صبح روز پنجشنبه بود که سه فروند دیگر از جت جنگنده کوثر که در سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع ساخته شده به نیروی هوایی ارتش الحاق شد. جت جنگنده کوثر جنگنده ای کاملا بومی و ساخت داخل است که در نقش یک هواپیمای پشتیبانی نزدیک می تواند از نیروهای زمینی حمایت کند. اما برای اینکه بدانیم جنگنده کوثر چیست و چه کاربردی دارد نیاز داریم تا اطلاعاتی را درباره آن بدانیم.
ساخت هواپیما در ایران به برکت انقلاب اسلامی
ایران پیش از انقلاب اسلامی تمام تجهیزات و تسلیحات نظامی خود مانند ادوات زرهی، دریایی، پدافندی و به ویژه هوایی خود را از کشورهای خارجی به خصوص ایالات متحده تامین می‌کرد. در این میان هواپیماهای جنگنده و ترابری نظامی نقش ویژه‌ای داشتند، چراکه ایران و شخص شاه از سوی آمریکایی‌ها ژاندارم خلیج فارس بودند؛ یعنی اگر اتفاقی رخ می‌داد که مورد پسند آمریکا نبود شاه باید وارد می‌شد تا آن را سرکوب و غائله را ختم کند؛ درست مانند آنچه در ظفار عمان رخ داد.
برای انجام این کار ایران باید به تجهیزات به روز و مدرن مجهز می‌شد تا این مهم را به خوبی انجام دهد. در این میان، جنگنده‌ها نقش مهمی داشتند.
جنگنده‌های فانتوم و تایگر، اسکلت هوایی ایران پیش از انقلاب
ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در اواخر دهه ۳۰ شمسی با خرید جنگنده‌های اف ۸۶ عصر جدیدی در نیروی هوایی را آغاز کرد، چرا که کشورمان از هواپیماهای ملخی دوران قبل پا به دوران مدرن خود گذاشته بود. اما این هواپیماها نیز آن طور که باید نیاز ایران را تامین نکرد و ایران در ابتدای دهه ۵۰ شمسی از ۴۰ فروند هواپیمای اف ۸۶ خود؛ ۳۰ فروند را به پاکستان فروخت.
این کار هنگامی رخ داد که ایران از ۷ سال قبل یعنی در سال ۴۳ به خرید جنگنده نسل سوم اف ۵ تایگر اقدام کرده بود و پس از آن نیز خرید جنگنده‌های فانتوم در دهه ۵۰ در دستور کار قرار گرفت.
این جنگنده‌ها به قدری برای ایران مهم بودند که نقش مهمی در افزایش قدرت هوایی کشورمان داشت؛ به نحوی که تا اواخر سال ۵۵ خرید این دو مدل جنگنده تداوم داشت.
تامکت پنجه‌های قدرتمند ایران در برابر دشمنان
دیگر جنگنده بسیار خاص و استراتژیک جنگنده اف ۱۴ تامکت بود. این جنگنده بسیار مهم و دارای قابلیت‌های استثنایی است، به طور مثال رادار آن هدف متجاوز را از فاصله ۳۰۰ کیلومتری شناسایی کرده و موشک فونیکس آن نیز می‌توانست هدف متجاوز را از فاصله ۱۵۰ کیلومتری نابود کند.
این خرید با توجه به شرایط کوهستانی ایران و عدم پیشرفت کافی رادارهای پدافندی آن زمان یک پرنده بسیار تاکتیکی و راهبردی برای ایران بود. پس ایران به سراغ خرید این جنگنده رفت و ۸۰ فروند را به صنایع گرومن آمریکا سفارش داد که یک فروند از آن‌ها برای آموزش خلبانان ایرانی در آمریکا باقی ماند. سال ۵۵ بود که چندین فروند از این هواپیماها به همراه چند فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ترابری وارد پایگاه هشتم شکاری اصفهان شدند.
آن زمان بسیاری از کارشناسان نظامی ایران این جنگنده را حریف قدرتمند میگ ۲۵ شوروی می‌دانستند که به طور مداوم پروازهای شناسایی با اهداف خاصی را بر روی آسمان ایران می‌دانستند.
