرت می‌جوشد. از منظر نظریه‌های پست مدرن و فراساختارگرا، ابتدا معانی در جامعه نافذ می‌شوند و سپس قدرت متولد می‌شود. قدرت امری متأخر است، ابتدا نظامی منتظم از معانی باید اذهان را تسخیر نمایند سپس ابدان، کنش ناظر بر تولید قدرت انجام دهند. نظام منتظم از معانی، همان «گفتمان‌ها» هستند. گفتمان، متشکل از «گزاره‌های کلامی» و «نماد‌های رفتاری» هستند که در یک ساخت و بافتار منظم و مرتبط با یکدیگر، واقعیتِ امر سیاسی را به رنگِ خاصی می‌نمایاند. مهم نیست آن رنگ چه باشد، مهم این است که آن رنگ، مقبول واقع شود. گفتمانی که مسلط می‌شود، خوب و بد را معین می‌کند، پدیده‌ای را سیاه و پدیده دیگری را سفید جلوه می‌دهد، بعضی را در متن و بعضی دیگر را در حاشیه می‌نشاند و در یک کلام گفتمانی که مسلط می‌شود، واقعیات اجتماعی را از منظر خود می‌نمایاند و این چنین تولید قدرت می‌کند. البته بازتولید قدرت نیز وابسته به بازتولید معانی و گزاره‌های گفتمانی در اذهان است. همچنانکه گزاره‌های گفتمانی در لایه‌های اجتماعی نفوذ می‌کند و سپس قدرتی شکل می‌گیرد، در فرایند افول قدرت نیز ابتداء گزاره‌های گفتمانی در لایه‌های اجتماعی، بی‌ربط، بی‌معنا و دستاویز بازی و تمسخر قرار می‌گیرند و سپس قدرت دچار افول می‌شود.
پیروزی آقای دکتر پزشکیان را نیز باید در متن گزاره‌های کلامی و نماد‌های رفتاری ایشان دنبال کرد. آقای پزشکیان قبل از ۸ تیر یعنی دور اول انتخابات، برخی از گزاره‌های گفتمانی را ارائه کرد و از طریق آنها، اذهان بیش از ۱۰ میلیون رأی دهنده را به تسخیر خود درآورد. اتفاقأ مشارکت ۴۰ درصدی در دور اول و اقبال بسیاری از روستائیان از آقای پزشکیان نشان می‌دهد که آراء ایشان در دوره اول کمتر تشکیلاتی و بیشتر وابسته به شخصیت و کلام ایشان بود.
گزاره‌های گفتمانی آقای پزشکیان در انتخابات چه بود و چگونه می‌توان دال مرکزی و یا مفهوم مرکزی گفتمان ایشان را برساخت؟
همانگونه که اشاره شد، گفتمان از گزاره‌های کلامی و نمادین تشکیل می‌شود. شخصیت، خانواده، سبک زندگی و کلام دکتر پزشکیان؛ ایشان را در افکار عمومی به نمادی از صداقت، وفاداری، ساده‌زیستی و مردم‌داری تبدیل کرد. او اهل ادا و اطوار نبود. ریاکارانه رفتار نمی‌کرد. پزشکیان همان بود که در گذشته بود. پوشش، سبک راه رفتن، نوع مواجهه با دیگران و حلم او در مقابل انبوه حملات رقباء؛ از پزشکیان شخصیتی «خودی» نزد افکار عمومی ساخت. در دوگانه جعلی طبقه حاکم و طبقه مردمی، افکار عمومی او را از خود دانستند. «او از خود ماست با اینا نیست» مفهوم «اینا» اشاره مردم ایران طی ۱۰۰ سال گذشته به طبقات حاکم است. در این میان رویکرد دکتر پزشکیان نیز مکمل نماد‌های شخصیتی او شد.
کدام رویکرد؟
۱) او منتقد وضع موجود بود، اما با خصم کینه توز خارجی و نیز اپوزیسیون خارجی مرز بندی مشخصی را تعریف کرد به طوری که شبکه ایران اینترنشنال تمام عزم و تلاش خود را برای شکست پزشکیان معطوف کرد.
۲) او منتقد وضع موجود بود، اما مشکلات را به گردن خصم خارجی نینداخت و حاکمیت را مسئول نخست مشکلات معرفی کرد. «مقصر ما هستیم»
۳) او به فساد داخلی و ناکارآمدی دولت‌ها بار‌ها اشاره کرد و از تبعیض ناروا سخن گفت. «برای خودمان یک سفره انداخته‌ایم و برای مردم سفره‌ای دیگر»
۴) او خود را مستقل از همه احزاب و جریانات سیاسی معرفی کرد و گفت دیگران در حمایت از او بسیج شده‌اند. «من عضو هیچ حزب و گروهی نیستم»
۵) او لازمه حل مشکلات مردم را «وحدت مسئولین» دانست. «باید با هم باشیم. اگر با هم نباشیم مشکلات حل نمی‌شود. دعوای ما بر سر قدرت است»
۶) او با تأکید بر استفاده از کارشناسان و تخصصی نشان دادن مسائل کشور، نشان داد یک «نخبه» است و می‌خواهد از متخصصان در امور کشور بهره ببرد. «باید از نخبگان و کارشناسان در امور مختلف بهره ببریم. من جراح قلب هستم، ولی فقط یک قسمت خاص از قلب را جراحی می‌کنم و در سایر قسمت‌ها جراحی را به متخصصش واگذار می‌کنم.»
۷) او وعده‌ای به مردم نداد فقط قول داد با مردم صادق باشد و در رفع مشکلات آن‌ها از تمام ظرفیت دولت استفاده کند. «من تانک نیستم. من نقطه زن نیستم. من غلط انداز و لاف زن نیستم. من خاک پای مردم ایران مسعود پزشکیان هستم»
۸) او بر مصادیق بی‌عدالتی متمرکز شد. از بی‌توجهی حاکمیت به حاشیه‌نشینان و حاشیه‌رانده‌شدگان گفت. گفت «صدای بی‌صدایان» خواهد شد. مردم توجه او به حاشیه رانده‌شدگان، زنان، جوانان، اهل سنت، اقوام و مرزنشینان را عمیقأ باور کردند.

۹) در سیاست خارجی او کمتر وارد شد، اما در همان مواضع محدود به «تعادل‌بخشی» در روابط میان شرق و غرب، «تعادل‌بخشی» در روابط با منطقه و نظام بین‌الملل اشاره کرد و به خصوص از توجه ویژه دولتش بر رفع تحریم‌ها گفت. «باید مسئله تحریم‌ها را حل کنیم. تحریم‌ها مناسبات ما با چین را هم بر هم زده است»
۱۰) چنانچه بخواهیم از مجموعه کنش‌های نمادین و کلامی دکتر پزشکیان به یک مفهوم مرکزی در گفتمان دولت چهاردهم برسیم؛ مفهوم «همگرایی در داخل و خارج #برای_ ایران» می‌تواند گفتمان دکتر پزشکیان در ایام انتخاباتی را نمایندگی کند.