رفاقت من با سردار سلیمانی در جریان مذاکره با آمریکایی‌ها در خصوص افغانستان و عراق شکل گرفت
مخاطب24:محمد جواد ظریف وزیر خارجه سابق کشورمان در کلاب هاوس حضور یافته و به سوالات متعدد درباره برجام پاسخ گفت.
وی در بخشی از صحبت‌های خود گفت: من نماینده ایران در کنفرانس بن بودم؛ اما بدون شهید سلیمانی نمی‌شد آن حضور فعال را در کنفرانس بن مربوط به افغانستان را داشت.
وی در بخش دیگری یادآور شد: چه شد که بوش گفت محور شرارت؟ در ژانویه ۲۰۰۲، دو هفته قبل از سخنرانی بوش، یک کشتی حامل سلاح برای عرفات در کرانه باختری توسط اسرائیل کشف شد؛ این کشتی «کارن ای» نام داشت، این واقعه باعث امنیتی‌سازی مجدد از سوی اسرائیل شد.
ظریف گفت: در پایان دوره آقای خاتمی توانسته بودیم اجماع امنیتی علیه ایران را با مشکل مواجه کنیم، اما آمدن احمدی‌نژاد همه‌چیز را تغییر داد.
ظریف در پاسخ به این سوال که چقدر مطرح کردن بحث هولوکاست در آغاز اجماع‌سازی علیه ایران نقش داشت، گفت: سخنرانی هلوکاست بسیار مهم بود زمانی که آقای عراقچی در آن جلسه حضور داشت و آقای احمدی‌نژاد در آن جلسه موضوع هولوکاست را مطرح کرد من به آقای عراقچی گفتم بیچاره شدیم. قبل از آن جلسه همیشه جلسات مربوط به اسرائیل در ضدیت با آن بود، اما بعد از سخنرانی احمدی‌نژاد در جلسات فضای همبستگی با اسرائیل ایجاد شد؛ لذا این موضوع بسیار تاثیر گذاشت.
وی افزود: نکته بعدی اینکه وزارت خارجه در همه دنیا مجری است و فقط ممکن است در بخش‌هایی از تصمیم‌سازی نقش داشته باشد در ایران رهبری تمصمیم‌گیر است و آمریکا این مورد بر عهده رئیس‌جمهوری است. در دوران احمدی نژاد در هیچ موضوعی مورد مشورت قرار نمی‌گرفتم. رهبری به نظرات من علاقه داشتند و سعه صدر بیشتری داشتند.
ظریف عنوان کرد: تمام مذاکرات و صورت جلسات را برای رهبری می‌فرستادیم؛ ایشان هر وقت می‌خواستند نظر می‌دادند و هر موقع می‌خواستند نظر نمی‌دادند. این موضوع نیز مطرح شد که در متن برجام به این صورت نبود که کلمه به کلمه آن را موافقت کنند نه به این صورت نبود در آنجا که نیاز نبود با دانش خود مذاکره را پیش می‌بردیم و در آنجا که نیاز به مشورت و اجازه بود از رهبری اجازه می‌گرفتیم.
وی در ادامه گفت: در مذاکرات افغانستان اگر کمک شهید سلیمانی در پشت پرده نبود ایران نقش زیادی نمی‌تواند داشته باشد. درباره جنگ عراق سه دور با آمریکا مذاکره کردم که دو بار قبل از جنگ بود که همه آن با اجازه صورت گرفت. در همه این موارد بحث‌هایی که با آمریکا داشتیم، با سردار سلیمانی هماهنگ بودیم و رفاقت من با ایشان در این دو مذاکره افغانستان و عراق شکل گرفت؛ لذا حتما دستاورد‌های بی‌نظیری داشتیم نه آنکه من مسئول مذاکرات بودم، اما اعتقاد دارم قدرت و توان ما این است که با هماهنگی میان دیپلماسی و میدان دستاورد‌های خوبی درباره این دو کشور داشتیم که متاسفانه در زمینه افغانستان همه آن دستاورد‌ها از بین رفت.