نیروی هوایی ارتش، یار همیشگی رزمندگان دفاع مقدس و حافظ امنیت ایران
انقلاب که پیروز شد، ایران ماند و تحریم و قطع تمامی روابطش با آمریکا و کشورهای غربی و همچنین رژیم اشغالگر قدس. دو سال بیشتر از پیروزی انقلاب نگذشته بود که عراق و صدام به ایران حمله کردند. ارتش ماند و توطئه‌های ضد انقلاب و عناصر خود فروخته در ارتش که این نیروی نظامی کشورمان را تا آستانه انحلال پیش برده بود، اما امام خمینی (ره) شد ناجی ارتش و گفت که ارتش در خیابان‌ها رژه بروند. این شد نقطه اتکای ارتش به امام و ملت.
جنگ که شد و عراق به ایران حمله کرد نیروی هوایی ارتش به گواه تمامی کارشناسان آماده‌ترین نیروی نظامی کشور بود که چند ساعت بعد با عملیات کمان ۹۹ مراکز راهبردی عراق را بمباران کرد. اما این جنگنده‌ها تنها می‌توانستند در تعداد ساعت‌های مشخصی پرواز کنند و بعد از اتمام این ساعت‌ها باید اورهال شوند. تا آن زمان اورهال هواپیماها فقط به دست متخصصان آمریکایی انجام می شد و قطعات هم باید از آمریکا تامین می شد. ارتش به مرور زمان دچار کمبود قطعات فنی تسلیحات خود شد و این نقطه‌ای برای آغاز خودکفایی ایران در صنایع دفاعی بود.
همین دلایل باعث شد تا جوانان کشورمان در صنایع دفاع و سایر بخش‌های کشور در حوزه دفاعی نظامی دست به ابتکار بزرگی بزنند و با یادگیری تجربی مراحل تعمیرات و اورهال، این تجهیزات را همواره به روز و کارا نگه دارند. یکی از مهم‌ترین نقاطی که این روند در آن بسیار حیاتی بود و کمبود آن به خوبی احساس می‌شد، نیروی هوایی ارتش بود. نیروی هوایی ارتش به دلیل تجهیزات محور بودن، یک نیروی استراتژیک و راهبردی برای کشور محسوب می‌شود و به همین علت هم مانند دوران دفاع مقدس همواره باید آماده پرواز و به اصطلاح تخصصی آلرت باشند.
امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده فرمانده نیروی هوایی ارتش، درباره نحوه رفع مشکلات ناشی از تحریم و نقش آن در ایجاد خودکفایی دفاعی گفت: هنگامی که ما در دوران دفاع مقدس در نیروی هوایی ارتش با مشکلات فنی هواپیماهای جنگنده رو به رو شدیم، متخصصان ما که پیش‌تر دانش فنی مورد نیاز را کسب کرده بودند با استفاده از قدرت خودباوری و خودا تکایی و تسلط کامل به کار اورهال مشغول شدند، البته متخصصان ما پیش از انقلاب به علت حضور گسترده مستشاران آمریکایی در ارتش اجازه ورود به مسائل فنی را نداشتند.
آمریکا و استکبار به خصوص صدام هیچ وقت فکرش را هم نمی کردند که ایران بتواند این جنگنده ها را اورهال کند و تا پایان جنگ عملیاتی نگه دارد. متخصصان دفاعی ما که برخی با تسلط به دانش روز دنیا و برخی هم به صورت تجربی دانش تعمیر و نگهداری را به دست آورده بودند در دوران دفاع مقدس همواره تجهیزات و تسلیحات را به روز و قابل استفاده نگه داشتند تا مبادا دشمن بعثی ذره‌ای از خاک ایران را به یغما ببرد.
پایان دفاع مقدس، آغاز خودکفایی هوایی
جنگ که تمام شد، ایران به فکر طراحی و ساخت هواپیما افتاد. البته امیر سرلشکر شهید منصور ستاری ۲ سال قبل از پایان جنگ یعنی در سال ۶۵ واحدی تحت عنوان مجتمع اوج را ساخت تا بشود جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش برای تعمیر قطعات حساس و حیاتی. اما همین مرکز شد محل طراحی و ساخت هواپیماهای بومی در ایران.
