همکاری سینمایی ایران و ارمنستان
مخاطب ۲۴، در تفاهم‌نامه سینمایی که در حضور رئیس جمهور ایران و نخست وزیر ارمنستان در اردوان به امضای رائد فریدزاده رئیس سازمان سینمایی و داوید بنوچیان مقام ارمنی رسید، طرف‌ها در حوزه‌های تبادل، نمایش و عرضه تجاری آثار سینمایی یکدیگر، دعوت متقابل به رویداد‌های سینمایی در هر دو کشور و فراهم آوردن امکانات لازم جهت تسهیل شرکت و حضور فیلمسازان و سینماگران، تسهیل ارتباط، تبادل و مشارکت نیرو‌های تخصصی دو کشور در پروژه‌های سینمایی، تبادل دانش فنی و تخصصی و تبادل استاد و دانشجو در حوزه سینما، تولید فیلم‌های مشترک از جمله بلند، مستند، کوتاه و انیمیشن در زمینه‌های تاریخ مشترک، فرهنگ و آداب و رسوم دو کشور و تشویق به این کار، با یکدیگر همکاری خواهند کرد.
ایران و ارمنستان، دو کشور همسایه با تاریخ مشترک و ریشه‌های فرهنگی عمیق، سال‌هاست از طریق سینما به گفت‌وگویی مداوم و خلاقانه مشغول‌اند. از حضور پررنگ فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های ایروان گرفته تا برگزاری هفته‌های فیلم و تولیدات مشترک، سینما بدل به یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دیپلماسی فرهنگی میان دو ملت شده است.
جشنواره‌ها؛ سکوی نخست همکاری
یکی از اصلی‌ترین عرصه‌های همکاری میان ایران و ارمنستان، جشنواره‌های سینمایی است.
جشنواره بین‌المللی فیلم «گلدن ایپر» ایروان طی دو دهه اخیر به محلی برای نمایش آثار ایرانی بدل شده است. فیلم‌هایی، چون جدایی نادر از سیمین، فروشنده و آثار عباس کیارستمی و مجید مجیدی در این جشنواره با استقبال تماشاگران و منتقدان ارمنی روبه‌رو شدند. این حضور نه‌تنها نشان از اعتبار جهانی سینمای ایران دارد، بلکه فرصتی برای معرفی فرهنگ و سبک زندگی ایرانی به جامعه ارمنستان فراهم کرده است.
از سوی دیگر، جشنواره فیلم فجر تهران بار‌ها میزبان فیلمسازان ارمنی بوده و آثار آنان در بخش‌های بین‌الملل به نمایش درآمده است. حضور داوران ارمنی در هیأت انتخاب یا داوری جشنواره نیز جلوه‌ای دیگر از این تعامل فرهنگی است.
جشنواره‌ها، علاوه بر نمایش فیلم، زمینه‌ساز نشست‌های تخصصی، امضای قرارداد‌های همکاری و شکل‌گیری دوستی‌های حرفه‌ای میان سینماگران ایرانی و ارمنی شده‌اند.
هفته‌های فیلم؛ روایت‌های دوطرفه
در کنار جشنواره‌ها، برگزاری هفته‌های فیلم نقش مهمی در تعمیق همکاری فرهنگی داشته است.
چندین بار هفته فیلم ایران در ایروان برگزار شده و فیلم‌های منتخب ایرانی برای مخاطبان ارمنی به نمایش درآمده‌اند. این برنامه‌ها اغلب با نشست‌های نقد و بررسی همراه بوده و کارگردانان ایرانی فرصت یافته‌اند تا به پرسش‌های تماشاگران پاسخ دهند.
به موازات آن، هفته فیلم ارمنستان در تهران نیز برگزار شده و فیلم‌های منتخب این کشور برای نخستین‌بار در معرض دید مخاطبان ایرانی قرار گرفته‌اند. اگرچه سینمای ارمنستان در ایران کمتر شناخته‌شده است، اما نمایش آنها در چنین رویداد‌هایی با استقبال علاقه‌مندان جدی سینما روبه‌رو شده است.