ظریف در ادامه گفت: نقش آقای جلیلی به عنوان دبیر شورای امنیت ملی در مذاکرات هسته‌ای بسیار برجسته شد و موضوعات دستور کار مذاکرات هم درباره صلح جهانی، بحرین و سوریه مطرح شد و حتی کار را به این سمت کشاندند که اروپا را هم باید هدایت کرد. اما این موضوعاتی نبود که ما وارد آن شویم به جز مسائل هسته‌ای نباید وارد بحث دیگری می‌شدیم، اما آقای جلیلی می‌خواست که درباره صلح جهانی سوریه و بحرین بحث شود.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه مذاکره محلی برای قانع کردن طرف نیست، گفت: مذاکره برای گوش دادن و بررسی نقاط حساس طرف مقابل است که بر اساس نیاز‌های خود محور توافق را برجسته کنید. مذاکره برای اقناع طرف مقابل به وجود نیامده است. مذاکره‌کننده‌ای موفق است که بیشتر گوش دهد تا نقاط حساس را به وجود بیاورد و بعد بر اساس آن توافق کند. خیلی زمان طول می‌کشید که مکان و زمان مذاکره به توافق برسند و بعد مذاکره‌کنندگان ۵ دقیقه درباره مسائل هسته‌ای صحبت کنند. در مذاکره باید محکم صحبت کنید و توقع نداشته باشید که طرف را قانع کنید. شما اگر هم بخواهید پیش‌دستی کنید که هر زمان حرف بزنید و آن نقاط را جمع کنید باید گوش کنید تا پیچیدگی را برطرف کنید.
ظریف در بخش دیگری گفت: آشنایی من با مرحوم اکبری در سال ۱۹۸۸ و در سال‌های پایان جنگ بود. در سال ۷۸ سی‌تی‌بی‌تی که در حوزه هسته‌ای بود، ایجاد شد که فضاسازی علیه این موضوع را آقای اکبری در محور وزارت دفاع آن زمان شکل داد و گسترش پیدا کرد که علیرغم نظر شخص رهبری بود. به هر حال این بازی از آن زمان شروع شد. علیرغم آنکه اعدام هیچ کس را دوست ندارم و اعدام ایشان را هم دوست ندارم اختلاف من و اکبری از CTBT شروع شد؛ او به شدت در وزارت دفاع آن زمان علیه CTBT صحبت و فضاسازی کرد. اکبری گفت من سردمدار مخالفت با CTBT بودم؛ پایه ریزی دعوای هسته‌ای از همین موضوع شروع شد.
وزیر خارجه پیشین کشورمان در بخش دیگری خاطرنشان کرد: اگر می‌خواهید مبنای فکری برجام را ببینید که ما نوشتیم یا گروه بحران آمریکا به طرح من که در سال ۲۰۰۵ در فرانسه بود، رجوع کنید. اگر آقای احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور نبود می‌توانست آن طرح به نتیجه برسد، اما با تغییر شرایط و تاخیر زمانی دوباره شروع به مذاکره کردیم. آن زمان ما تحریم نبودیم و رشد ما ۷ درصد بود، اما رشد ما زمان آغاز مذاکرات منفی ۷ درصد بود. آن هشت سال اعتقاد دارم شرایط بدی را بر کشور تحمیل کرد.
ظریف در بخش دوم که مربوط به دوران وزارت خود در دولت روحانی بود، گفت: دو واقعه که بحث هسته‌ای در ریاست آقای روحانی چگونه شروع شد وجود دارد که باید به آن توجه کنیم. بحث مذاکرات و انتخابات ریاست جمهوری است. در بحث مذاکرات مسقط یک سال قبل از آغاز دولت یازدهم و دوازدهم علیرغم مخالفت دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس شورای امنیت با مجوز رهبری آغاز شد مذاکرات مسقط تابوشکنی بود که توسط برادر عزیزم دکتر صالحی انجام گرفت و علیرغم کارشکنی شدید جلیلی و مخالفت احمدی نژاد برگزار شد.
