تثبیت امپراطوری مدارس غیردولتی

مخاطب ۲۴- هر سال از اواخر اردیبهشت دغدغه خانواده‌ها برای ثبت‌نام مدارس آغاز می‌شود. تا به امروز گزارش‌های متفاوتی از مشکلات ثبت‌نام در مدارس دولتی عادی منتشر شده است، مشکلاتی به سادگی ثبت‌نام در مدرسه دو خیابان آنطرفتر از محل زندگی، اما برای ایجاد نارضایتی و به دردسرانداختن مردم هر سال در حال تکرار شدت است!

در این گزارش میدانی، اما به سراغ مدارس غیردولتی رفتیم تا روایتی داشته باشیم از مشکلات خانواده‌ها برای ثبت‌نام در این مدارس.

برای تهیه این گزارش حداقل به ۱۰ مدرسه غیردولتی در سطح شهر تهران مراجعه کردیم؛ نکته قابل تأمل این است که مدارس مراجعه شده جزو مدارس اسم و رسم‌دار و مدارس غیردولتی خاص مناطق شمالی تهران نیست بلکه مدارسی غیرانتفاعی در مناطق مرکزی شهر هستند، اما حتی این مدارس هم برای ثبت‌نام دانش‌آموزان شروط مختلفی را برای خانواده‌ها ردیف می‌کنند!

هفت خوان ثبت‌نام در مدارس غیردولتی

در ابتدای تهیه گزارش تصور نمی‌کردیم که ثبت‌نام در مدارس غیردولتی دشوارتر از مدارس دولتی عادی باشد! چون با توجه به شهریه‌های عجیبی که از خانواده‌ها دریافت می‌شود این تصور وجود دارد که دانش‌آموزان به آسانی ثبت‌نام شوند، اما باید گفت والدین علاوه بر پرداخت شهریه‌های کلان باید از هفت‌خوان ثبت‌نام در این مدارس هم عبور کنند!

اگر خانواده‌ای فرزند خود را از پایه اول دبستان در این مدارس ثبت‌نام کند با توجه به آنکه مدرسه امکان دارد آموزش و تربیت دانش‌آموز را مطابق با معیار‌های مدنظر خود انجام دهد، فرآیند ثبت‌نام آسانتر است، اما اگر خانواده‌ای تصمیم بگیرد از پایه‌های بالاتر دوره ابتدایی یا دوره متوسطه برای ثبت‌نام در مدارس غیردولتی اقدام کند، پیش‌شرط‌های مختلفی پیش پای والدین گذاشته می‌شود.

در مراجعه به مدارس متفاوت، تمام آن‌ها برای ثبت‌نام قطعی، آزمون ورودی دارند و به شرط قبولی در آزمون و پس از آن، مرحله مصاحبه امکان ثبت‌نام در این مدارس وجود دارد!

البته قبل از شرکت در آزمون یک مرحله دیگر هم وجود دارد آن هم نمرات خیلی خوب و خوب دانش‌آموز دوره ابتدایی و معدل بالای ۱۹ در دوره متوسطه به همراه نمره انضباط عالی است!

برخی مدارس غیرانتفاعی که امکان پیش‌ثبت نام الکترونیک در سایت خود را فراهم کرده‌اند، اصلاً با دانش‌آموزانی که نمرات آن‌ها متوسط یا ضعیف باشد، برای شرکت در آزمون ورودی حتی تماس هم نمی‌گیرند!
مصاحبه با والدین و دانش‌آموز پیش از ثبت‌نام!

پس از عبور از مرحله نخست که مربوط به صلاحیت‌های علمی است، در اغلب مدارس البته با تأکید بیشتر در مدارس با رویکرد اسلامی، نوبت به مرحله مصاحبه با دانش‌آموز و والدین می‌رسد! حتی برخی مدارس تأکید می‌کنند در روز مصاحبه، دانش‌آموز به تنهایی مراجعه کند و سؤالاتی درباره حیوان مورد علاقه، فیلم و کارتون‌های مورد علاقه و... از دانش‌آموز می‌پرسند و در صورت هماهنگ بودن با خط مشی‌های مدرسه، دانش‌آموز در این مرحله تایید می‌شود!

