ثبات نسبی دلار در سایه کاهش تقاضا و انتظار مذاکرات اروپایی
مخاطب ۲۴، روز گذشته نرخ دلار در بازار آزاد نسبت به روز یکشنبه افزایش ۳۵۰ تومانی داشته و به ۹۳ هزار و ۵۵۰ تومان رسیده است. نگاهی به تحولات نرخ ارز در بازار نشان می‌دهد که این بازار در دو هفته اخیر ثبات نسبی را تجربه کرده و در کریدور ۹۰ تا ۹۵ هزار تومان نوسانات جزئی را تجربه کرده است. این آرامش دارای دلایل متعددی است. یکی از مهم‌ترین دلایل، کاهش فشار تقاضای ارز مسافرتی، به‌خصوص سفر‌های مربوط به اربعین است. کاهش فشار عرضه مربوط به این سفر‌ها به سیاستگذار بازار این امکان را داده تا بتواند تمرکز بیشتری بر مدیریت عرضه ارز داشته باشد. آرامش نسبی حاکم در بازار ارز، اطمینان نسبی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.
فعالان بازار معتقدند که عدم ورود تقاضای جدید، مانند تقاضای تجاری یا سرمایه‌گذاری، بازار را در وضعیت تعادلی نگه داشته است. در چنین شرایطی برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر تقاضای دلار در زمان دیگری مانند پایان تابستان به دلایلی مانند افزایش واردات افزایش یابد، ممکن است نوسانات افزایش یابد. اما در کوتاه‌مدت، این امکان وجود دارد که ثبات فعلی تداوم پیدا کند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که روز گذشته قیمت سکه با افزایش جزئی ۳۰۰ هزار تومانی نسبت به روز یکشنبه به سطح تقریبی ۸۳میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسید. می‌توان گفت که این افزایش عمدتا ناشی از رشد اندک دلار است.
تاخیر در وصول درآمد‌های ارزی
در ماه‌های اخیر و همزمان با آغاز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا، نگرانی‌هایی مبنی بر قطع شدن درآمد‌های ارزی ایران به وجود آمد. پس از حمله اسرائیل به ایران در خردادماه سال جاری و همکاری آمریکا با اسرائیل در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، این نگرانی‌های افزایش یافت. با این حال بر اساس گفته‌های منابع آگاه، با وجود تحریم‌ها، درآمد‌های ارزی کشور قطع نخواهد شد. به عبارت دیگر در این شرایط درآمد‌های ارزی کشور با تاخیر‌هایی وارد می‌شود، اما کاهش چشم‌گیری نداشته است. تحریم‌ها بیشتر از آنکه منجر به کاهش درآمد‌های ارزی شود، باعث ایجاد تاخیر در وصول درآمد‌ها شده‌اند. این موضوع به حفظ ذخایر ارزی کمک کرده و فشار بر بازار را کم کرده است.
ریسک مکانیسم ماشه
به صورت کلی می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین محرک‌های اصلی نوسانات نرخ دلار در بازار آزاد، میزان ریسک‌های سیاسی است. برای مثال اخبار مربوط به تمایل ایران برای از سرگیری مذاکرات با اروپا که می‌تواند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را به تعویق اندازد، منجر به تداوم ثبات نسبی بازار ارز کشور شده است. در روزهای گذشته مقام‌های ایرانی اعلام کرده‌اند که قصد دارند با ۳ کشور اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا مذاکره کنند و این دور از مذاکرات احتمالا در هفته‌های آتی انجام خواهد شد.
این مذاکرات در حالی پیگیری می‌شود که کمتر از دو هفته تا پایان ضرب‌الاجل اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه باقی مانده است. تروئیکای اروپایی (۳ کشور مذکور) در نامه‌ای به سازمان ملل متحد، حق خود برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت را تصریح کرده‌اند و هشدار داده‌اند که اگر توافق جدیدی حاصل نشود، این مکانیسم را فعال خواهند کرد. مکانیسم ماشه، که بخشی از برجام است، می‌تواند تحریم‌های گسترده‌ای از جمله تحریم‌های تسلیحاتی و مالی را بازگرداند و تاثیر مستقیمی بر بازار ارز داشته باشد. با این وجود، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تاکید کرده که روند مذاکرات ادامه دارد و تنها زمان و مکان دور بعدی هنوز نهایی نشده است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین کشور نیز در یادداشتی از ضرورت ابتکار عمل دیپلماتیک جسورانه برای سرگیری گفت‌و‌گو‌ها سخن گفته است.
اما شرایط به‌گونه‌ای است که طرف‌های غربی با طرح شروط جدید، احتمال توافق را کم‌رنگ کرده‌اند. اگر مذاکرات به نتیجه برسد، می‌تواند منجر به کاهش تنش‌ها و حتی گشایش‌هایی در تحریم‌ها شود. بدیهی است که چنین تحولاتی منجر به کاهش ریسک‌های سیاسی شده و مستقیما بر بازار ارز اثر خواهد گذاشت. در مقابل، فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند فشار‌های جدیدی ایجاد کند. در مجموع، ادامه ثبات بازار ارز به تحولات سیاسی بستگی دارد. اگر مذاکرات پیشرفت کند، بازار می‌تواند روزهای آرام‌تری را تجربه کند و حتی شاهد کاهش نرخ‌ها باشد. اما در صورت شکست در مذاکرات، ریسک افزایش نوسانات وجود دارد. سیاستگذار ارزی باید با ابزار‌های موجود، مانند افزایش عرضه در بازار متشکل، این ریسک‌ها را مدیریت کند. چشم‌انداز بلندمدت به نتیجه مذاکرات و مدیریت تحریم‌ها وابسته است، که می‌تواند درآمد‌های ارزی را پایدارتر کند.
