عقیم سازی سگ‌ها و گربه‌ها ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه می‌خواهد
انتشار چندین باره از جمعیت بسیار بالای سگ‌های رها و بدون صاحب در جاده‌ها و اطراف آن‌ها در روز‌های اخیر در فضای مجازی بار دیگر زنگ خطر برهم خوردن تعادل در محیط زیست را به بلندترین اصوات خود به صدا درآورد به نحوی که هر مخاطب و کاربر فضای مجازی در جستجوی پاسخ این پرسش برآمد که در میان انبوه سگ‌ها چه اتفاقاتی برای انسان متصور است؟ تصور اینکه در موقعیتی خودروی عبوری از جاده‌ها در موقعیت تجمع این سگ‌ها متوقف شده و از حرکت باز ایستد و زمان نامناسبی از نظر درخواست کمک باشد، سرنشینان خودرو چگونه با سیل سگ‌ها مواجه خواهند شد؟
وزارت بهداشت در رابطه با وجود سگ‌های بدون صاحب و افزایش صعودی جمعیت آن‌ها هشدار داده و هزینه درمان گزش توسط سگ‌های بدون صاحب برای شهروندان را ۱۵ میلیون تومان برآورد کرده که به طور کامل توسط دولت پرداخت خواهد شد، همچنین در آمار دیگری مربوط به سال ۱۳۹۸ تعداد حیوان گزیدگی سالانه بیش از ۲۳۴ هزار مورد گزارش شده است، در این میان مهار کامل بیماری هاری از دغدغه‌های جدی شبکه بهداشت و درمان کشور و جزء برنامه‌های مشترک کشور‌های جهان تا ۹ سال آینده است. سگ‌ها جزء اصلی‌ترین عامل شیوع و گسترش بیماری هاری شناخته شده‌اند و وقتی به صورت بدون صاحب زیست کنند به دلیل فقدان بهداشت و واکسیناسیون همواره در معرض انواع بیماری خطرناک خواهند بود، بررسی دامپزشکان نشان داده هر سگ بدون صاحب دست کم به پنج تا شش بیماری خطرناک مبتلاست و تهدید جدی برای گسترش بیماری است.
اما چرا با وجود چنین مخاطراتی جمعیت سگ‌های بدون صاحب در ایران روز به روز در حال بیشتر شدن است؟ در یک آمار غیر رسمی پیش بینی شده با روند پیش رو تا ۱۰ سال آینده یعنی تا سال ۱۴۱۰ جمعیت سگ‌های بدون صاحب کشورمان بالغ بر ۸۰ میلیون خواهد رسید و این پیش بینی نشان می‌دهد که بحران بزرگی با آثار و تبعات مخرب و وسیع پیش رو خواهد بود.
«مخاطب۲۴» موضوع سگ‌های بدون صاحب را از منظر چیستی و چرایی ازدیاد جمعیت در گفت وگو با یکی از کارشناسان محیط زیست بررسی کرده است. «حسین آخانی» کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه، که بار‌ها شهروندان را از غذا رسانی به سگ‌ها منع کرده و نسبت به افرایش جمعیت آن‌ها هشدار داده، در پاسخ به این پرسش که علت هشدار‌های شما و اِشکال غذا رسانی به سگ‌ها چیست؟
گفت:«در کره زمین ۳ موجود منهای انسان وجود دارد، موجودات وحشی که در محیط‌های طبیعی زندگی می‌کنند و خودشان چرخه زیستشان را با توجه به شرایط و مواد غذایی موجود تکمیل می‌کنند، این موجودات چه گیاه باشند و چه جانور روال طبیعی خود را طی می‌کنند، گروه دیگر موجودات اهلی‌شده هستند و این موجودات توسط انسان مدیریت می‌شوند و غذای آن‌ها تامین شده و مصرف انسانی دارند مانند دام که در صنعت غذایی انسان جای دارد و یا حیواناتی، چون اسب و شتر که مورد استفاده انسان برای مقاصد حمل و نقل هست، همینطور این گروه اهلی‌سازی شده‌ها شامل گیاهانی، چون گندم، جو و برنج است که توسط انسان پرورش یافته و غذای گیاه تامین می‌شود و در نهایت مصرف انسانی دارد، گروه سوم موجودات با عنوان موجودات مهاجم شناسایی می‌شوند.»
