سکه‌های حراجی بانک‌مرکزی ناخالصی دارد؟
مخاطب۲۴- در هفته‌های گذشته شایعاتی مبنی بر وجود ناخالصی در سکه‌های حراجی بانک‌مرکزی مطرح شد.
از طرفی سخنگوی مرکز مبادله طلا و ارز بر عدم مغایرت عیار این سکه‌ها با نمونه‌های دیگر تاکید دارد. در سوی دیگر، فعالان بازار طلا نیز ضمن رد هرگونه ناخالصی از برخی تفاوت‌های ظاهری در این سکه‌ها خبر می‌دهند که با کاهش تقاضا برای این سکه باعث افت اندک قیمت آن شده است.
برخی شنیده‌ها حاکی از این است که دارندگان سکه‌های حراج بانک‌مرکزی هنگام فروش این سکه‌ها به علت وجود ناخالصی و عیار پایین‌تر، با قیمت پایین‌تری از سوی خریداران روبه‌رو می‌شوند. پیگیری‌ها به این پاسخ از سوی برخی از فعالان این حوزه رسید که برخی سکه‌های ربع و نیم به علت نبود دقت کافی در فرآیند ضرب، شفافیت کمتری داشته و کدر هستند. البته این افراد تاکید کردند عیار این سکه‌ها تفاوتی با دیگر سکه‌ها ندارد.
از سوی دیگر سخنگوی مرکز مبادله طلا و ارز ضمن تکذیب این ادعا، طرح این شائبه‌ها را از سوی کسانی دانست که از این حواشی سود می‌برند. بانک مرکزی از سال گذشته برای ساماندهی بازار طلا و سکه اقدام به حراج سکه کرد که تاکنون ۱۰ مرحله از این حراج انجام شده است. در حراج‌های ابتدایی تنها ربع سکه عرضه میشد، اما کمی بعد نیم‌سکه و سکه تمام نیز در این حراج‌ها عرضه شد.
پس از گذشت چند ماه از آغاز حراج‌ها، برخی از افراد این موضوع را مطرح کردند که هنگامی که اقدام به فروش این سکه‌ها کردند، برخی از طلافروشی‌ها با طرح این ادعا که سکه‌های حراجی ناخالصی داشته و عیار آن‌ها با سایر سکه‌ها متفاوت است، قیمت پایین‌تری از ارزش واقعی سکه را به دارنده سکه پیشنهاد کردند.
سکه‌های حراجی کدر است؟
در همین راستا به سراغ صحت‌سنجی این موضوع رفت. سهراب اشرفی، فعال و کارشناس حوزه طلا با تاکید بر اینکه تمامی سکه‌های ضرب‌شده توسط بانک‌مرکزی از سال ۱۳۰۸، دارای عیار ۹۰۰ هستند، ناخالصی این سکه‌ها را رد کرد.
به گفته او اگر هم قیمت‌های متفاوتی برای این سکه‌های حراجی اعلام می‌شود، به دلیل مکانیسم عرضه و تقاضا در بازار است و ربطی به عیار این سکه‌ها ندارد.
همچنین آیت محمدولی، کارشناس دیگری در این حوزه، گفت: پرس‌وجو‌های من از فعالان این حوزه نشان می‌دهد متاسفانه سکه‌هایی که بانک‌مرکزی در حراج‌ها عرضه کرده به دلایل مختلف، رنگ و لعاب و شفافیت سکه‌های قبل را ندارد و به‌نوعی رنگ آن کدر است.
او در رابطه با دلیل این موضوع گفت: احتمال دارد در جریان ضرب این سکه‌ها دقت کافی صورت نگرفته باشد و ابزار‌ها کیفیت لازم را نداشته‌اند.
به گفته محمدولی، با توجه به این تفاوت در رنگ‌ها و شفافیت سکه‌ها، تقاضا برای آن‌ها کم شده و در نتیجه خریداران با قیمت کمتری این سکه‌ها را می‌خرند.