وی ادامه داد: دور دوم مذاکرات با حضور خاجی و برنز در مسقط شکل گرفت. دعوا بر سر غنی‌سازی بود. مذاکرات نهایت به توافق ژنو و بعد برجام رسید و شروع آن مربوط به یک سال قبل از دولت آقای روحانی بود.
ظریف تصریح کرد: نکته بعد انتخابات سال ۹۲ است. هدف تحریم این بود که فاصله بین مردم و دولت بیاندازد تا مردم به حاکمیت فشار بیاورد تا به خواسته مردم تن دهد. هدف سیاسی تحریم به نوعی ترورسیم است تا فشاری به مردم و از آن طریق فشار به دولت بیاورد. اما در انتخابات سال ۹۲ تروریسم اقتصادی نتوانست فاصله‌ای بین مردم و دولت بیاندازد و با حضور ۷۳ درصدی مردم شکل گرفت و پشتوانه مردمی راه مذاکره را باز گذاشت. روحانی فرد با سابقه مذاکرات بود و اعلام کرد سیاست تعامل سازنده با جهان را دارد و در غیرامنیتی‌سازی ایران نقش داشت. یک هدف مذاکرات برداشتن تحریم بود، اما هدف اصلی برجام شکست اجماع جهانی علیه ایران بود. این دو عامل را باید برای قبل از مذاکرات برجام در نظر بگیریم؛ بنابراین نظام قبل از دولت روحانی تصمیم گرفته بود که به این سمت برود. در شهریور ۹۱ با دوستان اقتصادی برنامه‌ای پیش‌بینی کردیم که زمان به ضرر ما است چراکه تحریم‌ها تحول کیفی دارند و ایران از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ از بازار نفت جهان حذف شده بود.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: ما مذاکرات را در مسقط ادامه دادیم و چند دور مذاکره با آمریکایی‌ها داشتیم و در کنار آن مذاکرات با ۵+۱ را شروع کردیم. اولین شرط من برای موگرینی این بود که طرف مقابل من باید وزیر باشد. مذاکره به سطح وزرا رسید. طولانی‌ترین حضور وزیر خارجه آمریکا در خارج از کشور مربوط به دوره جان کری درباره مذاکره هسته‌ای بود. معاونین هم مذاکره می‌کردند که راهکار مذاکراتی داشته باشند. این حرکت اول بود که صورت گرفت.
ظریف در ادامه گفت: ما کل روند مذاکره را در همان جلسه اول پی‌ریزی کردیم. در دور اول مذاکراتی تصویر آینده مذاکره را طراحی کردیم. در دور دوم مذاکرات در جریان متنی که با ما توافق کردند فرانسه از کوره در رفت و گفت این توافق بدبخت‌ها است که ما با تلاش دوستان در نوامبر یعنی آذرماه ۹۲ به توافق رسیدیم. تحت هیچ فشار زمانی نبودیم، اما توافق صورت گرفت. ما در این مذاکرات اجازه غنی‌سازی را گرفتیم. خواهش می‌کنم تیتر‌های کیهان را بعد از توافق ژنو بخوانید. در این حد مطئن نبودند که غنی‌سازی را داشتیم، اما حالا چطور گرفتیم. از ماه فوریه یعنی دی ماه و بهمن ماه مذاکرات برای رسیدن به برجام شکل گرفت که اولین ضربه را از روسیه خوردیم که روسیه به آمریکا گفت تمام نیاز نیروگاه بوشهر برای حیات را تضمین کردیم و آن را انجام خواهیم داد. اما طراحی ما این بود که بر اساس نیاز‌های ما باید انجام شود. این ضربه اول را خوردیم و متاسفانه حل این مشکل دشوار بود. من اعتقاد دارم ما باید با روسیه روابط راهبردی داشته باشیم. معتقدم وارد جهان پساقطبی شدیم و قطبی قرار نیست شکل بگیرد و چین تصمیم ندارد قطب شود و برنامه‌های خود را به شکل ماهرانه انجام داده است و می‌تواند مورد توجه و نمونه قرار بگیرد.
