طب ایرانی برای کودکان نسخه پیچید+ اینفوگرافیک
مخاطب 24- آمار ابتلا به بیماریهای واگیردار در حال افزایش است و دیگر نه‌تنها گروه سنی بزرگسالان که کودکان هم به‌شدت در معرض این آسیب قرار گرفته‌اند.
متولیان نظام سلامت معتقدند پیشگیری از بروز این بیماری‌ها می‌تواند با همان ۶ اصل سبک زندگی سالم مطرح‌شده در طب ایرانی محقق شود. بر این اساس نفیسه حسینی یکتا، مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با همشهری از آغاز طرحی با عنوان «نهضت ملی سواد سلامت‌آموزی» در مدارس خبر می‌دهد؛ به این معنا که مفاهیم طب ایرانی و سبک زندگی از همان دوران کودکی آموزش داده شود.
به‌گفته این مسئول، تحقیقات در کل دنیا نشان داده که اصلاح سبک زندگی می‌تواند در پایین‌آوردن آمار شیوع این بیماری‌ها کمک‌کننده باشد و همین حالا هم در سطح دنیا برنامه‌های پیشگیرانه متعددی با این نگاه ویژه در دست اجراست. گروه هدف اصلی هم کودکان هستند که در سن رشد و یادگیری قرار دارند و اثرات اصلاح سبک زندگی در این گروه سنی ماندگار و پایدار خواهد بود.
۶ اصل سبک زندگی سالم چه می‌گوید؟
«یکی از چالش‌های مهم در حوزه سلامت، بحث بیماریهای غیرواگیر ازجمله دیابت، فشار خون و... است که آمار بالایی دارد و عوارض زیادی هم برای مردم ایجاد کرده است. در دفتر طب ایرانی هم در بحث پیشگیری از بیماری‌ها، یکی از گروه‌های مهم و هدف کودکان هستند که درنظر داریم آموزش اصلاح سبک زندگی را در ۶ اصل برای آنها داشته باشیم.» مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت با بیان این مطلب درباره این ۶ اصل توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «اولین اصل تغذیه است؛ اینکه کودکان بدانند خوردن کدام خوراکی‌ها خوب یا بد است. اصلاح عادات غذایی کودک ازجمله زمان جویدن غذا و تمرکز بر زمان غذاخوردن هم اهمیت زیادی دارد. اصل دوم خواب و بیداری است؛ اینکه کودکان آگاه شوند ساعت خواب درست چه زمانی است یا فاصله زمان خوابیدن با غذاخوردن چه میزان در سلامتی آنها مؤثر است. یا اینکه زود خوابیدن و زود بیدار شدن چه اثراتی بر بدن آنها دارد. اصل سوم ورزش‌کردن است و اینکه کودک بداند این موضوع چه میزان می‌تواند در سلامتی آنها و مبتلانشدن‌شان به بیماری‌ها در بزرگسالی کمک‌کننده باشد.»
حسینی یکتا درباره سایر اصول هم بیان می‌کند: «اصل چهارم تنفس در هوای سالم است و اینکه آنها بدانند چه اقداماتی را می‌توانند در زمان قرارنداشتن در هوای سالم انجام دهند. اصل دیگر شرایط روحی و حالات استرس‌زا در کودکان است که در طب ایرانی به‌عنوان عوارض نفسانی نام برده می‌شود. کودکان باید بدانند که مدیریت شرایط استرس و اضطراب‌های نابجا چه میزان می‌تواند در سلامتی آنها مضر باشد. اصل ششم هم به‌عنوان بحث پاکسازی در طب ایرانی مطرح است؛ مثل خروج مواد زاید از بدن یا عادات دفعی درست.»
گام اول؛ توصیه‌های کلی برای همه مزاج‌ها
«گسترش سبک زندگی سالم با استفاده از این ۶ اصل جزو برنامه‌های در دست اقدام دفتر طب ایرانی است و با هماهنگی و همراهی وزارت آموزش و پرورش به‌زودی طرحی را با عنوان «نهضت ملی سواد سلامت‌آموزی» اجرا می‌کنیم که گروه هدف این طرح در ابتدا کودکان و دانش‌آموزان هستند و در مرحله بعدی اولیا و مربیان.» این نکته دیگری است که مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت به آن اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «محتواسازی و کارهای مقدماتی انجام شده و امیدواریم این طرح به‌زودی از مرحله آزمایشی به مرحله ملی برسد. یکی از مهم‌ترین موضوعات لحاظ شده، ایده‌های خلاقانه در انتقال این مفاهیم است. برای محتواسازی‌ها نگاه جدی به روحیات کودکان، علاقه‌مندی آنها و تصویرسازی‌های مناسب برای این کودکان وجود دارد.»