سگ‌های بدون صاحب گونه‌های مهاجم در طبیعت هستند
وی افزود:«موجودات مهاجم شامل حیوانات وحشی منتقل شده از زیستگاه اصلی به زیستگاه دیگر، همچنین شامل موجودات اهلی‌شده می‌شوند که در مورد حیوانات اهلی ممکن است زمانی از آن‌ها استفاده می‌شده و رها شدند و در حال حاضر که تحت کنترل نیستند به شکل مهاجم زندگی می‌کنند.»
این استاد دانشگاه تهران، گونه‌های مهاجم را عامل ایجاد انواع اشکال و اختلال در طبیعت و محیط زیست دانست و ادامه داد:«گونه‌های وحشی و اهلی جانوری و گیاهی در جایگاه خود مشکلی ندارند آنچه در طبیعت زیست می‌کند به عنوان موجود وحشی فاقد اشکال است و انسان لازم است از طبیعت به همان شکل موجود حفاظت کند، گونه‌های اهلی نیز تحت کنترل و مدیریت انسان هستند و از نظر جمعیت و بیماری تحت مدیریت انسان است، اما مشکل فعلی دنیا موجودات مهاجم است، این‌ها مانند سگ و گربه‌های ولگرد زمانی تحت مدیریت انسان بودند و به دلایلی از مدیریت انسان خارج شده مثلا فردی سگ گله خود را رها کرده و یا سگ خانگی که رها شده، این سگ‌ها در مناطق شهری از زباله‌های در دسترس به عنوان غذا تغذیه کرده و اینطور به عنوان موجود مهاجم جمعیت آن‌ها افزایش یافته است.»
آخانی افزود:«موش‌ها، حتی حشرات هم موجودات مهاجمی هستند که با دسترسی به زباله‌های شهری به عنوان یک گونه مهاجم رشد جمعیتشان رشد کرده و باعث گرفتاری و بیماری و آزار انسان می‌شود، موجودات مهاجم طی یک قرن اخیر در دنیا خسارت‌های بسیاری را وارد کردند و باعث انقراض گسترده دیگر گونه‌های جانوری طبیعی شدند، کشور‌هایی که علم محیط زیست در آنجا به طوری جدی مورد توجه است با گونه‌های مهاجم برخورد می‌کنند و اجازه تکثیر گونه‌های مهاجم را نمی‌دهند.
این کارشناس محیط زیست از سگ‌ها و گربه‌های ولگرد به عنوان دو گونه مهاجم با فراوانی بالا بر روی کره زمین یاد کرد و ادامه داد: این‌ها از کنترل انسان خارج شدند و به راحتی می‌توانند موجودات دیگر را از بین ببرند و به راحتی می‌توانند باعث انتقال بیماری بین انسان، خودشان و سایر موجودات شوند به همین دلیل کشور‌های پیشرفته قوانین بسیار سختگیرانه‌ای در رابطه با موجودات مهاجم مانند سگ و گربه دارند.»
ایران از نظر بین المللی متعهد است گونه‌های مهاجم را از اکوسیستم خود حذف کند
وی به کنوانسیون تنوع زیستی که ایران به ملحق شده است اشاره کرد و گفت:«ایران عضو کنوانسیون تنوع زیستی است و از این نظر الزام قانونی دارد که گونه‌های مهاجم را از اکوسیستم‌های خود حذف کند، شهر‌ها هم دارای اکوسیستم شهری هستند و ما اجازه نداریم اکوسیستم شهری را از سگ و گربه پر بکنیم و یا موش و البته گیاهان مهاجم و طبق قانون باید با این موجودات مهاجم مقابله کنیم، زیرا افزایش جمعیت آن‌ها موجب انقراض گونه‌های بومی کشورمان می‌شود.»