با پایان دوران دفاع مقدس نیروهای فنی و متخصصان شروع به مهندسی معکوس و ساخت نمونه‌های بومی تجهیزات اصلی و حیاتی کردند که پس از موفقیت در این زمینه به سراغ طراحی و ساخت نمونه‌های بومی همان تجهیزات، اما مطابق با دانش روز دنیا و تهدیدات پیرامونی کشورمان رفتند و این کار تا امروز نیز با قوت و جدیت ادامه دارد.
نخستین هواپیماهای ساخت ایران
ایران شروع کرد به ساخت هواپیماهای ایرانی از هسا درنا و تَذَرو تا صاعقه و آذرخش. اما آنچه دو سال پیش ایران در آستانه خوکفایی کامل قرار داد، ساخت جت جنگنده کوثر بود.
جنگنده کوثر پیشرفته‌ترین جنگنده ایرانی
جنگنده بومی کوثر ۳۰ مردادماه سال ۹۷ با حضور امیر سرتیپ حاتمی وزیر دفاع، امیر سرلشکر موسوی فرمانده کل ارتش، امیر سرتیپ نصیرزاده فرمانده نیروی هوایی ارتش و امیر سرتیپ بنی‌طرفی رئیس سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع رونمایی شد.
طراحی و ساخت این جنگنده برای ایران بسیار مهم بود؛ چراکه نشان می‌داد تحریم‌ها علیه ایران بی اثر بوده و کشورمان با قدرت در مسیر اعتلا و پیشرفت قرار دارد.
مشخصات فنی
اویونیک
در ساخت یک هواپیما چندین بخش اهمیت دارد. نخست اویونیک و یا سامانه های ناوبری است؛ چراکه اویونیک در کنار سازه و موتور، یکی از سه جزء اصلی جنگنده و یا هواپیماها هستند.. در جنگنده بومی کوثر، این سامانه‌ها به طور کاملا بومی طراحی شده. در این جنگنده از سیستم هدایت و ناوبری مختص هواپیماهای جنگی، TACAN و ترکیبی GPS/INS استفاده شده است. این سیستم که نسخه پیشرفته‌تر سیستم‌های VOR و DME می‌باشد، فاصله هواپیما را از زمین و یا پایگاه دریایی با دقت بیشتر محاسبه می‌کند. سیستم‌های VOR و DME تکنولوژی‌های بر پایه ترانسپوندر رادیویی می‌باشند که از محاسبه تاخیر زمانی ایجاد شده در فرستادن امواج VHF و UHF فاصله را تخمین می‌زنند.
HUD (نمایشگر بالای سر)
نمایشگرهای HUD پنجره‌ی شیشه‌ای روبروی دید خلبان است که اطلاعات حیاتی پرواز را به صورت مداوم به خلبان نشان می‌دهد. کاربرد اصلی این نمایشگر نشان دادن اطلاعات مهم به خلبان بدون تکان دادن سر می‌باشد. این امر به کیفیت کنترل هواپیما به وسیله خلبان کمک می‌کند و تصمیم گیری و واکنش خلبان به موقعیت‌های مختلف را بهبود می‌بخشد.
اطلاعات نشان داده شده در این نمایشگر ارتفاع هواپیما، سرعت پرواز، اطلاعات ناوبری، اطلاعات تسلیحات و ... است. این اطلاعات به وسیله CRT، که در زیر شیشه HUD کار گذاشته شده است، از پایین به بالا روی شیشه HUD ساطع می‌شود. شیشه HUD هیچ تراشه الکترونیکی در آن به کار برده نشده و صرفا یک شیشه عادی است. در مانیتور HUD اطلاعات بسیار زیادی در یک فضای کمی به صورت کاملا منظم چیده شده است.
