آبگیری سد کهیر؛ زنده شدن امید برای رونق کشاورزی و رفع تشنگی روستاییان سواحل مَکُران

مخاطب۲۴  به نقل از ایرنا ؛ سد مخزنی کهیر شهرستان کنارک به منظور تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت محدوده بخش کهیر سواحل مَکُران پس‌از گذشت ۱۳ سال آبگیری شد.

ساختن سد در مناطق گوناگون کشورمان با اهداف مختلفی انجام می‌شود مثل مهار سیلاب‌ها، ذخیره آب‌های سطحی برای تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت در کنار آن تولید برق و برخی مواقع ایجاد محیطی تفریحی از مهمترین آن‌هاست.

در سیستان و بلوچستان هم ساختن سد از انگیزه‌های مختلفی تبعیت می‌کند و بعد از پیروزی انقلاب تا حالا هم سد‌های مختلفی مثل آشار، بزمان، پیشین، خیرآباد، مهران، ماشکید، شهری کور، گشت و شی کلک در جنوب سیستان و بلوچستان ساخته شده و یا در دست ساخت است.

سد مخزنی کهیر به منظور بهره‌برداری از منابع آب حوضه آبریز رودخانه کهیر در جنوب سیستان و بلوچستان آغاز شد؛ مطالعات مرحله دوم احداث سد بر روی رودخانه مزبور از سال ۱۳۷۹ آغاز و نهایتا در سال ۱۳۸۸ به تصویب کمیتە تخصصی ویژه سد‌های وزارت نیرو رسید.

رودخانه کهیر از ارتفاعات شهرستان‌های نیکشهر و لاشار سرچشمه می‌گیرد و از رود‌های مهم و از منابع استراتژیک آب این منطقه به شمار می‌رود که به دلیل سیلابی و فصلی بودن آن، قسمت بزرگی از آورد سالانه ۱۸۲ میلیون متر مکعبی آن که آب شیرین با کیفیت بسیار مناسب و با EC (درجه الکترونیکی آب) کمتر از ۷۰۰ است، در قالب سیلاب‌هایی مهیب، در فاصله ۲۰ کیلومتری پایین دست سد کهیر و تنها چند ساعت پس از عبور از محدوده سد، به آب‌های شور دریای مکران می‌پیوندد.

مشخصات سد مخزنی کهیر

نوع سد بتن غلتکی CMD-FSHD، ارتفاع سد ۵۴ متر، طول تاج سد ۳۸۲ متر، عرض تاج سد پنج متر، حجم بتن ریزی سد ۷۷۰ هزار متر مکعب، طول سریز ۱۲۲ متر، نوع سرریز آزاد و بدون دریچه، سطح دریاچه در تراز نرمال ۲۳ کیلومتر مربع، طول دریاچه ۲۱ کیلومتر، حجم اولیه مخزن در تراز نرمال ۳۴۳ میلیون متر مکعب، ظرفیت آبگیری پنج متر مکعب در ثانیه، دوره بازگشت و دبی پیک سیل طراحی ۲ هزار ساله با دبی ۱۵ هزار، دوره بازگشت و دبی پیک سیل آزمون ایمنی بیش‌از ۱۰ هزار ساله با دبی ۲۴ هزار و پتانسیل سطح زیر کشت آن بیش‌از پنج هزار هکتار است.

مشخصات سد زینچه

موقعیت این سد خاکی در همجوار سد مخزنی کهیر و در منتهی الیه شرق و شمال شرقی مخزن دشت سیلابی وجود دارد که رقوم ماکزیمم زمین طبیعی ۴۸ متر بوده و ناگزیر برای افزایش حجم مخزن و جلوگیری از عبور آب از معبر طبیعی مذکور، احداث سدخاکی (سد زینچه) در این محل با مشخصات زیر ضرورت می‌یاید.

نوع این سد خاکی همگن با رویۀ آب بند، ارتفاع سد ۲۱ متر، طول تاج قسمت اصلی یک هزار و ۵۶۰ متر، عرض تاج هشت متر، تراز بستر ۴۷ متر از سطح دریا، تراز تاج ۶۸ متر از سطح دریا، تراز نرمال ۵۸ متر از سطح دریا، حجم خاکریزی یک میلیون و ۶۷۶ مترمکعب است.

وزیر نیرو در گفتگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: خط انتقال آب سد کهیر را کامل اجرا و امکان استفاده و بهره‌مندی آشامیدنی، صنعت، کشاورزی و محیط زیست را فراهم خواهیم کرد تا نقش موثری در اشتغال و تولید سواحل مکران داشته باشیم.

علی‌اکبر محرابیان گفت: عملیات اجرایی خط انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور آغاز شد و خوشحالیم که با حضور رئیس جمهور در کنار آغاز عملیات اجرایی طرح ملی انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور، شاهد عملیاتی شدن آبگیری سد کهیر به منظور آبرسانی به روستا‌های سیستان و بلوچستان هستیم.

وی ضمن تشریح مشخصات فنی سد کهیر افزود: این سد یکی از سد‌های بسیار مهم و از بزرگترین سد‌های سیستان و بلوچستان با ظرفیت مخزن ۳۴۳ میلیون مترمکعب به شمار می‌رود.

وزیر نیرو گفت: ۳۴۳ میلیون متر مکعب ظرفیت سد کهیر هست که برابر با ظرفیت سد امیرکبیر و نیز ۲ برابر ظرفیت سد لتیان است.