وی گفت: خیلی‌ها می‌گویند چرا درباره موارد دیگر مذاکره نکردید. در پاسخ باید بگویم سیاست علم امکانات است نه علم آرزوها. من علاقه داشتم درباره مسائل دیگر مذاکره می‌کردم، اما امکانات همین بود. بنده با یک رای بودم. تصمیمی‌گیری در نهاد بالاتری صورت گرفته است، قرار نیست وزیر خارجه همه تصمیمات را بگیرد و همانطور که قرار نیست میدان همه تصمیم‌گیری است. من این انتخاب را نداشتم راجع به همه موضوعات مذاکره کنم و فقط می‌توانستم راجع به مسائل هسته‌ای مذاکره کنم. من نظر خودم را داشتم، اما سیاست، علم شدنی‌هاست و نه علم آرزوها. برخی در این دو روز به من حمله کردند که می‌گویم آرمان نداشته باشید که خیلی حرف بچگانه‌ای است.
وزیر خارجه سابق کشورمان گفت: ما تا فروردین ۹۴ بر اساس دستورالعمل‌ها و خط قرمز‌هایی که داشتیم فقط در رابطه با مسائل هسته‌ای صحبت می‌کردیم و پس از آن وارد رفع تحریم شدیم. اتفاقا اعتماد به توانمندسازی ملت بود که ایران به یک قدرت تبدیل شد. این اعتماد به مردم بود. اگر دوستان قرار است به من حمله کنند توجه کنند که دارند برداشت نادرست از حرف‌های امام می‌کنند.
ظریف در ادامه گفت: الحمدلله مداح‌ها و امثال حاج محمود کریمی اینقدر انگلیسی‌شان خوب شده که می‌توانند بگویند ظریف زبان انگلیسی بلد نیست. هرکس بگوید در روابط بین‌الملل می‌توان تضمین گرفت، عوام است. اگر برجام خیانتی بدتر از ترکمنچای است، چرا آن را دور نمی‌اندازید؟ پاره کنید و دفنش کنید. ما دو سال است کاره‌ای نیستیم، هنوز دوستان به دنبال همان برجام هستند. هدف طائب رئیس پیشین سازمان اطلاعات سپاه از ساخت گاندو زدن من بود؛ فکر می‌کرد من نایاک را تاسیس کرده‌ام. اما نایاک هیچ ارتباط مالی با ایران ندارد. دوستان، عاشق ترامپ هستند و دوست داشتند او پیروز شود. می‌گویند یک دیوانه‌ای یک سنگی انداخته در چاه که صد عاقل نمی‌توانند درش بیاورند. اگر اینطور است چرا این عاقل‌های شما همچنان دنبال همان برجام هستند؟
وی در ادامه گفت: رقبای ما نگران این بودند که ما اجماع امنیتی‌سازی را شکست دهیم که سعودی‌ها هم خیلی نقش ایفا کردند و برای مدت شش ماه برجام را معطل کردند. آمریکا ابرقدرت نیست، گفتم اگر هر خواسته‌ای را داشته باشند می‌توانستند انجام دهند آمریکایی‌ها از هر فرصتی استفاده کردند تا امتیاز بیشتر بگیرند، اما در آخر نشان دادیم برجام به شکلی نوشته شده که نمی‌توانند از آن خارج شوند.
