خودی و غیرخودی کردن روان‌شناسان با «آزمون صلاحیت حرفه‌ای»
مخاطب 24- سازمان نظام روان شناسی و مشاوره قصد دارد، برای ارائه پروانه اشتغال تخصصی، آزمونی با عنوان صلاحیت حرفه ای روان شناسان و مشاوره برگزارکند که با توجه به ماهیت و مواد آزمون، به نظر می‌رسد نوعی غربالگری و خودی و غیرخودی کردن است!
سازمان نظام روان شناسی و مشاوره به استناد قانون تشکیل خود و تاکید بر بند اول از ماده سوم این قانون که بحث تعیین حدود صلاحیت‌های تخصصی و صدور شماره نظام و پروانه کار را مطرح نموده، قصد کرده که آزمون صلاحیت حرفه‌ای برگزار کند، اما نکته قابل تامل در ماهیت و مواد این آزمون این است که اصلا علمی نیست و به قول دفترچه این آزمون «برای آمادگی شرکت در این آزمون، مطالعه منابع درسی خاصی در نظرگرفته نشده است.»
بر اساس آن‌چه در دفترچه این آزمون آمده، «آزمون صلاحیت حرفه‌ای سازمان نظام روان شناسی و مشاوره برای سنجش و ارزیابی شایستگی‌های حرفه‌ای طراحی شده و متفاوت از آزمون‌هایی است که صرفا صلاحیت علمی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند»؛ از همین بخش می‌توان متوجه شد که قصد و نیت این آزمون، اصلا صلاحیت علمی نیست و گویا به دنبال مسائل دیگری در غربالگری دانش آموختگان روان شناسی و مشاوره است.
در بخش دیگری از این دفترچه آمده: «از آنجایی که متخصصان ارائه دهنده خدمات تخصصی روان شناسی و مشاوره معمولا مستقیم با مراجعان ارتباط دارند، چگونگی مدیریت حرفه‌ای و توجه به حقوق انسانی مراجعان در فعالیت‌های آنان اهمیت ویژه‌ای دارد. برای آمادگی شرکت در این آزمون، مطالعه منابع درسی خاصی در نظر گرفته نشده است و انتظار می‌رود که دانش آموختگان کارآمد این رشته‌ها، طی سال‌های تحصیل و کارآموزی دانشگاهی به ظرفیت‌های مورد نظر این آزمون دست یافته باشند.»
این بخش نیز نقض کننده خود است. اگر دانش آموختگان این رشته‌ها در طول دوران تحصیل خود به توانایی لازم رسیده باشند، به خصوص آن‌هایی که تا مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا تحصیل کرده و مراحل مختلف را پشت سر گذاشته اند، چرا باید در آزمونی که شامل ۱۰۰ سوال ۴ گزینه‌ای است، شرکت کنند و به سوالاتی احتمالا عجیب که قرار نیست علمشان را مورد سنجش قرار دهد، پاسخ دهند؟
در این دفترچه راهنما به گستره سوال‌ها نیز اشاره و گفته شده که سوال‌ها در زمینه «راهبری حرفه‌ای»، «خلاقیت حرفه‌ای»، «اخلاق حرفه‌ای» و «مسائل فرهنگی و اجتماعی» است. البته در هر یک از این بخش‌ها، مثال‌هایی در زمینه سوال‌ها نیز نوشته شده و در مجموع دفترچه راهنمای ۸ صفحه‌ای عجیبی را شکل داده که صدای بسیاری از کسانی که به دنبال اخذ پروانه اشتغال سازمان نظام روان شناسی و مشاوره بوده و سال‌ها پشت در‌های این سازمان مانده بودند، در آورده است.
در بخش راهبری حرفه‌ای نوشته شده: «سوالات این گستره، پختگی تصمیم گیری و مدیریت حرفه‌ای روان شناس یا مشاور در برخورد با موقعیت‌های مختلف تعامل با مراجعان را ارزیابی می‌کند. در واقع سوالات این حوزه، روان شناس یا مشاور را در یک موقعیت خاص قرار می‌دهد و از او می‌خواهد مناسب‌ترین راهکار را پیشنهاد دهد. به عنوان مثال، ممکن است از او سوال شود که در جریان مشاوره در برخورد با خشم ناگهانی مراجع، کدام راهکار مناسب‌تر است.»