رهاسازی سگ‌ها پس از عقیم سازی اشتباه است
این استاد دانشگاه تهران، رها کردن گونه‌های مهاجم، چون سگ و گربه پس از عقیم سازی را مورد نقد قرار داد و افزود:«افزایش گونه‌های مهاجم شبیه یک نوع بیماری است که فرد مبتلا ممکن است گاهی با درمان‌های ساده بهبود پیدا کند و ممکن است گاهی بیماری جدی و شدید باشد در این صورت لازم است درمان جدی‌ترین هم صورت گیرد، مثلاً فردی که به آنفولانزا مبتلا شده به درمان جدی تری نیاز دارد، اما اگر فردی به کرونا مبتلا شود آن زمان مواجهه با بیماری متفاوت خواهد بود ممکن است ریه فرد مبتلا درگیر شده و نیازمند استفاده از اکسیژن شود ممکن است لازم باشد در آی سی یو بستری شود.»
آخانی افزود: «وقتی جمعیت یک گونه مهاجم زیاد می‌شود این طور نیست که یک نسخه واحد و عمومی بتواند برای رفع آن مشکل مفید باشد، متناسب با شرایط محیط و آسیبی که وارد می‌شود همچنین متناسب با جمعیت آن گونه و یا گونه‌های مهاجم و با توجه به گونه‌های در معرض انقراض گونه‌هایی که در آنجا وجود دارند، اینکه موجود مهاجم چه بیماری‌هایی را همراه خود دارد نوع برخورد در هر محیط متفاوت خواهد بود.»
نظر سلبریتی‌ها و افراد غیر متخصص در مورد سگ‌های ولگرد درست نیست
این کارشناس محیط زیست تصریح کرد:«این طور نیست که چند سلبریتی و یا افرادی که رشته آن‌ها مرتبط با محیط زیست نیست و تخصصی در این رابطه ندارند بتوانند در مورد این مسائل اظهار نظر درست کنند در کنار آن‌ها افراد دیگری که آگاهی کافی ندارند صرفاً بر اساس احساس گمان می‌کنند که کار درست را انجام می‌دهند و در فقدان آگاهی مافیای غذارسانی و عقیم سازی در مورد سگ و گربه شکل گرفته و هیچ کدام از این‌ها مبنای کارشناسی و فنی ندارد، اگر در کشور با مشکل زیاد شدن جمعیت سگ و گربه مواجه هستیم قبل از هر چیزی باید ابعاد ماجرا را مطالعه کنیم.»
آقاخانی تصریح کرد:«باید کارشناسان بررسی کنند و به عنوان مثال بگویند در کوه‌های توچال و درکه چه تعداد سگ ولگرد وجود دارد و نحوه تغذیه آن‌ها را بررسی کنند و از آن‌ها تست بگیرند که آیا حامل بیماری هستند پس از آن لازم است تیم‌های کارشناسی بررسی کنند که راهکار چیست به عنوان مثال اگر این سگ‌ها عادت کرده باشند که به انسان و سایر موجودات حمله کنند برخورد با این‌ها کاملاً متفاوت خواهد بود.»
رسیدگی به وضع سگ‌های بدون صاحب نیازمند بررسی و نظر کارشناسی است
وی در همین رابطه بیان کرد:«در پارک استنلی ونکوور وقتی کایوت‌ها به مردم حمله کردند با وجود آنکه کسی کشته نشد بلافاصله دستور صادر شد ۳۵ کایوت که مردم به آن‌ها غذا رسانی کرده بودند کشته شوند و می‌گفتند اگر این‌ها حمله را ادامه دهند این اقدام آن‌ها به عادت تبدیل می‌شود و برای مردم خطر آفرین خواهد بود.»