ظریف تصریح کرد: هرجا هماهنگی وجود داشته موفق بودیم و بحث امنیتی و امنیتی‌سازی شکل نگرفته است. هر جا کمک کردیم تا قاب امنیتی‌سازی شکل بگیرد، ما موفق نبودیم. خیلی از اقدمات موشکی ممنوع نبوده و هیچ محدودیتی در برجام در حوزه موشکی نداشتیم. ما در متن مذاکره طراحی موشک دارای قابلیت کلاهک هسته‌ای و عنصر اراده را وارد کردیم و بنابراین هیچ اقدامات غیرقانونی نداشتیم و اصرار کردیم آن را در داخل ثابت کنیم، اما کسی ما را باور نمی‌کرد، اما وزیر خارجه اسرائیل را قبول می‌کردند. در برجام هیچ ممنوعیتی در حوزه موشکی نبود، اما کسی قبول نمی‌کرد. در بسیاری از جا‌ها میدان ضرر نزد به دیپلماسی.
وزیر خارجه پیشین کشورمان در ادامه گفت: من دوست ندارم درباره افراد در حوزه میدان صحبت کنم. میدان همان حوزه نظامی بود، یک انسجام داخلی مربوط به وزیر کشور، حوزه سیاست خارجی مربوط وزارت امور خارجه و حوزه امنیت مربوط به دبیر شورای امنیت است. این پنج رکن اعضای شورای عالی امنیت بود. این افرادی که حضور دارند باید توسط دبیرخانه هماهنگ شوند که دبیر شورای عالی امنیت ملی این هماهنگی را به وجود نیاورد. دبیر شورای عالی امنیت موظف بود که هماهنگی را به وجود بیاورد که در این موارد نقصان داشتیم که در آن ویس کذایی صحبت شد.
ظریف در ادامه گفت: سعودی و اسرائیل در امنیتی کردن و ایجاد اجماع جهانی و ترساندن دنیا از ایران به خطر افتاده بود و نمی‌خواستند برجام به نتیجه برسد و آن موقع سعودی‌ها در وین به کری گفت قول دادند قیمت نفت را آنقدر پایین می‌آورند که ایران را مجبور به پذیرش موارد سخت خواهد کرد، اما آن چیزی که دست پیدا کردیم تفاوت چندانی پیدا نکرد و حتی به نفع ما شد. من معتقدم با توافقی که آن وقت انجام شود قول سعودی‌ها برای فشار نفتی کاملا رد شد.
وی تصریح کرد: نکته بعدی اینکه در واقع این واقعیت وجود داشت که برجام زنجیر را از پای ما باز کرد و قرار نبود به ما دویدن یاد بدهد. امارات و سعودی‌ها در بانک‌ها شرکت‌های دانش‌بنیان سهام عمده خریداری کردند. قرار نبود برجام ما را وارد بازار جهانی کند، اما با توافق برجام دو سال تورم پایین و رشد بالای اقتصادی را شاهد بودیم و متاسفانه بیشترین نقش را در برهم زدن برجام صدا و سیما ایفا کرد و حملات بسیار بدی انجام داد. بروید ببینید که امید را چه کسی شکاند که گاندو پرهزینه و کوچکترین آن بود.
ظریف تصریح کرد: من از چین گله‌ای ندارم چینی‌ها بر اساس منافع خودشان کار می‌کنند. من به شدت از برقراری با روابط سعودی حمایت می‌کنم، اما با چشمانی باز. ما جلسه شورای عالی امنیت ملی را در همان زمان حمله به سفارت عربستان داشتیم. یکی از موارد نادری که بود آقای جلیلی مخالف حمله به سفارت بود و اجماع و موافقت آقای جلیلی باعث شد که این موضوع را کنترل کنیم. به جد یقین دارم اگر این اتفاق نمی‌افتاد، در شرایط بسیار بهتر می‌توانستیم روابط با عربستان را بهبود دهیم.
