پکن چگونه تحریم‌ها را به فرصت تبدیل کرد؟
به گزارش مخاطب 24: از زمان آغاز جنگ تجاری چین و آمریکا در سال ۲۰۱۸، پکن مجموعه‌ای از راهبردهای دفاعی و تهاجمی طراحی کرده که همچنان در حال گسترش و تعمیق است. در دوران دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، چین با تکیه بر همین راهبردها، ضمن بسیج افکار عمومی علیه «تحقیر خارجی»، موفق شده موضع خود را تثبیت و حتی آن را به مزیت راهبردی تبدیل کند.
آخرین مذاکرات تجاری میان ایالات متحده و چین در ژنو و لندن، فراتر از ایجاد وقفه‌ای موقت در تنش‌های اقتصادی میان دو قدرت بزرگ جهان، دستاوردی نداشت. اگرچه دونالد ترامپ تلاش کرد این توافقات محدود را به‌عنوان «دستاوردی بزرگ» برای آمریکا قلمداد کند، اما چین برداشت متفاوتی دارد و خود را برنده واقعی این نبرد می‌داند. از دیدگاه پکن، این کشور طوفان را پشت سر گذاشته، خوداتکاتر و مطمئن‌تر از گذشته شده و باور دارد که «استراتژی بلندمدت»اش در حال به ثمر نشستن است.
راهبرد دوگانه چین: دفاع هوشمندانه و حمله هدفمند
آن‌گونه که پراجکت سیندیکت نوشته، چین از آغاز این کشمکش، ترکیبی از راهبردهای دفاعی و تهاجمی را به کار گرفته تا در برابر تعرفه‌ها و تحریم‌های آمریکا مقاومت کند. در حوزه دفاعی، پکن مسیرهای تجاری خود را بازتنظیم کرده، وابستگی به نظام مالی مبتنی بر دلار را کاهش داده و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بومی را تسریع کرده است. این کشور همچنین مصرف داخلی را تقویت کرده؛ نه صرفا برای رشد تقاضای داخلی، بلکه به‌عنوان ابزاری برای تقویت بخش‌هایی مانند فناوری‌های هوش مصنوعی و صنایع سبز.
در جبهه تهاجمی، چین کنترل‌های صادراتی را تشدید کرده و آمادگی خود را برای پاسخ سریع و دقیق نشان داده است. پاسخ‌های قاطع پکن به تهدیدات تعرفهای دولت ترامپ، نشان از انعطاف تاکتیکی و اراده راسخ این بازیگر دارد. چین نه‌تنها واکنش نشان داده، بلکه در حال بازتعریف قواعد بازی است.
در همین حال، سیاست‌های تعرفهای ترامپ به‌طور ناخواسته وابستگی صنایع آمریکایی به چین – به‌ویژه در زمینه عناصر خاکی کمیاب و سایر مواد اولیه – را آشکار کرده است. این اختلال در تجارت دوجانبه، باعث سردرگمی تولیدکنندگان آمریکایی و افزایش هزینه‌های آن‌ها شده است. اجرای کنترل صادراتی بر عناصر نادر در آوریل ۲۰۲۵، به دولت چین ابزاری موثر برای فشار اقتصادی بر آمریکا داده است.
برد تبلیغاتی و استراتژیک برای پکن
اگرچه ایستادگی در برابر ترامپ آن‌چنان محبوبیت داخلی ندارد که برخی در غرب تصور می‌کنند، اما این کشمکش به‌لحاظ تبلیغاتی و راهبردی برای حزب کمونیست چین موفقیت‌آمیز بوده است. برای بسیاری از دولت‌های جنوب جهانی که به مدل توسعه غربی بدبین‌اند، مقاومت چین در برابر فشارهای آمریکا، بر ادعای شی جین‌پینگ مبنی بر «تحولات بزرگی در حال وقوع» صحه می‌گذارد.
از منظر پکن، تلاش بی وقفه دولت ترامپ برای قطع وابستگی متقابل میان اقتصادهای دو کشور، اوج راهبرد مهار چین از سوی آمریکاست. چین خواهان جنگ تجاری یا قطع روابط نیست، اما در صورت اجبار، حاضر است این جنگ را بپذیرد؛ حتی اگر آمریکا بازنده آن باشد. پکن ترجیح می‌دهد جدا شود تا تسلیم.
