«ال‌نینو» ناجی تشنگی ایران خواهد شد؟
مخاطب 24- سال ۱۳۹۴ بود که برای نخستین‌بار نام پدیده «ال نینو» در اخبار ایران جای گرفت و مردم با روزهای پربارش مواجه شدند که نتیجه ال نینو بود؛ حال بار دیگر این پدیده در راه ایران است.
«ال نینو» پدیده ای است که هر چند سال یکبار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر کره زمین می‌شود و امسال طبق پیش بینی ها قرار است پاییز و زمستان پربارشی را برای ایران رقم بزند.
دانشمندان علوم جو و اقیانوس مدت‌هاست که کشف کرده‌اند ناهنجاری‌های فشار و دمای اقیانوسی (ال-نینو و لانینا) نقش مهمی در گردش‌های جوی و آب و هوا در مقیاس‌های کوچک و بزرگ ایفا می‌کنند و به ویژه در فصل سرد که سامانه‌های جوی پرفشار حاکم می‌شوند، این موضوع صادق است .
در این پدیده، دمای آب اقیانوس تا عمق ۲۰۰ متری در منطقه وسیعی از اقیانوس آرام استوایی به طور منظم بین فازهای گرم (ال‌نینو) و سرد (لانینا) جابجا می‌شود. به این پدیده نوسان جنوبی و به فاز گرم نوسانات جنوبی ال‌نینو گفته می‌شود که در انگلیسی مخفف آن ENSO است و به طور معمول هر یک تا ۳ سال یک تغییر فاز روی می‌دهد.
از رویدادهای ال‌نینو-لانینا به عنوان یک شاخص برای پیش‌بینی فصلی و اقلیمی در هواشناسی و اقلیم شناسی استفاده می‌شود و انتظار می رود رویداد ال‌نینو در آب و هوای فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۲ تأثیرات مهمی بر جای بگذارد. بر اساس آخرین داده‌ها، ناهنجاری ال‌نینو در حال رشد است و وقوع یک رویداد متوسط تا قوی ال نینو مورد انتظار است که تأثیرات گسترده‌ای آب و هوایی در فصول پاییز و زمستان ۱۴۰۲ در مناطق مختلف جهان خواهد داشت. همچنان که تحت تاثیر شروع ال‌نینو در تابستان ۱۴۰۲ و البته در کنار سایر عوامل با رویدادهای مختلفی مانند آتش سوزی جنگل‌ها و وقوع دوره‌های گرم بی‌سابقه در مناطق مختلف جهان و به‌خصوص در جنوب اروپا، جنوب‌شرق آسیا و آمریکای شمالی و جنوبی مواجه بودیم.
مطالعات و بررسی آماری بلند مدت (۵۰ ساله) رویدادهای ال‌نینو و لانینا همراه با رخدادهای بارش در فصول سرد سال در ایران نشان می‌دهد رویداد ال‌نینو و لانینا در میزان بارش تجمعی و الگوی دمایی تاثیرگزار است، اما تنها عامل تعیین کننده وضعیت هوای فصل سرد نیست و عوامل دیگری نیز می‌بایست مورد توجه قرار گیرد که این عوامل پیش‌بینی پذیری طولانی و چند ماهه مانند ال‌نینو ندارند.
مانند دورپیوند نوسان اطلس شمالی (NAO) که فاز و شدت یا دامنه نوسان آن تنها برای بازه زمانی دو هفته قابل پیش‌بینی است و بر آب و هوای ایران موثر است . بنابراین با رخداد ال‌نینو و لانینا نمی‌توان نتیجه مطلق برای وضعیت آب و هوا در فصل پاییز و زمستان پیش‌بینی کرد.تحقیقات آماری نشان داده است که معمولا با رویداد ال‌نینو غالبا بارش تجمعی پاییزی در ایران در شرایط مطلوب بوده و بارش‌های تجمعی در حد نرمال و فراتر از نرمال دریافت شده است. برعکس در سالهای وقوع شرایط لانینا در اکثر استانهای کشور بارش‌های تجمعی پاییزی به کمتر از نرمال گرایش د اشته است. طی سه سال اخیر تا انتهای سال ۱۴۰۱ شرایط لانینای متوسط در ایران حاکم بود و در این دوره به‌خصوص بار شهای پاییزی به طور استثنایی و شدیدا کمتر از نرمال بود. گرچه همین مطالعات نشان می‌دهند در برخی سال‌ها به ترتیب با وجود ال‌نینو یا لانینا بارش‌های کمتر یا بیشتر از حد انتظار یا نرمال روی داده است. با این تفاسیر برای پاییز و زمستان امسال با احتمال بالا با رویداد ال‌نینوی متوسط تا قوی مواجه خواهیم بود بنابراین انتظار می‌رود، در کنار سایر عوامل تاثیرگذار و دورپیوندهای موثر، بارش تجمعی مناطق مختلف کشور در پاییز و نیمه اول زمستان ۱۴۰۲ و به‌خصوص در نیمه غربی به حد نرمال و فراتر از نرمال برسد بطوریکه خروجی مدل‌های عددی پیش‌بینی فصلی بیانگر احتمال بالای ( ۵۰ تا ۷۰ درصد ) برای وقوع بارش‌های نرمال تا بیش از نرمال در فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۲ است.
وقوع بارش‌های سیل‌آسا
فیروز قاسم زاده، سخنگوی صنعت آب ایران در این خصوص گفت: با توجه به پیش‌بینی‌های انسو، پدیده ال‌نینو به عنوان فاز گرم انسو در جهان حاکم است و اقلیم ایران نیز به‌طور نسبی از این پدیده متاثر است.