کامپیوتر بالستیک
استفاده از کامپیوتر بالستیک در محاسبه موقعیت یابی هدف، نقش مهمی دارد و جنگنده کوثر می‌تواند تا با استفاده از سامانه کنترل آتش دقیق، هدف‌های مورد نظر با دقت بیشتری تخریب کند. سیستم کامپیوتر بالستیک با استفاده از اطلاعات شرایط جوی و محیطی، و کیفیت سیستم تسلیحات هواپیما، اصلاحاتی در سیستم نشانه گیری جنگنده اعمال می‌کند و موقعیت هدف را با دقت بیشتری محاسبه می‌کند. از این سیستم در وسایل نظامی دیگری همچون تانک و بعضی از اسلحه‌های اسنایپر برای بهبود هدف زنی استفاده می‌شود.
تسلیحات
جنگنده کوثر که در واقع نمونه مهندسی معکوس شده جنگنده اف ۵ تایگر بود در بُعد تسلیحات نیز از همان تسلیحات مشابه یعنی انواع موشک هوا به هوا، سلاح هوا به سطح و مسلسل ۲۰ میلی متری استفاده می کند. این جنگنده همچنین می‌تواند به عنوان یک بمب افکن نیز در صحنه های نبرد حاضر شده و با استفاده از بمب‌های هدایت لیزری و نوری امنیت نیروهای خودی را تامین کند.
در این جنگنده از مسیریاب‌های لیزری و نوری، که جدیدترین تکنولوژی‌های موقعیت یابی در حال حاضر می‌باشند، برای پیدا کردن مسیر و انتقال این اطلاعات به کامپیوتر محاسبه گر موشک، استفاده شده است.
تجهیزات مسیریابی و رادار
متخصصان صنایع دفاعی کشورمان با دانش خود و با تکنولوژی روز دنیا، یک رادار با تکنولوژی نوین RWR را طراحی کرده و بر روی کوثر نصب کرده‌اند. نحوه عملکرد این رادار نیز به این صورت است که که امواج ساطع شده از سیستم‌های راداری دیگر را تشخیص می‌دهد. با تشخیص رادار، به خلبان خطر زیر نظر بودن را اعلام می‌کند (به نحوی مانند سیستم تشخیص سرعت پلیس). این اخطار می‌تواند به صورت دستی و یا اتوماتیک هواپیما را از این حالت بیرون آورد.
البته تکنولوژی جدید دیگری نیز در این جنگنده وجود دارد و آن هم رادار IFF برای تشخیص دوست از دشمن است. این سیستم به پایگاه نظامی و کنترل پرواز اجازه تشخیص پرنده را به عنوان دوست می‌دهد تا به آن اجازه پرواز در آن منطقه را بدهند. بر خلاف اسم این وسیله، این رادار فقط قابلیت تشخیص دوست را دارد و در تشخیص دشمن نقشی ندارد
قابلیت پرتاب چف فلر
جت‌های جنگنده به دلیل اینکه باید در صحنه های نبرد حضور داشته باشند و مراکز حساس را نابود کنند باید علاوه بر دارابودن تسلیحات و بمب های ویرانگر، تجهیزات دفاع از خود را داشته باشند. چف فلرها یکی از این موارد هستند. مکانیزم عمل این فناوری بدین صورت است که از ترکیب پودر فلزات آلومینیوم و روی ماده ای حاصل می شود و در هنگام لزوم به صورت قطعات کوچک فیبری اطراف جنگنده ها را احاطه می کند تا با بازتاب امواج راداری از گزند آسیب در امان بماند.
صندلی پرّان یا اجکت
صندلی پران یا اجکت یکی از تجهیزات مهم در تامین ایمنی خلبانان است، چرا که خلبان باید در صورت آسیب دیدن هواپیما سریعا از آن خارج شده تا زنده بماند. در این جنگنده صندلی پران سریر استفاده شده که تکنولوژی ساخت آن کاملا بومی شده است.
کلام آخر...
دستیابی به فناوری ساخت جت جنگنده توسط کشورمان یعنی اینکه دیگر تحریم های خارجی بر کشورمان تاثیر ندارد و در عرصه هوایی ایران توانایی ساخت جنگنده های مورد نیاز خود را دارد.