این فعال حوزه طلا در پاسخ به این پرسش که این تفاوت رنگ و شفافیت به معنی عیار پایین‌تر این سکه‌هاست، پاسخ داد: این موضوع به هیچ‌عنوان به معنی عیار متفاوت این سکه‌ها نیست بلکه تنها در هنگام ضرب فرآیند با دقت کافی انجام نشده است.
همچنین محمدولی با اشاره به اینکه این موارد در سکه‌های ربع و نیم مشاهده شده، در رابطه با میزان کسر قیمتی که هنگام فروش این سکه‌ها صورت می‌گیرد گفت: برای مثال اگر فرض کنیم ربع سکه ۸ میلیون تومان است، آن را از دارنده سکه بین ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تا ۷ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان خریداری می‌کنند.
مرکز مبادله: مراقب سوءاستفاده‌گران باشید
از سوی دیگر، اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، با بیان اینکه سکه‌های ضرب‌شده و تحویل‌داده‌شده بانک مرکزی در حراج سکه مرکز مبادله ارز و طلای ایران، شامل تمام سکه، نیم‌سکه و ربع سکه بهار آزادی ضرب بانک مرکزی هستند، گفت: همگی این سکه‌ها از استاندارد‌های بانک مرکزی برخوردارند و ایجاد شائبه در خصوص مشخصات آن‌ها از سوی کسانی صورت می‌گیرد که از این حواشی سود می‌برند.
او ادامه داد: سکه تمام بهار آزادی عرضه‌شده در مرکز مبادله ایران، ۸.۱۳۶ گرم است. دارندگان توجه داشته باشند که عیار آن ۹۰۰ در هزار بوده و طرح روی سکه تمام بهار آزادی ضرب بانک مرکزی نیز تصویر امام خمینی (ره) و بارگاه امام رضا (ع) است.
این مقام مسوول مرکز مبادله ارز و طلای ایران با اشاره به اینکه طرح دو طرف سکه ربع و نیم بهار آزادی نام مبارک امام علی (ع) و بارگاه امام رضا (ع) است، گفت: عیار هر دو سکه ۹۰۰ در هزار است. وزن نیم‌سکه ۴.۰۶۸ گرم است و این عدد برای ربع سکه ۲.۰۳۴ گرم است.
بالسینی در پایان با تاکید بر اینکه عیار هر سه نوع سکه تحویل‌داده‌شده در مرکز مبادله ایران، ۹۰۰ در هزار و معادل ۲۱.۶ است، افزود: دارندگان این سکه‌ها مراقب افرادی باشند که با طرح مسائل واهی درباره عیار و کیفیت سکه تحویلی مرکز مبادله به دنبال سوءاستفاده هستند.
شکاف قیمتی بازار و حراج
مرکز مبادله طلا و ارز ایران تاکنون ۱۰ مرحله حراج سکه برگزار کرده است. بانک مرکزی طی ماه‌های گذشته حراج شمش طلا را آغاز کرده بود که البته تنها فعالان بازار طلا و کسانی که مجوز داشتند می‌توانستند در آن شرکت کنند. اما نکته مهم در رابطه با حراج سکه طلا، حضور عموم مردم در آن بود.
به نظر می‌رسد هدف از برگزاری حراج سکه و شمش مدیریت تقاضا و کنترل قیمتی طلا بوده است، بااینحال به نظر نمی‌رسد این حراج‌ها در کنترل قیمت‌ها چندان موثر بوده باشند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از زمان برگزاری اولین حراج، قیمت ربع سکه در بازار آزاد ۲۵.۹ درصد افزایش داشته است. میانگین قیمتی اعلامی ربع سکه در حراج‌ها نیز به طور متوسط حدود ۸ درصد با بازار تفاوت داشته است که عامل ایجاد آربیتراژ و هجوم تقاضا به سوی حراج بوده است. این در حالی است که در زمان تحویل، قیمت ربع سکه‌ها حتی بیشتر از این هم شده است.