این استاد دانشگاه تهران بررسی ابعاد گونه‌های مهاجم در کشور توسط کارشناسان تاکید کرد و ادامه داد:«بر اساس جمعیت هر منطقه لازم است تحقیق صورت بگیرد و در بسیاری از موارد لازم است پزشک رفتارشناس سگ‌ها حضور داشته باشد و بر روی سگ‌ها مطالعه کند که اگر سگ‌ها خشن نبودند و به مردم حمله نمی‌کردند ممکن است بگوید که اشکال ندارد که این تعداد سگ در این منطقه رها باشند. اما اگر دامپزشک تشخیص داد که این سگ است که حمله می‌کند ممکن است آن سگ را دستگیر کنند و وارد پناهگاه شود ممکن است او را یوتانایز کنند.»
نسخه‌های اینستاگرامی معضل سگ‌های بدون صاحب را حل نمی‌کند
آخانی نسخه‌های اینستاگرامی را فاقد وجاهت دانست و گفت:«با این توصیه‌ها در شبکه‌های اجتماعی نمی‌توان مشکل به این بزرگی را رفع کرد البته سازمان‌های مسئول وظایف خود را انجام ندادند از جمله سازمان حفاظت از محیط زیست و شهرداری‌ها وزارت کشور که اجازه دادند این موضوع به یک بحران تبدیل شود و در حال حاضر دم کردن این بحران به دلیل معضلات اجتماعی که دارد بسیار سخت است، اما هنوز دیر نشده انتظار من این است که حالا که مجلس شورای اسلامی به موضوع ورود پیدا کرده است با موضوع صرفاً به روش چکشی برخورد نکنند.»
متخصصان محیط زیست بر عدم غذا رسانی به سگ‌های ولگرد اتفاق نظر دارند
آخانی خطاب نمایندگان مجلس گفت:«تقاضای من از مجلس شورای اسلامی این است که ضمن این که باید به حقوق حیوانات توجه شود باید به حقوق محیط زیست و حقوق انسان‌ها هم توجه شود، با توجه به خطراتی که افزایش این حیوانات برای امنیت و بهداشت عمومی دارند در مورد آن‌ها تصمیم گیری‌های کاملاً علمی صورت گیرد و به طور جدی از مسئولین انتظار دارم این آشفتگی و بی‌نظمی که هم اکنون وجود دارد و عده‌ای پول جمع می‌کنند و در حجم وانت گوشت و آشغال قصابی‌ها را برای این حیوانات ولگرد میریزند، این کار‌ها به عنوان عمل مجرمانه تعریف شود، و این موارد جمع آوری شود و سپس نظر کارشناسی و فنی در مورد آن‌ها ارائه شود.»
وی با تاکید بر لزوم استفاده از نظر یک تیم تخصصی در مورد سگ‌های بدون صاحب، عنوان کرد:«من به عنوان یک زیست شناس به تنهایی نمی‌توانم اظهار نظر کنم باید این مسائل کاملاً کار کارشناسی و تیمی باشد.»
وی یادآوری این که تقریباً همه متخصصان محیط‌زیست در مورد و سگ‌های ولگرد متفق القول هستند خاطرنشان کرد: «مساله غذا رسانی به سگ‌های ولگرد اتفاق اشتباهی که در کشور ما به دو صورت رخ می‌دهد ابتدا توسط افراد بیمار گونه که به این اقدام مبادرت دارند در حالتی که کشور ما با بحران آب مواجه است و بخش عمده مردم کشورمان حتی نمی‌توانند غذای سالم داشته باشند، اینکه ما حیوانات دیگر را بکشیم و این‌ها را خوراک سگ‌ها و گربه‌ها کنیم به هیچ عنوان این موضوع با اخلاق محیط زیستی سازگار نیست. یک حیوان گوشتخوار اگر جزئی از طبیعت باشد باید غذای خودش را از چرخه غذایی طبیعی تامین بکند و اگر مانند سگ و گربه جزئی از چرخه طبیعت نیست اجازه اینکه در طبیعت رها باشد را ندارد.»