او گفت: بررسی نتایج پیش‌بینی‌های فصلی برای پاییز و زمستان پیش‌رو، نشانگر این است که به جز در جنوب و جنوب شرق کشور در استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، خراسان جنوبی و یزد که دارای شرایط بارشی نرمال و اندکی بالاتر از نرمال خواهند بود، سایر بخش‌های کشور با افزایش بارش و شرایط فوق‌نرمال روبرو خواهند بود.
قاسم‌زاده ادامه داد: وقوع چنین شرایط فوق‌نرمال در فاز ال‌نینو، خبر از وقوع بارش‌های سنگین و سیل‌آسا دارد و در صورت تحقق پیش‌بینی‌های فصلی، انتظار آن می‌رود که بخش عمده کشور در پاییز و زمستان پیش‌رو با وقایع حدی اقلیمی مواجه بوده و بارش‌های شدید و رودخانه‌های سیلابی را تجربه کنند.
قاسم‌زاده تاکید کرد : آنچه که از تجربه سالهای قبل و وقوع سیلاب در فاز ال‌نینو در سطح ایران و دنیا حاصل شده‌است، معمولاً این سیلاب‌ها دارای دبی‌های بالا و خارج از تاب‌آوری رودخانه‌ها است که البته شرایط بارش‌های حال حاضر در برخی کشورهای دنیا از جمله ایران، مؤید همین موضوع است. در سالی که آثار پدیده ال‌نینو در کشور ما نمود می‌کند، دیگر خشکسالی اقلیمی در آن سال نداریم؛ در واقع باید منتظر شروع سال آبی جدید، به عنوان یک سال پربارش و با وقوع سیلاب به ویژه در ماه های پایانی زمستان و ابتدای بهار باشیم.
همچنان مبهم
با این‌حال رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور مدعی است که از آنجایی‌که این پدیده در اقیانوس آرام شکل می‌گیرد که تقریباً ۲۰ هزار کیلومتر با کشورمان فاصله دارد اثر مستقیمی بر ایران ندارد.
احد وظیفه با ذکر اینکه با وقوع پدیده ال‌نینو در برخی مناطق دنیا پدیده‌های ترسالی و در برخی مناطق خشکسالی روی می‌دهد می گوید: شمال استرالیا، فیلیپین، اندونزی، چین و… از جمله مناطقی هستند که تحت‌تأثیر این پدیده قرار می‌گیرد و که اثر خشکسالی در آنها ملموس است.
به گفته او در بازه زمانی ۳ تا ۷ سال یکبار دما از نرمال بالاتر می‌رود و یکبار از نرمال پایین می آید کمااینکه طی سال منتهی به پایان سال گذشته، پدیده لانینو باعث شد بارش‌های پاییزی ایران از نرمال کمتر باشد. به همان نسبت نیز ال‌نینو از غرب تا شرق اقیانوس آرام را دچار تغییر دما و به طبع تغییر گردش جوی، آب‌وهوای مناطق مختلف می کند.
او ادامه می دهد: بررسی تاریخچه اقلیمی ۴۰-۵۰ سال گذشته نشان می دهد که هر ۱۰-۱۱ سال یکبار شاهد لالینو و به همان نسبت بعد از آن شاهد ال‌نینو بوده‌ایم.
با این حال وظیفه معتقد است؛ از آنجایی‌که ایران از این منطقه فاصله بسیاری دارد، تأثیرات ال‌نینو به شدت مناطقی که نزدیک به آن قرار دارند، نیست. رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشورنیز البته به تاثیر ال‌نینو برافزایش بارش‌ها تاکید می کند اما در عین حال می افزاید: مثلا ال‌نینو در جنوب غرب آمریکا باعث افزایش قابل توجه بارش‌ها می‌شود بطوریکه معمولا در این مناطق پیش‌بینی‌ها ۸۰ تا ۹۰ درصد محقق می‌شود.
ال‌نینو تا چه حد قابل پیش بینی است؟
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: اصولا پدیده‌هایی مانند ال‌نینو که پدیده هایی عظیم و بزرگ‌مقیاس هستند را می‌توان برای آب‌وهوا ۶ ماه تا یک سال آینده پیش‌بینی کرد، اما برای پدیده‌هایی مانند جریان نائو (NAO) فقط می توان برای ۱۵ روزآتی این پدیده را پیش بینی کرد. هم اینک ۸ تا ۱۰ مرکز جهانی هستند که که مدل های فصلی را پیش‌بینی می‌کنند. این مراکز امسال اعلام کرده اند که ال‌نینو رخ خواهد داد. اما این به معنای بارش‌های شدید و زیادتر از نرمال در کشور نخواهد بود جرا که بارش ها به شاخصه های متعددی وابسته هستند و وقوع ال‌نینو تنها نمی تواند ملاکی باشد برای پربارش بودن.
او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا این پدیده جوی نمی تواند باعث بروز سیل و سیلاب و … در کشور ما شود نیز می گوید: همانطور که گفتم قرار نیست ال‌نینو به ایران بیاید، این پدیده در اقیانوس آرام شکل می‌گیرد که تقریباً ۲۰ هزار کیلومتر با کشورمان فاصله دارد اما در هر حال پیش‌بینی ما هم این است که با توجه به جمیع فاکتورهای موثر، «احتمالا» پاییز و زمستانی با بارش های در حد نرمال و حتی شاید بالاتر از آن را داشته باشیم بخصوص در مناطق جنوبی کشور که نزدیکتر به کانون ال‌نینو هستند.
گرچه این پیش‌بینی‌ها صددرصدی نیستند و ممکن است اتفاق نیفتند ولی بهتر است در رابطه با اثرگذاری ال‌نینو برای پاییز و زمستان پیش‌ِرو پیش‌بینی کنیم. گرچه نباید با چنین اظهاراتی مردم را وحشت زده کرد!
منبع: تابناک
