مرگ تدریجی فوک‌ها در سواحل شمال
مخاطب ۲۴، لاشه یک قلاده فوک خزری در ساحل فرح‌آباد ساری کشف شد و با این اتفاق، شمار لاشه‌های پیداشده این گونه در سواحل شمال کشور از ابتدای فروردین تا اوایل مهر به ۵۴ قلاده رسید، این آمار نگران‌کننده، بار دیگر توجه همگان را به وضعیت بحرانی تنها پستاندار بومی دریای خزر جلب کرده است؛ گونه‌ای که نه‌تنها نماد تنوع زیستی این پهنه آبی است، بلکه نقش حیاتی در تعادل اکولوژیک و سلامت اکوسیستم دریای خزر ایفا می‌کند.
فوک خزری (Pusa caspica)، تنها پستاندار بومی دریای خزر، طی دهه‌های گذشته با تهدیدات متعددی روبه‌رو شده است. کاهش منابع غذایی یکی از اصلی‌ترین عوامل تهدید به‌شمار می‌رود. صید بی‌رویه ماهیان، به‌ویژه گونه‌هایی که بخشی از رژیم غذایی طبیعی فوک هستند، موجب سوءتغذیه و ضعف جسمانی این پستانداران شده است، کنار این، ورود آلاینده‌های شیمیایی و پلاستیکی به دریا، افزایش بار سموم کشاورزی و صنعتی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی، سلامت فوک‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند.
تغییرات دمایی دریای خزر و کاهش حجم و کیفیت آب ورودی رودخانه‌های مهم، از دیگر عوامل مؤثر بر مرگ‌ومیر این گونه است. کاهش جریان آب شیرین به دریای خزر، علاوه بر تأثیر مستقیم بر زیستگاه و منابع غذایی فوک‌ها، موجب تغییرات شدید در ترکیب زیستی و شیمیایی آب می‌شود و شرایطی سخت و نامساعد برای زندگی این پستانداران ایجاد می‌کند. کارشناسان محیط زیست می‌گویند حتی تغییرات جزئی دما و شوری آب می‌تواند فعالیت‌های طبیعی فوک‌ها، از جمله تغذیه، تولیدمثل و مهاجرت را مختل کند.
همچنین برخورد با تجهیزات صیادی و قایق‌های موتوری، بیماری‌های مسری و آسیب‌های ناشی از انسان، از جمله دیگر علل مستقیم مرگ فوک‌ها گزارش شده است. در بسیاری موارد، فوک‌ها به‌دلیل برخورد با تور‌ها و ابزار صیادی گرفتار و دچار خفگی، جراحات و مرگ می‌شوند. کمبود نظارت و آموزش کافی برای جوامع محلی و صیادان، این مشکل را تشدید کرده است.
پیامد‌های این مرگ‌های مکرر، فراتر از کاهش جمعیت فوک‌ها است. فوک خزری به‌عنوان گونه‌ای شاخص، نقش مهمی در حفظ تعادل زنجیره غذایی دریای خزر دارد؛ کاهش تعداد آن می‌تواند منجر به تغییرات در جمعیت ماهیان، افزایش گونه‌های مزاحم و اختلال در کل اکوسیستم دریای خزر شود. هر گونه کاهش در جمعیت فوک‌ها، نه‌تنها زیست‌بوم این پهنه آبی را تهدید می‌کند، بلکه ارزش‌های اقتصادی، علمی و گردشگری منطقه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کارشناسان محیط زیست تأکید دارند که برای حفاظت از فوک خزری، اقدامات عاجل و چندوجهی کنترل صید بی‌رویه و مدیریت پایدار منابع غذایی، کاهش آلودگی‌های صنعتی و کشاورزی و مدیریت بهتر فاضلاب‌های شهری و کارخانه‌ای، پایش و مراقبت سلامت جمعیت فوک‌ها از طریق مراکز تخصصی تحقیقاتی و درمانی، آموزش و افزایش آگاهی جوامع محلی و صیادان درباره اهمیت گونه و نحوه تعامل صحیح با آن و همکاری بین‌المللی میان کشور‌های حاشیه دریای خزر برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر باید صورت گیرد.
مرگ مکرر فوک‌های خزری، زنگ خطری است برای تمام سواحل شمال کشور و دریای خزر. اگر اقدامات حفاظتی فوری و اصولی انجام نشود، ممکن است این گونه شاخص که سال‌هاست نماد دریای خزر و تنوع زیستی منطقه است، از خاطره‌ها پاک شود. حفاظت از فوک‌ها نه‌تنها یک وظیفه محیط‌زیستی، بلکه مسئولیتی ملی و بین‌المللی است که تضمین‌کننده تعادل اکولوژیک، امنیت غذایی و آینده پایدار این پهنه آبی حیاتی خواهد بود.