یک NGO که در انگلیس و اروپا مورد توجه نیست برای سگ‌های ولگرد ما توصیه می‌کند
آخانی در مورد اظهار نظر حامیان حیوانات و دوستداران سگ‌ها و گربه‌های بدون صاحب در ایران مستند به دستور العمل FAO و ارجاع به ICAM و پاسخ به این پرسش که چقدر این مجموعه اعتبار بین المللی دارد؟ گفت:«ICAM یک NGO است که از مجموع چند NGO دوستداران سگ و گربه در کشور انگلیس ثبت شده است و اگر به صفحه آن مراجعه کنید، خودش را معرفی کرده و این NGO هیچ جایگاه بین المللی ندارد، ارتباطی هم به فائو ندارد و این یک دروغ بزرگ است، فائو سازمان خوار و بار جهانی است که اتحادیه بین دولت‌هاست و ارجاع عده‌ای در ایران، نوعی شگرد تبلیغاتی است که معمولاً طرفداران سگ و گربه گاهی مواقع انجام می‌دهند. اتفاقا فائو به دستور العمل سازمان بهداشت جهانی حیوانات برای کنترل جمعیت سگ‌ها و گربه‌ها ارجاع داده و معنای این ارجاع این نیست که باید این دستور العمل را در کشورتان اجرا کنید، مانند بسیاری از دستور العمل‌های درمانی و یا حقوقی است که در همه کشور‌های دنیا یکسان نیست. هر کشوری مجاز هست متناسب با جمعیت گونه‌های مهاجم و شرایط اکولوژی و بودجه مورد نیاز تصمیم بگیرد.»
این زیست شناس در مورد دستور العمل ICAM گفت:«کسانی که در ایران این دستور العمل را تبلیغ می‌کنند باید توجه کنند حتی در کشور‌های اروپایی هم این دستور العمل را اجرایی نمی‌کنند، قوانین انگلیس را که اتفاقاً دفتر ICAM در آنجا وجود دارد را مطالعه کنید و بررسی کنید که کدام یک از قوانین این کشور بر اساس دستور العمل این NGO تدوین شده؟ از آنجائیکه ICAM در اروپا جایگاهی ندارد دستور العمل‌های خودش را در کشور‌هایی اعمال می‌کند که گرایش‌های عمومی برای حمایت از سگ‌ها و گربه‌ها وجود دارد، مانند آمریکای لاتین و جنوب شرقی آسیا اعمال می‌کند.»
شهرداری بودجه عقیم سازی ۱۰ سگ در روز را دارد
وی به مصاحبه مسئول مربوطه در شهرداری در رابطه با سگ‌های بدون سرپرست گفت:«این مقام شهرداری تهران اعلام کرد با توجه به منابع مالی شهرداری تهران هر روز فقط امکان عقیم سازی ۱۰ سگ را داریم. برای عقیم کردن هر سگ ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان پول نیاز است، این رقم تا ۳ میلیون تومان هم می‌رسد، فرض کنید بخواهیم ۱۰ میلیون سگ و گربه را عقیم کنیم به رقم نجومی ۱۰ هزار میلیارد تومان پول نیاز داریم در صورتیکه بودجه کل سازمان حفاظت محیط زیست که باید از همه تنوع زیستی کشور حفاظت کند در سال هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان هست. قطعاً پول مورد نیاز عقیم سازی سگ‌ها و گربه‌ها در اختیار دولت نیست و البته با خسارت‌های بعدی این حیوانات چه کار خواهد کرد؟»
مردم برای مقابله سیاسی با حکومت حامی سگ‌های بدون صاحب شدند
آخانی عملکرد صدا و سیما در موضوع سگ‌ها و گربه‌های بدون صاحب را بد دانست و افزود:«کسانی که در موضوع سگ‌ها فعال هستند نفوذ دارند و اقلیت کوچکی هستند و بسیار فعال هستند، تا حدودی هم این موضوع با مسائل سیاسی در هم آمیخته و عده‌ای حمایت از سگ‌ها را نوعی مبارزه با حکومت می‌دانند در حالیکه در کشور ما مسئولان به تخریب محیط زیست توسط گونه‌های مهاجم توجه ندارند.»
