طرح یک‌هزار ساله، آینده نگری چینی
مخاطب ۲۴، شهرشیونگان، شهری که این روز‌ها درمحافل سیاست‌گذاری کلان چین به‌عنوان «شهر آینده» و «طرح یک هزارساله» از آن یاد می‌شود، یک پروژه عمرانی عظیم و آزمایشگاهی زنده برای ایده‌آل‌های حکمرانی و توسعه مدرن است؛ داستان این شهراز سال ۲۰۱۷ آغاز شد، زمانی که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به‌طور مستقیم ساخت آن را به‌عنوان یک ابتکار شخصی و با اهمیتی ملی معرفی نمود، در همان زمان، رسانه‌ها آن را با عنوان «برنامه‌ای برای هزار سال» توصیف کردند، عبارتی که هم نشان دهنده جاه‌طلبی پشت این طرح بود و هم نوعی پیام سیاسی درباره ثبات و استمرار قدرت در چین.
شیونگان؛ شهری برای کاهش فشار بر پکن
موقعیت جغرافیایی این شهر در حدود ۱۲۵ کیلومتری جنوب پکن به آن دسترسی مناسب به پایتخت داده و بخشی از نقشه‌ای‌ست که هدف آن کاهش فشار جمعیتی و زیست محیطی بر پکن و بازتوزیع فعالیت‌های اقتصادی و اداری در منطقه است، دولت مرکزی و مقامات استانی طی کمتر از یک دهه، بیش از ۸۳۵ میلیارد یوآن، معادل حدود ۱۱۶ میلیارد دلار، برای ساخت این شهر هزینه کرده‌اند. این رقم در مقیاس جهانی هم خیره‌کننده است و نشان می‌دهد که شیونگان فقط یک پروژه عمرانی نیست، بلکه بخشی از یک طرح کلان ملی برای بازآفرینی مفهوم شهرنشینی در قرن بیست و یکم است؛ برخلاف بسیاری از شهرهای جدید که ابتدا ساخته می‌شوند و سپس به امید جذب جمعیت رها می‌شوند(همانند شهر ارواح در چین)، شیونگان از همان ابتدا با سیاست‌های دقیق و کنترل‌شده برای شکل‌گیری جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی طراحی شده است. مقامات چین تاکید کرده‌اند که این شهر قرار نیست به یک کلان‌شهر پرتراکم مانند پکن تبدیل شود. سقف جمعیتی که برای آن تا سال ۲۰۳۵ تعیین شده، پنج میلیون نفر است و این عدد عمداً پایین‌تراز ظرفیت بالقوه منطقه نگه داشته شده تا ازمشکلات متداول شهرهای بزرگ مانند تراکم شدید، آلودگی هوا و زیرساخت‌های فرسوده جلوگیری شود.
نخبگان؛ نه دلالان
یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد شیونگان، سیستم اقامت آن است، برخلاف بسیاری از شهرهای چین که مهاجرت داخلی را به‌طور گسترده می‌پذیرند این شهرمکانیزم فیلترکننده‌ای دارد که متقاضیان باید معیار‌های مشخصی را از نظر تحصیلات، مهارت‌های تخصصی، تجربه کاری و سابقه پرداخت مالیات داشته باشند. این سیستم، عملا جمعیت را به سمت نیرو‌های ماهر و متخصص هدایت می‌کند، کسانی که موفق به دریافت اقامت رسمی نشوند می‌توانند یک کارت اقامت سبزدریافت کنند که مشابه گرین‌کارت آمریکا است و برخی مزایای محدود مانند استفاده رایگان از حمل‌ونقل عمومی را فراهم می‌کند اما این مزایا پس از پنج سال منقضی می‌شوند، این سیاست دوگانه باعث می‌شود ترکیب جمعیتی شهر به سمت افرادی با بالاترین پتانسیل اقتصادی و اجتماعی حرکت کند، در حالی که رشد جمعیت تحت کنترل باقی بماند.
محدودیت‌ها به اقامت ختم نمی‌شود، شیونگان در حوزه مسکن هم سیاستی سختگیرانه دارد که هدفش جلوگیری از تکرار بحران‌های مسکن چین است و تنها کسانی مجاز به خرید خانه هستند که یا متولد پکن یا شیونگان باشند، یا اقامت رسمی یکی از این دو شهررا داشته باشند و به علاوه حداقل پنج سال سابقه پرداخت بیمه اجتماعی در شیونگان داشته باشند؛ حتی با وجود احراز این شرایط، خرید خانه از طریق قرعه‌کشی و با تایید کارفرما انجام می‌شود. این ترکیب پیچیده از قوانین و بوروکراسی عملا بازار مسکن را از دست دلالان و سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت خارج می‌کند و قیمت‌ها را پایین نگه می‌دارد، شعار کلیدی شی جین‌پینگ که بار‌ها در مورد این شهر تکرار شده، «خانه برای زندگی کردن است، نه ابزاری برای دلالی» است و شیونگان تبدیل به نمونه عینی اجرای این شعار شده است.