طبق اعلام مرکز مبادله ایران، تاکنون و در مجموع ۱۰ حراج برگزار شده جمعا ۱۱۷هزار و ۷۴۲ قطعه انواع سکه طلا به متقاضیان حراج تخصیص داده شده است. در این حراج‌ها متقاضیان هزینه سکه‌ها را در زمان خرید پرداخت می‌کردند و حدود ۱۰ روز پس از پرداخت آن هزینه، سکه‌ها را تحویل می‌گرفتند.
البته امکان دریافت سکه‌ها با تاخیر بیشتر نیز وجود داشت، اما در صورت تاخیر در دریافت سکه، هزینه‌های انبارداری بر عهده دریافت‌کننده می‌افتاد. در همان روز‌های نخست و مراحل اول حراج سکه، این حراجی مورد استقبال تقاضاکنندگان قرار گرفت و میزان ثبت سفارش‌ها و دریافتی‌ها همواره از اختلاف زیادی برخوردار بوده‌اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد حراجی که خود با هدف مدیریت تقاضا برگزار شده بود به آشفتگی در حوزه تقاضا منجر شد.
آربیتراژ قیمتی
نگاهی به وضعیت ربع سکه که از اولین حراج مربوط به سکه در لیست سکه‌های عرضه‌شده بود، به ما نشان می‌دهد این حراج‌ها اثر چندانی در کنترل قیمتی ربع سکه نداشته است و تنها باعث توزیع نوعی رانت مابین کسانی شده است که توانسته‌اند در حراج سکه شرکت کنند.
در هنگام عرضه ربع سکه در اولین حراج، یعنی سیزدهم اسفند ۱۴۰۲، قیمت ربع سکه در بازار آزاد ۱۲ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان بود، بااینحال در زمان برگزاری حراج دهم که آخرین حراج تا به امروز است قیمت ربع سکه در بازار آزاد به ۱۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده بود که حکایت از افزایش ۲۵.۹ درصدی قیمت ربع سکه دارد. همزمان با افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد قیمت‌ها در حراج نیز با شیب مشابهی افزایش یافته است و به طور میانگین حدود ۸ درصد پایین‌تر از نرخ بازار آزاد قرار گرفته است.
سیاست تکراری چندنرخی کردن بازارها
سیاست چند نرخی کردن بازارها، نوعی از مداخله است که تا‌به‌حال بار‌ها و در بازار‌های مختلف در اقتصاد ایران اجرا شده است. شاخص‌ترین نمونه اجرایی شدن این سیاست نرخ ارز است. به گفته رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم اکنون حدود هفت نوع نرخ ارز در کشور وجود دارد. ارز‌های مختلف ترجیحی، سامانه‌های متفاوت و مداخلات قیمتی که همگی در نهایت منجر به ایجاد آربیتراژ در بازار ارز شده و ذخایر ارزی کشور را به سرعت پایان داده‌اند.
این سیاست برخلاف آنچه ادعا می‌شود به دنبال مدیریت تقاضا نبوده است، بلکه عملا منجر به به‌هم‌ریختگی سمت تقاضای بازار شده و جهش‌های ارزی را ایجاد کرده است. حال به نظر می‌رسد سیاستگذار درسی از تجربه‌های ناکام خود در حوزه ارزی نگرفته است و به آزمودن این سیاست در حوزه طلا پرداخته است. چندنرخی شدن نرخ سکه نیز نتیجه‌ای موثرتر و بهتر از چندنرخی شدن نرخ ارز نداشته است. کارشناسان می‌گویند این مساله نشان از بی‌توجهی نظام حکمرانی اقتصادی به تجربه‌های خود و همچنین آموزه‌های علم اقتصاد دارد.