در کنار مصاحبه با دانش‌آموز، پدر و مادر هر دو باید در مدرسه حضور یابند و گفتگو و مصاحبه‌ای هم با آن‌ها می‌شود و در برخی مدارس حساسیت آنقدر بالا است که تأکید دارند والدین نباید از یکدیگر جدا شده باشند.

برخی والدین می‌گویند برای ثبت‌نام در دوره متوسطه با وجود معدل بالای ۱۹ دانش‌آموز، مدرسه حتی حاضر به پذیرش دانش‌آموز برای شرکت در آزمون ورودی نبود و با کلی اصرار و سفارش در نهایت مدیر مدرسه پذیرفت تا دانش‌آموز در آزمون ورودی مدرسه شرکت کند!

جایی برای دانش‌آموزان ضعیف در مدارس غیرانتفاعی نیست!

در گذشته اگر دانش آموزی، دچار اختلال یادگیری بود و در کلاس‌های شلوغ مدارس دولتی، میزان یادگیری او کمتر هم می‌شد، خانواده‌ها به اجبار مدارس غیردولتی را انتخاب می‌کردند، اما هم اکنون مدارس غیردولتی با پررونق شدن بازارشان، این دانش‌آموزان را اصلا پذیرش نمی‌کنند!

در حقیقت مدارس غیردولتی در کنار انواع مدارس خاص همچون شاهد، سمپاد و نمونه دولتی در حال گلچین کردن دانش‌آموزانی هستند که علاوه بر وضعیت اقتصادی مناسب خانواده، وضعیت درسی، اخلاقی و انضباطی عالی داشته باشند!

در شرایطی که مدارس سمپاد، شاهد و غیردولتی دانش‌آموزان توانمند به لحاظ سطح علمی و حتی جایگاه خانوادگی را جذب می‌کنند، امکان ورود به این مدارس برای طبقه معمولی جامعه وجود ندارد؛ وضعیت آنجا اسف‌بارتر می‌شود که متاسفانه دانش‌آموزان با وضعیت درسی متوسط و ضعیف از طبقه معمولی جامعه، چاره‌ای جز انتخاب مدارس دولتی عادی ندارند!

دانش‌آموزان مدارس غیردولتی در ورود به دانشگاه موفقتر از مدارس دولتی نیستند!

مسعود بهرامی؛ مدیرکل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران دراین‌باره به تسنیم می‌گوید: «برآورد‌های آموزش و پرورش نشان می‌دهد که در ورود به دانشگاه‌ها، دانش‌آموزان مدارس غیردولتی موفقتر از مدارس دولتی نیستند.

در شهر‌های بزرگ تعدادی از مدارس غیردولتی مطرح را داریم که دانش‌آموزان آن‌ها به دانشگاه‌های خوب وارد می‌شوند، اما اگر تمام مدارس غیردولتی را در یک سبد بریزیم، میانگین نمرات امتحانات نهایی و تعداد پذیرفته شدگان آن‌ها در دانشگاه‌های برتر تفاوت معناداری با مدارس دولتی عادی ندارد.

به گفته بهرامی باید به جذب دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی مطرح هم دقت کرد؛ آیا دانش‌آموزان با نمرات متوسط یا ضعیف را از طبقه معمولی جامعه پذیرش می‌کنند یا اینکه بعد از چند مرحله آزمون، مصاحبه و شرط نمره، دانش‌آموزان سطح بالا را پذیرش می‌کنند، طبیعی است اگر این دانش‌آموزان در مدارس دولتی عادی هم تحصیل کنند سطح مدرسه را رشد خواهند داد.»

عدم امکان مطالبه‌گری و فرار از مدارس دولتی

بازار پررونق برای مدارس غیردولتی در شرایطی شکل گرفته است که برخی خانواده‌ها دلایل عجیبی را برای گرایش به این مدارس غیردولتی مطرح می‌کنند؛ دلایلی همچون تحقیر دانش‌آموز و حتی والدین در مدارس دولتی عادی و عدم امکان مطالبه‌گری والدین از این مدارس! متاسفانه این موضوع حداقل در چند سال اخیر بسیار مشهود شده است.