همزمان با آبگیری سد کهیر، احداث خط انتقال آب در حال اجراست و انتظار می‌رود طی ۲ تا سه ماه آینده خط انتقال نیز به اتمام برسد و آب در کنارک وارد تصفیه‌خانه شود.

وی با بیان اینکه کیفیت آب این منطقه بسیار مناسب و مطلوب است و جزو بهترین کیفیت‌ها در کشور به شمار می‌رود، گفت: عملیات اجرایی احداث این سد از سال ۱۳۸۹ آغاز شد، اما متاسفانه تا ۶ سال قبل از دولت این طرح به طور کامل متوقف بود. از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ با تغییر مجری طرح (شرکت آب و نیروی ایران) عملیات سرعت گرفت و امروز، فرآیند آبگیری این سد آغاز شد.

محرابیان یادآور شد: همزمان با آبگیری این سد، احداث خط انتقال آب در حال اجراست و انتظار می‌رود طی ۲ تا سه ماه آینده خط انتقال نیز به اتمام برسد و آب در کنارک وارد تصفیه‌خانه شود؛ البته در حال عقد قرارداد جدید هستیم تا یک تصفیه‌خانه جدید نیز برای تامین نیاز آب آشامیدنی منطقه احداث شود.

وی اظهار داشت: با عملیات آبگیری، امکان استفاده و بهره‌مندی آشامیدنی، صنعت، کشاورزی و محیط زیست از امروز فراهم شده است.

معاون اجرایی پروژه سد کهیر کنارک در گفتگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: حوضه آبریز رودخانه کهیر در محل سد، حدود چهار هزار و ۵۹۶ کیلومتر مربع وسعت دارد، متوسط بارندگی سالانه برای حوضه آبریز رودخانه کهیر حدود ۱۶۶ میلی‌متر و میانگین آبدهی بلندمدت سالانه در محل سد مخزنی به میزان ۱۸۲ میلیون متر مکعب در سال برآورد شده است.

نریمان رضایی با اشاره به اینکه تاکنون ۷۰۵ میلیارد تومان برای ساخت سد کهیر هزینه شده است، افزود: بر اساس نتایج مطالعات، ساخت سد کهیر از نوع بتنی غلتکی از نوع CMD به عنوان اولین سد از این خانواده در ایران به ارتفاع حدود ۵۵ متر در دستور کار قرار گرفته و از سال ۱۳۸۹ عملیات اجرایی آن آغاز شد.

وی ادامه داد: علاوه‌بر سد بتنی اصلی، در شمال شرقی محل سد اصلی، یک سد خاکی با نام زینچه به طول یک‌هزار و ۵۰۰ متر و ارتفاع ۲۳ متر و حجم خاکریزی حدود ۱.۵ میلیون متر مکعب نیز طراحی و اجرا شده است.

معاون اجرایی پروژه سد کهیر کنارک گفت: اهداف اصلی ساخت سدکهیر بر اساس آخرین مجوز تخصیص آب وزارت نیرو و بنا به تصمیم معاون وزیر در امور آب و آبفا تامین آب با مجوز تخصیص ۶۴ میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب در سال برای ۳.۸ میلیون متر مکعب در سال جهت تامین آب آشامیدنی روستا‌های محدوده سد کهیر، تخصیص ۲۵ میلیون متر مکعب در سال جهت تامین آب صنعت، ۱۰ میلیون متر مکعب در سال جهت تامین نیاز کشاورزی، ۲۶ میلیون متر مکعب در سال جهت تامین نیاز محیط زیست و پایداری جریان در پایین دست سد است.

پروژه سد کهیر در دوران ساخت حدود ۷۰۰ نفر بصورت مستقیم و به همین میزان بصورت غیرمستقیم در این طرح اشتغالزایی صورت گرفته است.

رضایی گفت: مجموع اشتغال حاصل از توسعه کشاورزی، صنایع و گردشگری در حدود یک‌هزار و ۷۰۰ نفر به صورت مستقیم و حدود ۸۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم برآورد می‌شود.

وی با بیان اینکه تخصیص آب آشامیدنی سد کهیر شامل طرح آبرسانی به مجتمع ۵۵ روستایی زیر مجموعه سد کهیر در شهرستان کنارک است، خاطرنشان کرد: جمعیت روستا‌های مورد نظر برای سال مقصد طرح یعنی سال ۱۴۲۵ حدود ۶۵ هزار و ۲۰۰ نفر و متوسط آب مورد نیاز آن‌ها ۱۲۶ لیتر در ثانیه است.

معاون اجرایی پروژه سد کهیر کنارک گفت: با اعمال ضریب حداکثر روزانه به مقدار ۱.۵ حداکثر دبی لحظه‌ای ۱۸۹ لیتر در ثانیه به دست می‌آید که با در نظر گرفتن افت تصفیه خانه ۱۹۵ لیتر در ثانیه برآورد شده است.

وی تصریح کرد: با توجه به میزان تخصیص منابع آب و آب مورد نیاز الگوی کشت مصوب، اراضی خالص تحت پوشش شبکه آبیاری و زهکشی معادل ۱۰ هزار و ۲۳ هکتار حاصل می‌شود که از این میزان ۹۲۲ هکتار (۹۶ درصد مساحت) اختصاص به اراضی زراعی و تحت پوشش سیستم آبیاری با لوله‌های دریچه دار (آبیاری کم فشار) و ۲۰۳ هکتار (۴ درصد) تحت پوشش آبیاری باغات است.

سد کهیر در فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری غرب چابهار و ۱۶۰ کیلومتری جنوب نیکشهر و ۸۰ کیلومتری کنارک قرار دارد