وی در ادامه گفت: در اردبهشت ۹۸ یعنی زمانی که تحریم ترامپ علیه ایران عملیاتی شد، عمران خان به ایران آمد به ایشان پیشنهاد کردم ما باید اعلام کنیم اگر اتحادیه اروپا منافع ما را در برجام تامین نکند، در آن حدی که توافق کرده ایران ظرف مدتی از NPT خروج می‌کند و نامه خروج از این معاهده را به دبیر کل ارائه کردیم و این امکان وجود داشت و طراحی آن را بلد بودم که انجام دهم که اگر مذاکرات به نتیجه نرسید ظرف مدتی مذاکرات را طولانی کنیم. آقای روحانی با پیشنهاد موافقت کرد، اما شرط، مذاکره با همه از جمله آمریکا بود که اگر سه ماه مذاکره به نتیجه نرسید برجام را اجرا کنیم. به این یک بازی خروس می‌گویند که ما استیک را می‌بریم بالا، اما نباید آن را تقدیس کنیم؛ بنابراین پیشنهاد از طرف من بود و آقای روحانی با آن موافق بودند، اما در جلسه شورای عالی امنیت ملی با این پیشنهاد مخالفت شد. پیشنهاد دیگری مطرح شد که الان جای آن نیست وارد آن شوم. پیشنهاد از طرف من بود و تنها راهکار مذاکراتی همان بود که اعضای شورای عالی این موضوع را غیرعقلانی دانستند و می‌گفتند ظریف تندرو و انقلابی شده، اما نتیجه نگرفت.
ظریف در ادامه گفت: ترامپ می‌خواست من را در فرانسه ببیند، اما من اجازه ملاقات نداشتم. سناتور نزدیک به ترامپ گفت آقای ترامپ شما را به oval Office (دفتر رییس جمهور آمریکا) دعوت کرد. در یکی از دیدار‌هایی که داشتیم جان کری گفت آقای ترامپ از شما دعوت کرده که دیداری با ایشان در اتاق لوزی داشته باشید. من می‌دانستم دیدار با ترامپ برای من می‌توانست یک خودکشی سیاسی باشد. اما من حاضر بودم این کار را انجام بدهم، ولی باید هماهنگ می‌کردم. بعد‌ها فهمیدم که درخواست من به سطوح بالاتر نرسید و در همان سطوح پایین مورد پذیرش قرار نگرفت. تحلیل من این بود که دیدار وزیر امور خارجه ایران با رئیس‌جمهوری آمریکا در این سطح طوری نیست که کسر شأن برای کشور باشد. چون رئیس‌جمهور که دیدار نکرده و وزیر امور خارجه شرکت کرده است. من گفتم حاضر هستم این کار را انجام بدهم اگر موفق شدم که شانسی برای کشور خواهد بود و اگر هم که موفقیت حاصل نشد، باز هم حاضر بودم که توبیخ شوم.
وی تصریح کرد: مهم‌ترین عامل بازدارندگی کشور، مردم هستند که در جنگ، تحریم و انتخابات حضور داشتند. همه جا مردم بزرگترین پشتوانه نظام هستند. ما نباید فراموش کنیم مهم‌ترین عامل قدرت ما مردم هستند. بالاخره اینکه می‌گوییم مردم، ولی نعمت ما هستند، شعار نیست. هرچه حضور مردم گسترده‌تر باشد، کشور قدرت بیشتری دارد. هیچ عاملی به اندازه حمایت مردم در حوزه مذاکره کننده قدرت نمی‌آفریند. اگر حمایت کم شود قدرت کم‌تری در چانه‌زنی داریم.