او در پاسخ به این سؤال که چه میزان این آموزش‌ها می‌تواند در اصلاح سبک زندگی و کاهش ابتلا به بیماریهای غیرواگیر کودکان مؤثر باشد، بیان می‌کند: «این بحثی نیست که ما صرفا در طب ایرانی داشته باشیم. یک جست‌وجوی ساده نشان‌دهنده اثرات سبک زندگی سالم در کاهش این بیماری‌هاست. ما بستر و دانشی داریم به نام طب ایرانی. نگاه این طب اصلاح سبک زندگی است و اگر از این طب که در جامعه هم جایگاه خودش را دارد، استفاده می‌کنیم، برای اصلاح سبک زندگی کودکان است تا در آینده شاهد اثرات آن باشیم.»
حسینی‌یکتا با اشاره به اینکه طب ایرانی برای همه نسخه مشترک تجویز نمی‌کند و افراد را براساس طبع و مزاج متفاوت از یکدیگر درنظر می‌گیرد، در پاسخ به اینکه؛ آیا در اجرای این طرح هم مزاج متفاوت کودکان مورد توجه خواهد بود؟ توضیح می‌دهد: «بله ما مزاج را ترکیبی از خصوصیات روحی و جسمی می‌دانیم، اما چیزی که در این طرح مدنظر است، توصیه‌های عمومی برای انواع مزاج‌هاست. ما نمی‌خواهیم در قدم اولی که قصد داریم اصلاح سبک زندگی را آموزش بدهیم، با نگاه مزاجی این اطلاع‌رسانی صورت بگیرد. توصیه‌های کلی خواهیم داشت که برای همه مزاج‌ها قابلیت استفاده دارد. این توصیه‌ها قرار است ملکه ذهن کودکان شود و در مراحل بعدی این امکان وجود دارد که به‌صورت تخصصی‌تر به این موضوعات بپردازیم.» او ادامه می‌دهد: «هدف ما در این نهضت اصلاح سبک زندگی برای عموم با استفاده از توصیه‌های کلی در طب ایرانی است.»
نگاه جدی طب ایرانی به ویژگی‌های فردی
نکته مهم اینجاست که مزاج‌شناسی در طب ایرانی و توصیه به افراد براساس خصوصیات روحی و جسمی هر فرد اهمیت قابل‌توجهی دارد، به‌گونه‌ای که متخصصان این حوزه تأکید می‌کنند شناخت مزاج کودکان باعث می‌شود که والدین در رژیم غذایی، رفتارهای اجتماعی، میزان آمادگی و درک مفاهیم، فعالیت‌های جسمی و ورزشی و... کودکشان آگاه‌تر می‌شوند. اینکه کودک با مزاج گرم، می‌تواند جنب‌وجوش و فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشد اما سردی مزاج، کودکان را کم‌تحرک‌تر می‌کند. یا کودکان دارای مزاج سرد، اگر در مصرف مواد غذایی سرد افراط کنند، می‌توانند با اختلالات رشدی و ذهنی و حتی کاهش یادگیری مواجه شوند.
فریبا علی‌میری، کارشناس طب ایرانی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «تمام مزاج‌ها طبق گفته حکیم بوعلی‌سینا از ابتدا در وجود همه افراد هست، چون هر کدام از آنها مسئول ساختن یک عضو در بدن ما هستند. اما اگر یکی از آنها غلبه پیدا کند، طرف را به همان مزاج می‌نامیم، مثل صفراوی، سوداوی، بلغمی یا دموی. آگاهی از مزاج کودک می‌تواند منجر به تعلیم و آموزش بهتر او شود؛ اینکه والدین و حتی خود کودک شناخت بهتری از خود داشته باشد و بتواند مسیر تحصیلی، شغلی و روابط اجتماعی خود را به مناسب‌ترین شکل ممکن برنامه‌ریزی کند.»