سیاست‌های نوین اجتماعی چین
از منظر زیرساختی و طراحی شهری، شیونگان نمادی از فناوری‌های هوشمند و سازگار با محیط زیست است. ایده اصلی این بوده که شهروندان به‌جای گیر افتادن در ترافیک‌های سنگین، بتوانند از میان مسیر‌های سرسبز و شبکه‌ای از فضا‌های عمومی پیاده یا با دوچرخه رفت‌وآمد کنند. همچنین، تأمین انرژی و مدیریت پسماند با بهره‌گیری از سیستم‌های پیشرفته و کم‌کربن برنامه‌ریزی شده است. بخش بزرگی از کارخانه‌های محلی تعطیل شده‌اند تا شهر بتواند با استاندارد‌های زیست‌محیطی سختگیرانه مطابقت پیدا کند. البته این تعطیلی‌ها برای برخی کسب‌وکار‌ها و کارگران خسارت‌بار بوده و جبران مالی اندکی داشته است، که همین امر یکی از نقاط انتقاد نسبت به پروژه محسوب می‌شود. شیونگان فقط یک پروژه فیزیکی نیست، بلکه بستری برای آزمایش سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی جدید است. نمونه بارز آن، سیستم بازنشستگی دوگانه است که در آن تمام شرکت‌ها موظف‌اند کارمندان خود را در هر دو طرح بازنشستگی دولتی و سازمانی ثبت کنند. این اقدام که نخستین بار در سطح یک منطقه دولتی در چین اجرا می‌شود، با هدف جذب نیروی کار ماهر طراحی شده است، به‌ویژه برای افرادی که از پکن به این شهر نقل مکان می‌کنند و نگران از دست دادن مزایای بازنشستگی خود هستند. به این ترتیب، شیونگان در حال شکل‌دهی به مدلی از تأمین اجتماعی است که میتواند به الگویی برای سایر مناطق چین تبدیل شود.
آینده شهرهای هوشمند و پایدار
با وجود طراحی دقیق و سرمایه‌گذاری عظیم، آینده شیونگان همچنان با پرسش‌های مهمی روبه‌روست. برخی تحلیلگران بر این باورند که کنترل بیش‌ازحد حزب کمونیست بر زندگی روزمره شهروندان و قوانین دست‌وپاگیر ممکن است مانع جذب بخشی از استعداد‌ها شود و ایجاد جامعه‌ای انحصاری که تنها ممتازترین افراد درآن زندگی می‌کنند ممکن است شکاف‌های اجتماعی را تشدید کند، با این حال، طرفداران این پروژه می‌گویند که چنین سیاست‌هایی برای تضمین کیفیت زندگی، حفظ محیط زیست و پیشگیری از مشکلات معمول کلان‌شهر‌ها ضروری است. امروز، جمعیت شیونگان به حدود ۱.۴ میلیون نفر رسیده و این شهر دیگر آن سکوت و خلوت سال‌های ابتدایی را ندارد. دولت محلی مستقر شده، بیمارستان‌ها و مدارس معتبر شعبه زده‌اند، شرکت‌های بزرگ و مؤسسات تحقیقاتی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و فضای شهری به‌تدریج به یک مرکز پرجنب‌وجوش تبدیل می‌شود. اما مقامات همچنان به دقت مسیر رشد را کنترل می‌کنند و اجازه نمی‌دهند این شهر به یک ابرشهر بی‌برنامه تبدیل شود. شاید بزرگ‌ترین جذابیت شیونگان همین باشد که برخلاف بسیاری از شهرهای جدید که یا به سرعت از کنترل خارج می‌شوند یا سال‌ها خالی می‌مانند، این شهر با گام‌های حساب‌شده و تحت نظارت متمرکز ساخته می‌شود.
به بیان دیگر، شیونگان فقط یک پروژه ساختمانی یا حتی یک سیاست شهری نیست؛ این شهر نسخه‌ای فشرده از دیدگاه چین برای آینده است—آینده‌ای که در آن فناوری، پایداری محیطی، کنترل جمعیت، عدالت مسکن و نوآوری اجتماعی در کنار هم عمل می‌کنند. اینکه آیا این نسخه میتواند برای «هزار سال» دوام بیاورد یا نه، هنوز معلوم نیست. اما حتی اگر این وعده بلندپروازانه تحقق پیدا نکند، تجربه شیونگان به‌عنوان یکی از جاه‌طلبانه‌ترین آزمایش‌های مهندسی اجتماعی و شهری قرن حاضر در تاریخ چین و جهان ثبت خواهد شد.
