آیا هند الماس کوه نور را پس خواهد گرفت؟

مخاطب24:هند هنوز به کوه نور دست نیافته است علیرغم تلاش‌های فراوان آن کشور برای بازپس گیری آن الماس از جواهرات سلطنتی بریتانیا هندوستان هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است. با این وجود، مناقشات جاری بر سر این جواهر تلاش‌های گسترده هند برای بازگرداندن آثار فرهنگی و تاریخی را بی نتیجه گذاشته است. "نارندرا مودی" نخست وزیر هند از سال ۲۰۱۴ میلادی ماموریت شخصی خود را برای بازگرداندن گنجینه‌های گرانبها به هند از جمله هزاران نسخه خطی که در دوران استعمار یا پس از آن گرفته شده، انجام داده است.

مودی اکنون موفق شده از سفر‌های خود به بسیاری از کشور‌ها از جمله کانادا، استرالیا و ایالات متحده آثاری را به هند بازگرداند. یک نماینده دولت هند که نخواسته نامش فاش شود به "پولیتیکو" گفته که هندوستان خواستار همکاری در زمینه نسخه‌های خطی به شیوه‌ای مطابق با ترتیبات و رویه‌های بین المللی موجود است.

این رویکردی است که سود زیادی به همراه خواهد داشت. مودی در سال ۲۰۲۱ میلادی با ۱۵۷ اثر باستانی که طی یک سفر رسمی به ایالات متحده تحویل داده شده بود به هند بازگشت. نیمی از این مجموعه شامل مجسمه‌های مرتبط با آیین هندو و بودیسم بود. مودی در ژوئیه سال گذشته برای بازگرداندن ۲۹ اثر باستانی هندی که به طور غیر قانونی از آن کشور گرفته شده بودند از استرالیا قدردانی به عمل آورد. آن مجسمه ها، نقاشی ها، عکس‌ها و یک طومار مربوط به قرن نهم را شامل می‌شدند. موزه‌های گلاسکو سال گذشته با بازگرداندن هفت اثر باستانی به سرقت رفته موافقت کردند که اولین  آن‌ها بازگرداندن آثار به هند از یک موزه در بریتانیا بود.

شش مورد از جمله حکاکی‌های قرن چهاردهم و دیوار‌های سنگی قرن یازدهم از زیارتگاه‌ها و معابد به سرقت رفتند. آن آثار بعدا به موزه‌های گلاسکو هدیه داده شدند. گزارش‌ها حاکی از آن است که در مورد بازگرداندن یک بت برنزی که از معبدی در جنوب هند گرفته شده بود به موزه اشمولین قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی جهان در آکسفورد مراجعه شده است. موزه بریتانیا و V&A نیز با ادعا‌های جداگانه مواجه است. برخی از موزه‌های بزرگ‌تر طبق قانون از بازگرداندن اقلام به کشورشان منع شده اند.

اغلب موارد مورد مناقشه هند شامل مجسمه‌ها و نقاشی‌های خدایان هندو و بودایی می‌شود با این استدلال که چنین گنجینه‌هایی دارای اهمیت مذهبی زیادی هستند اشیای مقدسی که در طول نسل‌های متمادی مورد احترام واقع شده اند و برای تاریخ، فرهنگ و شخصیت یک ملت اهمیت زیادی دارد. این استدلال با هدف سیاسی داخلی مودی برای معرفی خود به عنوان تنها محافظ و ضامن واقعی فرهنگ و تاریخ هند مطابقت دارد.

در عین حال، نبرد هند برای بازگرداندن میراث دزدیده شده خود به طور فزاینده‌ای با تغییر نگرش در تعدادی از کشور‌های اروپایی همراه است. هلند در سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۵۰۰ گنج غارت شده را به اندونزی مستعمره سابق خود بازگرداند. آلمان سال گذشته ۲۱ برنز بنین را به نیجریه بازگرداند که به فشار بیشتر بر موزه بریتانیا برای بازگرداندن کلکسیون برنزهایش انجامید. امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز بحثی را درباره بازگرداندن اشیای استعماری به آفریقا آغاز کرده است: فرانسه در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲۶ شی تاریخی را به بنین بازگرداند.

این که آن چه دزدیده شده باید بازگردانده شود طنین انکارناپذیر قدرتمندی دارد. این احساسی است که هند در بهره برداری از آن کُند نبوده است و این کار را دوباره انجام خواهد داد تا بزرگترین جایزه را بدست آورد: بازگرداندن الماس کوه نور. با این وجود، این یک نبرد بسیار دشوارتر می‌باشد، زیرا منشاء و مالکیت الماس به شدت مورد مناقشه است.

کوه نور توسط کمپانی هند شرقی پس از الحاق پنجاب به ملکه ویکتوریا داده شد و اکنون بخشی از جواهرات تاج است. درخواست‌های هند برای بازگرداندن آن به دلیل ادعا‌های مالکیت دولت‌های مربوطه پاکستان، افغانستان و ایران پیچیده شده است.

در همین حال، بریتانیا اصرار دارد که الماس را به طور قانونی در معاهده ۱۸۴۶ به دست آورده است. این الماس در تاج ملکه مادر قرار دارد که ملکه کامیلا آن را در مراسم تاجگذاری چارلز سوم بر سر نگذاشت تا از ناراحتی حاکمان هند جلوگیری کند چرا که آنان ادعا می‌کنند این الماس خاطرات دردناک گذشته استعماری بریتانیا را زنده می‌کند.

بسیاری احساس خواهند کرد که حاکمان امروزی هند از اقدامات اشتباه دوران استعمار برای اهداف سیاسی بدبینانه خود سوء استفاده می‌کنند. این ممکن است درست باشد. اما پرونده اساسی برای بازگرداندن گنجینه‌های فرهنگی مورد قدرتمندی است و شایسته مورد توجه قرار گرفتن است.