ظریف افزود: همیشه اصطلاحی هست که هیچ چیز در توافق نیست مگر این که همه چیز توافق شود. دوستانی که می‌گویند آن توافق نهایی نبود، درست می‌گویند، چون تقریبا از دور سوم دیگر هیچ دستورالعمل جدی وجود ندشت که آقای عراقچی به نتیجه برسانند. ضمن اینکه من هم از هیات تطبیق حذف شده بودم و آقای عراقچی مجبور بودند همراه آقای صالحی این کار را انجام بدهند. ما از اسفند تلاش کردیم که راهکاری پیدا کنیم که آقای روحانی هم به این مسئله اشاره کرده بودند، اما متاسفانه در شورای امنیت به نتیجه نمی‌رسید.
وی تصریح کرد: در مذاکرات درباره سانتریفیوژ‌ها هم ما هیچ سانتریفیوژی را معدوم نمی‌کردیم. این‌ها در حوزه هسته‌ای بود و هیچ امتیازی علاوه بر برجام نداده بودیم و گفتیم که با چه شرایطی به برجام برمی‌گردیم. خب اروپایی‌ها می‌خواستند همه سانتریفیوژ‌ها را معدوم کنیم، ولی ما اصرار داشتیم که اصلا معدوم نمی‌کنیم. نهایتا گفتم که سانتریفیوژ‌ها را باز می‌کنیم و در صندوقی تحت نظارت آژانس قرار می‌دهیم. با وجود این که تعداد سانتریفیوژ‌ها خیلی بیشتر شده بود. به هر حال ترامپ آمده بود که برجام را نابود کند. در چنین شرایطی اولین فردی که به دلیل وابستگی به دفتر رهبری تحریم شد، من بودم. کسانی که ادعای حمایت از رهبری دارند هیچ کدام‌شان نه تحریم آمریکا هستند نه کانادا.
وزیر خارجه پیشین کشورمان افزود: به هر حال در این وضعیت قرار بود که در اجلاس پنج به علاوه یک بیانیه بدهیم. تاریخ هم مشخص شده بود. البته طرف‌های مذاکره اصرار داشتند که مباحث منطقه‌ای هم مطرح شود، ولی ما نپذیرفتیم. اقدامات فعلی که برای مذاکره انجام می‌شود، بسیار خوب است. اما این اقدامات برخلاف مصوبات مجلس است. این مذاکرات دفع شر می‌کند. اما اگر همان موقع مذاکرات انجام می‌شد، می‌توانستیم ما به ازا هم بگیریم.
ظریف در ادامه گفت: ما با غربی‌ها توافق کرده بودیم که دو کلمه در متن برجام به کار نرود. یکی از آن‌ها ممنوعیت بود و دیگری ساسپند (تعلیق). من در مجلس گفتم کلمه ساسپنشن نیست و این اشتباه از من بود. علتش هم این بود که ما به همه دوستانی که داشتند ضمائم برجام را مذاکره می‌کردند، دستورالعمل داده بودیم که از برخی عبارات استفاده نشود. در لحظات آخر مذاکرات برجام، نماینده اروپا گفته بود ما تحریم‌های ایران را برمی‌داریم، لغو می‌کنیم یا همان لیفت می‌کنیم، اما تصمیمات اتحادیه اروپا که شامل چیز‌های دیگری است را نمی‌توانیم لیفت کنیم تا زمانی که کل تحریم‌ها برداشته شود یعنی مثلا تحریم‌های نظامی تحریم‌های دیگری که بر اساس قطعنامه شورای امنیت تا ۵ سال یا ۸ سال بعد هم بود لذا ما این‌ها را ساسپند می‌کنیم و بعد لیفت می‌کنیم. متاسفانه معاونان من نیز این موضوع اروپایی‌ها را قبول کردند و به من هم نگفتند و هیچ ربطی هم به آمریکایی‌ها ندارد. براین اساس دوستانی گفتند که ظریف برجام را نخوانده است. اگر برجام خوب نبود چرا ترامپ نتوانست به هیچ بندی استناد کند وقتی که می‌خواست از برجام خارج شود؟ مثلا استناد کند و بگوید که بند ۳۶ ایراد داشت و من از برجام بیرون آمدم. چرا جان بولتون نتوانست استناد کند؟ او که دوسال نماینده آمریکا در سازمان ملل بود.