او توجه به اصلاح سبک زندگی کودکان با استفاده از توصیه‌های طب ایرانی را اثربخش می‌داند و تأکید می‌کند: «در این‌باره حتی اگر مزاج کودکان شناسایی شود، می‌تواند به رشد مناسب جسمانی و روانی آنها کمک کند. والدین، زمانی که بدانند کودکشان چه مزاجی دارد، در رژیم غذایی و حتی برخورد با او آگاه‌تر عمل می‌کنند. با اینکه می‌گوییم کودکان عمدتا مزاج گرم و تر دارند، اما ممکن است برخی از آنها مزاج‌های دیگری هم داشته باشند، به همین دلیل اگر مادر مزاج کودکش را نشناسد، ممکن است در رژیم غذایی او موادی را بگنجاند که با مزاج او مناسب نباشد.»
شناخت تفاوت‌های فردی کودکان
شناخت مزاج کودکان باید از سوی متخصصان طب ایرانی صورت بگیرد و اگر در این‌باره آگاهی وجود داشته باشد، کادر آموزشی مدرسه می‌توانند متناسب با آن رفتار کنند یا مسئولیت‌های مناسب را بر دوش دانش‌آموز بگذارند. چنین آگاهی‌ای در افراد تأثیرگذار زندگی یک کودک (معلم و والدین) می‌تواند منجر به رشد شخصیت و فکری او شود.
علی‌میری، کارشناس طب ایرانی در این‌باره هم به چند نکته جالب اشاره می‌کند و می‌گوید: «کودک اگر مزاج سرد و خشک داشته باشد، گوشه‌گیر است و خیلی دوست ندارد که در جمع حضور داشته باشد. اما کودک دارای مزاج گرم و تر خوشحال، فعال و به‌شدت اجتماعی است. کودک دارای مزاج سرد و تر هم ممکن است کندی در نوشتن، گیرایی و فهم مطالب داشته باشد و نباید انتظار از او مانند سایر کودکان باشد. اگر معلم نتواند این تفاوت‌های مزاجی را در کودکان تشخیص دهد و آنها را مورد سرزنش قرار دهد، باعث تخریب شخصیت کودک می‌شود.»
او تأکید می‌کند: «بسیار مهم است که آموزش و پرورش، علم مزاج‌شناسی را به دبیران و معلمانش آموزش دهد تا رفتار مناسب داشته باشند. این اتفاق را به دفعات در مدارس دیده‌ام و گاهی پیش می‌آید که یک دانش‌آموز به‌همین دلیل در برابر رفتن به مدرسه مقاومت می‌کند و گاهی حتی منجر به ترک تحصیل او هم می‌شود. ضرورت دارد که آموزش و شناخت به خود کودک هم منتقل شود تا هم به رشد و تقویت خودش کمک کند هم با اصلاح سبک زندگی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماریهای ناشی از زندگی نامناسب را کم کند.»
نشانه‌های اولیه تفاوت‌های مزاجی در کودکان
مزاج کودکان معمولا گرم و تر است و عمدتا تا ۳۰ سالگی همین مزاج را دارند. اما گاهی غلبه یک مزاج به دلایل مختلف که از سوی متخصص طب ایرانی قابل تشخیص است، در کودک بروز می‌کند و منجر به تفاوت‌های فردی او از سایرین همسالانش می‌شود.
کودکان دارای طبع گرم و تر
خوشحال، فعال و اجتماعی هستند. این کودکان رشد جسمانی خوبی دارند و عمدتا به عنوان کودکی خلاق، شادی و دارای انعطاف‌پذیری مناسب شناخته می‌شوند.
کودکان دارای طبع سرد و تر
این کودکان عمدتا ریزنقش و نسبت به سایر کودکان دارای فعالیت‌های فیزیکی کمتری هستند. بیشتر می‌خوابند و با مصرف بی‌رویه مواد غذایی با طبع سرد مثل لبنیات کسلی و بی‌حالی در آنها افزایش پیدا می‌کند.
کودکان دارای طبع گرم و خشک
این کودکان هم جثه لاغر اما جنب و جوش و حافظه خوبی دارند. گرما این کودکان را به شدت آزار می‌دهد و اگر در مدرسه یا مهدکودک فضای پیرامونی آنها بسیار گرم باشد، دچار اضطراب می‌شوند.
کودکان دارای مزاج سرد و خشک
جثه این کودکان هم لاغر هستند. نسبت به دیگران عصبی‌تر و کم‌حوصله‌تر هستند و همین مساله هم باعث می‌شود که گوشه‌گیر و تمایلی به حضور در جمع نداشته باشند.