متأسفانه نحوه رفتار مدارس دولتی با دانش‌آموزان و خانواده‌ها و عدم امکان مطالبه‌گری از کادر این مدارس حداقل در یک دهه اخیر منجر به رونق گرفتن بازار مدارس غیردولتی و گرایش برخی خانواده‌ها به سمت این مدارس شده است.

مدارس دولتی پاسخگوی والدین نیستند!

در همین ارتباط نادر برزگر؛ کارشناس آموزشی به تسنیم می‌گوید: ذینفعان مدرسه یعنی والدین و دانش‌آموزان در فرایند تربیتی، آموزشی و مدیریتی بسیاری از مدارس تقریبا هیچ نقشی ندارند و به دلیل آنکه والدین در فرآیند انتصاب مدیر مدرسه و تداوم مدیریت او هیچ نقشی ندارند، مدیر خود را در برابر آن‌ها پاسخگو نمی‌داند و صرفاً خود را در برابر منطقه آموزش و پرورش که او را منصوب کرده است، پاسخگو می‌داند! این شرایط باعث می‌شود تا والدین حتی نتوانند از مدیر مدرسه مطالبه کنند.

وی متذکر می‌شود: اکنون مردم در مدارس با مسائل مختلفی از جمله ثبت‌نام، مدیریت مدرسه، عملکرد معلمان و ... مواجه هستند و تحصیلات، نگرش خانواده‌ها و مهارت آن‌ها از آموزش و پرورش جلوتر است و اکنون وزارت آموزش و پرورش به جای استفاده از ظرفیت خانواده‌ها در برنامه‌ریزی و مدیرت مدرسه با تفکری انحصاری، مدعی است که فقط آموزش و پرورش را خودش بلد است اداره کند! در حالیکه دولت باید وظیفه تنظیم‌گری را عهده‌دار شود نه تصدی‌گری.

به گفته برزگر «هم‌اکنون خانواده‌ها چالش‌های بسیاری در مدارس دولتی دارند از نحوه رفتار مدیران و معلمان این مدارس و نبود امکان مطالبه‌گری تا کیفیت پایین آموزش یا ساختمان‌های فرسوده و نبود تجهیزات؛ در کنار آن هم شاهد اختصاص امکانات بیشتر و ساختمان‌های مناسب‌تر به مدارس دولتی خاص هستیم.»

مدارس "غیرانتفاعی" خدمات خاصی ارائه نمی‌دهند!

در حال حاضر، مدارس غیردولتی با توجه به شرایطی که به آن اشاره کردیم، مشتریان بسیاری پشت در‌های آن‌ها به صف شده‌اند لذا به راحتی اقدام به گزینش دانش‌آموزان برتر و تعیین شرط و شروط مختلف می‌کنند، اما در عین حال، اکثر این مدارس غیرانتفاعی، خدمات آموزشی خاصی هم به دانش‌آموزان خود ارائه نمی‌دهند و حتی فضای آموزشی اکثر مدارس غیرانتفاعی که برای تهیه گزارش از آن‌ها بازدید داشتیم، ساختمان مسکونی فرسوده با حیاط کوچک و غیراستاندارد برای استفاده به عنوان محیط آموزشی داشتند! به عبارتی، هم اکنون خدمات ارائه شده در مدارس غیردولتی با میزان شهریه‌های عجیب دریافتی آن‌ها هیچ تناسبی ندارد.

یکی از مادرانی که فرزندش را در مدرسه غیردولتی برای دوره ابتدایی ثبت‌نام کرده است، می‌گوید: برای سال تحصیلی جدید ۶۰ میلیون شهریه درخواست کرده‌اند، اما واقعاً به ازای شهریه‌ای که دریافت می‌کنند خدمات آموزشی خاصی ارائه نمی‌دهند؛ دانش‌آموزان در اوقات فراغت عمدتاً در حیاط مدرسه، مشغول بازی فوتبال هستند! کلاس‌های فوق‌برنامه مثل رباتیک و خوشنویسی برگزار می‌کنند که کارایی خاصی ندارد و در حقیقت تزئینی است برای اینکه بگویند مدرسه خیلی خاص است! البته اگر فرزندم را در همین دوره رباتیک یا خوشنویسی در بیرون از مدرسه ثبت‌نام کنم، هزینه ثبت‌نام چنین دوره‌هایی بسیار بسیار پایین‌تر از هزینه‌های است که حالا به اسم "فوق‌برنامه" در مدارس غیرانتفاعی در قالب شهریه‌های نجومی از ما دریافت می‌شود!