22 ak4346
تقویت خوداتکایی: از هواوی تا بایت‌دنس
در همین راستا، تمرکز رهبران، فعالان اقتصادی و کارآفرینان چینی بر ساختن زیرساخت‌های داخلی و کاهش وابستگی به بازارها و فناوری‌های آمریکایی استوار شده است. اگرچه هنوز هیچ بازاری با ابعاد بازار مصرف آمریکا قابل مقایسه نیست، اما بسیاری از شرکت‌های چینی، از جمله هواوی و بایت‌دَنس، اکنون دستیابی به بازار یا فناوری آمریکا را تقریبا غیرممکن می‌دانند و استراتژی‌های خود را بر همین اساس تنظیم کرده‌اند. بازگشت قدرتمند هواوی پس از تحریم‌های سخت آمریکا، شاهدی است بر همین روند. اکنون، بایت‌دنس (مالک اپلیکیشن تیک‌تاک) با تهدیدهای مشابهی از سوی ترامپ مواجه است؛ از جمله تلاش برای اجبار به فروش دارایی‌های آمریکایی خود به خریداران داخلی.
تحریم‌های دردناک اما مفید برای چین
بی‌تردید تعرفه‌های آمریکا به اقتصاد چین فشار وارد می‌کنند؛ به‌ویژه در بخش‌هایی مانند تولیدات سبک با ارزش افزوده پایین (پوشاک و کفش). اما چین ممکن است همین فشارها را به فرصتی برای افزایش بهره‌وری، حذف بازیگران ضعیف و ادغام صنعتی تبدیل کند. بله، ممکن است نرخ بیکاری افزایش یابد، اما با توجه به سطح بالای خودکارسازی در کارخانه‌های چین، پیامدهای سیاسی آن چندان شدید نخواهد بود.
چین بحران‌های بدتری را نیز پشت سر گذاشته است. اصلاحات اقتصادی در دهه ۹۰ میلادی بیش از ۷۶ میلیون نفر را بیکار کرد، اما حاکمیت حزب کمونیست متزلزل نشد. موج جدید اخراج‌ها نیز احتمالا چنین اثری نخواهد داشت.
تشدید فشار، تشدید مقاومت
اثر بلندمدت سیاست‌های تعرفهای ترامپ عمیق‌تر از پیامدهای آنی است. همان‌طور که سرکوب هواوی و ZTE باعث تقویت انگیزه‌های فناورانه چین شد، دور جدید فشارهای ژئواقتصادی نیز برای حزب کمونیست چین بهانه‌ای فراهم کرده تا افکار عمومی را علیه «تحقیر خارجی» بسیج کند. توقف موقتی تعرفه‌ها که فقط فرصتی برای صادرات سریع‌تر فراهم می‌کند، تغییری در این احساس ایجاد نکرده است.
همزمان با ورود چین به آخرین سال برنامه پنج‌ساله چهاردهم، دولت با اجرای بسته‌های مالی و پولی، تلاش کرده تا مصرف داخلی را تحریک و از کسب‌وکارهای کوچک حمایت کند. اما این اقدامات ساختار معیوب اقتصاد – یعنی سهم پایین مصرف خانوار – را اصلاح نمی‌کند. این فرایند، سال‌ها زمان خواهد برد.
در این فاصله، در شرایط وخیم خارجی، رهبری فنی‌محور حزب کمونیست چین، همراه با صنعتگران کشور، منابع بیشتری را به فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه تولید مبتنی بر هوش مصنوعی اختصاص خواهند داد تا از کاهش بهره‌وری جلوگیری کنند. قمار بزرگ چین روی فناوری داخلی، که از سال ۲۰۱۸ آغاز شده، شاید تضمین موفقیت نداشته باشد، اما در شرایطی که آمریکا در حال راندن چین به کنج انزواست، برای بسیاری در پکن، این تنها راه باقی‌مانده است.
منبع: تجارت نیوز