وی در ادامه گفت: ما تلاش کردیم با افکار عمومی در ارتباط باشیم، اما حجم حمله‌ها زیاد بود. در منبر امام حسین (ع) علیه من حرف می‌زنند. خیلی علاقمند به ارائه گزارش در فیسبوک بودم، اما گروهی از افراد در زیر پست‌های من به مقدسات توهین می‌کردند تا این فضا را بسازند که اینجا صفحه مخالفین دینی است. این‌ها افرادی بودند که اگر آن‌ها را می‌دیدید فکر می‌کردید نماز شب‌شان ترک نمی‌شود.
ظریف تصریح کرد: هیچ اطلاعاتی از پشت پرده مذاکرات ندارم لذا من نمی‌خواهم قضاوتی کرده باشم، اما آنچه از بیرون می‌بینم تصویر زیبایی نیست. به نظر من امکان رسیدن به توافق بهتر از برجام وجود ندارد. بر اساس چیزی که می‌گویند امروز امکانات بیشتری داریم و اگر می‌توانند بروند توافق جدیدی امضا کنند و امتیاز بیشتری بگیرند. توجیه کافی هم دارند، چون آمریکا و اروپا به تعهدات خود عمل نکردند.
وی افزود: شروط رهبری درباره برجام ۹ مورد بود. رهبری این شروط را در نامه‌ای مرقوم فرمودند. ادعا داریم که همه این شروط را انجام داده‌ایم. اکثر شروط مربوط به این بود که آمریکا زودتر از ما اقداماتش را انجام بدهد. ما همه اقدامات را به رهبری منعکس کردیم و حتی مشکلات مربوط به چینی‌ها را منعکس کردیم. جایگزین را هم در این پروژه معرفی کردیم. رهبری فرمودند که هیچ تحریمی نباید در هیچ حوزه‌ای برقرار بماند. خب به‌دلیل اینکه مذاکره ما در حوزه حقوق بشر و موضوع تروریسم نبود، در موضوع برجام یک شرط گذاشتیم که هیچ تحریمی که با توجه به مذاکرات برجام رفع شده دیگر نمی‌تواند برگردد. برداشت بنده و آقایان روحانی و صالحی به عنوان سه مسئول که باید این شرایط را اجرا می‌کردیم این بود که همه شرط‌ها را اجرا کردیم. اما ممکن است برخی موارد از نظر ایشان در حد ایده‌آل نباشد.
وزیر خارجه پیشین کشورمان تصریح کرد: در رابطه با ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی که گفتم به من بگویید من علاج کنم به این توجه کنید که من اعلام نکردم هواپیما نقص فنی داشته است. به من می‌گفتند مرعوب هستی و تحت تاثیر غربی‌ها قرار گرفتی، اما من مقاومت کردم. اصرار کردم حقیقت باید اعلام شود. علاج من عذرخواهی از دنیا بود. توئیت من موجود است که گفتم مسببین باید مشخص شوند و مورد محاکمه قرار بگیرند. من آن زمان از همه قربانیان این واقعه عذرخواهی کردم و امشب یک بار دیگر از همه خانواده‌های جان باختگان عذرخواهی می‌کنم.
ظریف در پایان گفت: من گفتم هیچکس را به جرم سیاسی در ایران محاکمه نمی‌کنند، چون جرم این افراد امنیتی است. من به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی وقتی این سوال مطرح می‌شود باید چه پاسخی بدهم؟ از این سند برای بهبود اوضاع استفاده نمی‌شود. بهبود اوضاع در کشور است. وضعیت کنونی من نشان‌دهنده این است که از هر چیزی دفاع نکردم و اگر از هرچیزی دفاع می‌کردم بعد از ۴۰ سال یک دانشیار ساده در دانشگاه نبودم.