والدین تخلف شهریه را اینگونه گزارش دهند.

اما احمد محمودزاده؛ رئیس سازمان مدارس غیردولتی درباره شهریه بالای مدارس غیردولتی به تسنیم می‌گوید: در تعیین شهریه، تاب‌آوری جامعه مدنظر است؛ شهریه تمام مدارس غیردولتی در سامانه مشارکت‌ها به آدرس https://mosharekatha.ir/ با اسم مدرسه مشخص است و خانواده‌ها می‌توانند از این طریق، شهریه را مشاهده کنند؛ اگر مدرسه‌ای بیش از شهریه اعلام شده در سامانه دریافت کند، طبق گزارشی که به ما برسد نظارت خواهیم کرد.

رئیس سازمان مدارس غیردولتی با اشاره به اینکه خانواده‌ها می‌توانند در سامانه مشارکت‌ها، اسامی مدارسی را که شهریه بالاتر دریافت می‌کنند به ما اعلام کنند، متذکر می‌شود: ۲۲۵۳ پرونده تخلف شهریه از طریق سامانه مشارکت‌ها به ما منعکس شده است که تمام آن‌ها را بررسی می‌کنیم؛ در گذشته بازدارندگی در موضوع تخلفات شهریه کمرنگ بود و عمدتاً توبیخ، تذکر و تعطیلی مدارس را داشتیم که تعطیلی مدرسه به خاطر شهریه سختگیراته بود و دو مورد دیگر نیز تاثیرگذار نبود.

محمودزاده با اشاره به اینکه در بازنگری قانون و آیین‌نامه جدید دو بند آورده‌ایم، گفت: بر این اساس از سال تحصیلی جدید، فوق‌برنامه مدارس غیردولتی ۴۰ درصد شهریه است و شهریه بر اساس آیتم‌هایی که با سازمان‌های نظارتی هماهنگ کردیم، تعیین می‌شود؛ اگر مدرسه‌ای خارج از چارچوب شهریه و بیش از ۴۰ درصد در موضوع فوق برنامه از والدین شهریه دریافت کند، در صورت گزارش مردمی و بازدید میدانی، باید شهریه اضافه را براساس ماده ۱۸ آیین‌نامه جدید به والدین برگرداند.

تقاضای ثبت‌نام در مدارس غیردولتی بالاست

وقتی موضوع معیار‌های مختلف مدارس غیردولتی برای ثبت‌نام را با بهنام نیک‌نژاد؛ مدیرکل مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش مطرح کردیم، او گفت که ما به هیچ عنوان این مسائل را قابل قبول نمی‌دانیم، اما این موضوع می‌تواند یک دلیل داشته باشد و آن هم میزان بالای متقاضیان مدارس غیردولتی که بیشتر از ظرفیت موجود آنهاست و در برخی مناطق که مدارس دولتی قویتر هستند این حجم از مراجعه به مدارس غیردولتی را نداریم.

حال باید مسؤلان امر به این پرسش مهم افکار عمومی و والدین پاسخ دهند که چه کسانی در بدنه نظام آموزشی کشورمان، مدارس غیردولتی را تا این حد فربه و قدرتمند کرده‌اند و در مقابل، با فضای مخربی که در مدارس دولتی حاکم کرده‌اند، عملا والدین را با شدت هرچه تمام‌تر به سمت مدارس غیرانتفاعی رانده‌اند تا بتوانند علاوه بر دریافت هزینه‌های گزاف از خانواده‌ها به راحتی به جداسازی دانش‌آموزان توانمند برای جذب در مدارس غیرانتفاعی اقدام کنند؟!