این برنامه‌ها به نوعی «سفیران فرهنگی» دو ملت هستند؛ چراکه فراتر از نمایش فیلم، زمینه‌ساز ارتباط مستقیم هنرمندان و مخاطبان می‌شوند.
تفاهم‌نامه‌ها و نهاد‌های حامی
همکاری‌های سینمایی میان ایران و ارمنستان تنها به نمایش فیلم محدود نشده است. نهاد‌های سینمایی دو کشور بار‌ها تفاهم‌نامه‌هایی برای توسعه همکاری امضا کرده‌اند.
بنیاد سینمایی فارابی در ایران و خانه سینمای ایروان در ارمنستان در زمینه‌های مختلفی، چون تبادل دانشجو، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و حتی تولید مشترک توافق کرده‌اند. وزارتخانه‌های فرهنگ دو کشور نیز بر اهمیت استفاده از سینما به‌عنوان ابزار شناخت متقابل تأکید کرده‌اند.
اگرچه همه این تفاهم‌ها به پروژه‌های بزرگ منجر نشده، اما ایجاد زیرساخت‌های لازم برای همکاری‌های آتی را فراهم کرده و نوعی اعتماد و استمرار فرهنگی میان دو طرف به وجود آورده است.
تولیدات مشترک؛ گام‌های کوچک، اما مهم
تولید مشترک فیلم از آرزو‌های دیرینه سینماگران ایران و ارمنستان بوده است. در سال‌های اخیر، چند پروژه مستند و هنری با همکاری فیلمسازان دو کشور ساخته شده است. این آثار معمولاً به موضوعات مشترک فرهنگی و تاریخی می‌پردازند؛ از آیین‌های مذهبی گرفته تا تاریخ مهاجرت و همزیستی اقوام.
همچنین برخی فیلمسازان ایرانی بخشی از آثار خود را در ارمنستان فیلمبرداری کرده‌اند. شباهت‌های جغرافیایی و معماری شهر‌های ارمنستان به برخی مناطق ایران، امکان تولید کم‌هزینه‌تر و دسترسی به امکاناتی که گاه در ایران کمتر فراهم بوده، از دلایل این انتخاب است.
در حوزه انیمیشن نیز همکاری‌های محدودی شکل گرفته و گروه‌های هنری دو کشور تجربیات فنی خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشته‌اند. هرچند این پروژه‌ها در مقیاس صنعتی بزرگ نیستند، اما ارزش فرهنگی بالایی دارند و به تقویت روابط دو ملت کمک می‌کنند.
بازخورد مخاطبان؛ سینمای ایران محبوب در ایروان
فیلم‌های ایرانی در ارمنستان همواره با استقبال گسترده مواجه شده‌اند. روایت‌های انسانی، توجه به ارزش‌های خانوادگی و زبان جهانی تصاویر باعث شده که مخاطبان ارمنی ارتباطی نزدیک با آثار ایرانی برقرار کنند.
در مقابل، سینمای ارمنستان در ایران کمتر شناخته‌شده است، اما نمایش آن در هفته‌های فیلم و جشنواره‌ها با استقبال علاقه‌مندان جدی همراه بوده است. این استقبال نشان می‌دهد که ظرفیت گسترش همکاری‌ها بسیار فراتر از آن چیزی است که تاکنون محقق شده است.
سینما در روابط ایران و ارمنستان فراتر از یک هنر سرگرم‌کننده عمل کرده و به ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی بدل شده است. جشنواره‌ها، هفته‌های فیلم، تفاهم‌نامه‌های آموزشی و تولیدات مشترک، همه نشان‌دهنده علاقه دو ملت به شناخت متقابل و تعمیق روابط فرهنگی است.
اگرچه مسیر همکاری‌ها خالی از چالش نیست، اما تجربه‌های موفق گذشته ثابت کرده‌اند که سینما می‌تواند پلی محکم میان ایران و ارمنستان بسازد. پلی که نه‌تنها هنرمندان، بلکه مردم عادی دو کشور نیز روی آن قدم می‌زنند تا یکدیگر را بهتر بشناسند.