رویکرد و مثالی که این سوال را به دنبال دارد، آیا طراحان این دفترچه، به این فکر کرده‌اند که هر انسان ممکن است واکنش متفاوتی در برخورد‌های متفاوت از خود بروز دهد، یا اینکه نسخه واحدی برای همه افراد پیچیده و پاسخ درست را یک گزینه خاص از ۴ گزینه در نظرگرفته می‌دانند و دنبال نوعی استانداردسازی، آن هم در آزمون هستند؟!
در بخش خلاقیت حرفه‌ای آمده: «سوالات این گستره، ظرفیت توانمندی برخورد مناسب با مراجعان بر حسب تفاوت‌های فردی آنان و استفاده خلاقانه از ظرفیت‌های فردی روان شناس یا مشاور را ارزیابی می‌کند. در واقع سوالات این حوزه میزان انعطاف پذیری و آمادگی برخورد روان شناس یا مشاور را در مواجهه با افراد متفاوت مورد توجه قرار می‌دهد. به عنوان مثال ممکن است از او سوال شود که در جریان کار با مراجعی که نیاز‌های ویژه و گوناگونی مطرح می‌کند، کدام برخورد مناسب‌تر است.»
در بخش اخلاق حرفه‌ای آمده: «سوالات این گستره، ظرفیت آگاهی و آشنایی روان شناس یا مشاور از استاندارد‌های اخلاقی برای مدیریت ارتباط با مراجعان را ارزیابی می‌کند. در واقع سوالات این حوزه میزان آشنایی و ظرفیت برخورد با مسائلی را شامل می‌شود که رعایت آن‌ها در مداخلات روان شناختی در جهت رعایت حقوق انسانی است. به عنوان مثال ممکن است در این‌جا پرسیده شود، اگر مراجعی قصد ارتکاب جرم یا بزه را داشت، شما کدام شیوه برخورد را انتخاب می‌کنید؟»
در آخرین گستره سوال‌ها که به نظر عجیب‌ترین بخش نیز می‌رسد، عنوان مسائل فرهنگی و اجتماعی انتخاب شده و آمده است: «سوالات این گستره، میزان آشنایی و شناخت روان شناس یا مشاور را از ساختار بومی و اجتماعی مرتبط با حوزه فعالیت تخصصی خود ارزیابی می‌کند. در واقع سوالات این حوزه به این مساله توجه می‌کند که روان شناس یا مشاور، افزون بر دانش کلی و عمومی این رشته‌ها تا چه حد مسائل روان شناختی کشور و یا ساختار و تشکیلات مواجهه با این مسائل را می‌شناسد. به عنوان مثال، ممکن است از او سوال شود که سازمان هلال احمر در کدام یک از حوزه‌های سلامت روانی نقش آفرینی می‌کند.»
نکته قابل تامل بعدی این است که در تبصره ۲ همین بخش از دفترچه ۸ صفحه‌ای نوشته شده: «شرکت کنندگانی که حد نصاب لازم را در آزمون کتبی صلاحیت حرفه‌ای کسب کنند، در تاریخی که متعاقبا اعلام خواهد شد، برای مصاحبه حضوری دعوت خواهند شد.» یعنی علاوه بر آزمون غربالگری که برای روان شناسان و مشاوران در نظر گرفته شده، یک مصاحبه حضوری نیز برای کسب پروانه اشتغال تخصصی وجود دارد.
فرایند‌هایی که خلق یکباره آن‌ها در هر جایی محل سوال و ابهام است، اما از آنجایی که قرار است درباره فارغ التحصیلان دانشگاه‌های کشور اعمال شود که سال‌ها زیر نظر اساتید مختلف این رشته در دانشکده‌های روان شناسی تعلیم و تعلم کرده اند و حالا به واسطه حضور هیات تازه در سازمان نظام روان شناسی و مشاوره، به نوعی قرار است دسته بندی شوند، جای تعجب بیشتری دارد.
مانعی تازه که به رغم شعار‌های فراوان در باب تسهیل گری در مسیر اشتغال، بر سر راه گروهی از فارغ التحصیلان دانشگاهی قرار گرفته و در نوع خود مانع بسیار عجیب و غریب هم هست تا جایی که می‌توان انتظار داشت در آزمون سوالاتی بیاید که، چون مرجع مشخصی برای طرح سوال ارائه نشده، پاسخ درستش نامشخص است و ملاک عمل، چیزی خواهد بود که طراحان سوال می‌گویند!
منبع: تابناک
