دلربا و فریبا اما سمی!

مخاطب۲۴- ترافیک سنگین روز‌های اخیر در روستای آغوزبن بابل که خیل عظیمی از جمعیت برای تماشای گل‌های سنبل آبی روانه این روستا شدند موجی از نگرانی‌ها را برای کارشناسان محیط زیستی به همراه داشت.

گیاه سنبل آبی یا همان شیطان آبی که قدرت انتقال و جهش بسیار بالایی دارد و در مدت دو هفته می‌تواند گستره نفوذ خود را تا ۲ برابر افزایش دهد تهدید جدی برای آب بندان‌های بزرگ مازندران و به خصوص آب بندان‌های بابل که به شهر تالابی در کشور معروف است محسوب می‌شود.

دغدغه‌های کارشناسان محیط زیستی زمانی به اوج خود رسیده که در محدوده آب بندان ۴۰ هکتار روستای آغوزبن بابل هیچ اطلاع رسانی در خصوص خطر‌های این گیاه تهاجمی نصب نشده که این بی اطلاعی می‌تواند برای آب بندان‌های مازندران یک تهدید جدی محسوب شود.

در یک هفته اخیر برخی از شهروندان با حضور در محدوده آب بندان روستای آغوزبن بابل از گل‌های سنبل آبی عکس و فیلم تهیه و آن را در شبکه‌های اجتماعی بارگذاری کردند.

این اطلاع رسانی سبب شده که در کوتاه‌ترین زمان حجم انبوهی از شهروندان برای استفاده از منظره زیبای ایجاد شده خود را به به روستای آغوزبن بابل برسانند.

ترافیک سنگین و حضور انبوه شهروندان در این روستا به حدی رسیده که مزاحمت‌های زیادی برای اهالی منطقه ایجاد کرد، چون آنها انتظار حضور انبوهی از شهروندان در محدوده این آب بندان را نداشتند.

کشاورزان این روستا به همراه دهیار و اعضای شورای اسلامی آغوزبن در دو سال اخیر برای لایروبی فنی این آب بندان تلاش‌های زیادی به خرج دادند، اما ثمر بخش نبوده و در حال حاضر همه آب بندان مملو از گیاه تهاجمی شیطان آبی شد.

نگرانی کارشناسان محیط زیست به این خاطر است که هزینه بالای لایروبی یک آب بندان ۴۰ هکتاری سبب شد که کشاورزان این روستا پیکیری‌های چندین ساله آنها بی نتیجه باشد حال اگر این گیاه تهاجمی در تالاب‌های بزرگ و دیگر آب بندان‌های این خطه از شمال سرایت کند لایروبی آنها نیازمند اعتبار‌های نجومی است.
با توجه به این که سنبل آبی حجم زیادی از آب را استفاده می‌کند و از طرف دیگر پیاز‌های این گیاه که به هم تنیده هستند به همراه ساقه‌ها آن مانع تردد آب در ورودی و خروجی‌های این آببندان خواهد شد.

با توجه به این که سنبل آبی کل سطح آببندان را به صورت کامل می‌پوشاند این امر مانع رسیدن اکسیژه به آب و سبب تلف شدن ماهی‌ها داخل آببندان خواهد شد.

از طرف دیگر برخی از پرندگان مهاجر که در داخل نی زار‌ها لانه سازی می‌کردندگسترش این گیاه وحشی مانع حضور این پرندگان مهاجر در این آببندان است.

سنبل آبی گیاهی از خانواده سنبل است که به دلیل قدرت رشد و تکثیر بسیار بالا و همچنین گل‌های بنفش زیبای آن مورد توجه گردشگران و بعضا جابجایی به عنوان گیاه زینتی است و این ویژگی باعث می‌شود به سرعت به مناطق آبی سرایت کند و به دلیل قدرت جذب بالای آب در ریشه‌ها و ساقه‌های بهم تنیده غوطه ور آن، توانایی بالایی در نابودی اکوسیستم‌های آبی و تالابی دارد.

متاسفانه در دنیا تاکنون روش مبارزه خاصی که فاقد آثار جانبی زیانبار برای اکوسیستم‌ها باشد برای سنبل آبی معرفی نشده و تنها راه موثر توصیه شده برای مقابله با آن، مبارزه فیزیکی (جمع آوری) است. اما در بعضی موارد به دلیل گستردگی مناطق آلوده به این گیاه و دشواری و کند بودن روند اجرای شیوه مذکور، پاکسازی کامل از وجود این گونه مهاجم نیازمند عزم جدی سایر مسوولان و مردم است.

در این پیوند این گونه گیاهی در آببندانی در روستای آغوزبن که در یک کیلومتری شمال شهر بابل واقع شده و دارای ۶ هزار و ۵۴۰ خانوار و ۲ هزار نفر جمعیت است، جولان می‌دهد.

سنبل آبی، گیاهی آبزی با نام علمی Eichhornia crassipes بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی و آمازون است و خارج از محدوده بومی خود به عنوان گونه‌ای مهاجم شناخته می‌شود. این گیاه آزادانه در آب شناور است و تا حدود یک متر بالاتر از سطح آب رشد می‌کند.

اندازه برگ‌های سنبل آبی بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر است و به صورت شناور روی سطح آب دیده می‌شود. هر ریشه این گیاه بین هشت تا ۱۵ گل می‌دهد که روی سطح آب می‌رویند و معمولا شش گلبرگ دارند که رنگ آنها بین صورتی و بنفش دیده می‌شود.

سنبل آبی رشد بسیار سریعی دارد و هر گیاه هزاران دانه در سال تولید می‌کند که دوام برخی دانه‌ها تا ۲۸ سال هم می‌رسد. همین موضوع باعث می‌شود در برخی مناطق جمعیت این گیاه در ۲ هفته تقریبا ۲ برابر شود.
به علت رشد سریع، تعداد دانه‌های زیاد و زیبایی ظاهری گل‌های این گیاه، به تازگی به عنوان گیاهی زینتی خرید و فروش شده و در منازل کنار گیاهان آپارتمانی دیده می‌شود. سنبل آبی به دمای هوای پایین حساس است و در زمستان دوام نمی‌آورد، اما در تابستان‌ها گل‌های زیبایی می‌دهد و عمر هر گل بین یک تا روز است.

سرعت انتقال بسیار بالا

کارشناس محیط زیست در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: حضور انبوهی از شهروندان و گردشگران در محدوده آب بندان ۴۰ روستای آغوزبن خطر انتقال این گیاه تهاجمی را به دیگر تالاب‌های استان بسیار افزایش داد.

جواد یعقوب زاده گفت: با توجه به قدرت انتقال و گسترش سنبل آبی اگر این گیاه تهاجمی به دیگر آب بندان‌ها و تالاب‌های بزرگ استان گسترش یابد لایروبی آنها نیازمند اعتبار‌های بسیار سنگین است.

وی با اشاره به این مطلب که قدرت انتقال این گیاه تهاجی به حدی است که ظرف مدت دو هفته می‌تواند به دو برابر وضع موجود گسترش یابد، اظهار کرد: بسیاری از شهروندان و مسافران غرق در زیبای گل‌های سنبل آبی شدند و از خطر‌های گسترش آن اطلاعی ندارند.

یعقوب زاده گفت: در سال جاری با توجه به این که همه گستره این آب بندان مملو از گیاه سنبل آبی شد زیبایی‌های خاصی ایجاد شد و شهروندان علاقمند بازدید از این آب بندان شدند.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به این مطلب که حضور گسترده مردم در محدوده این آب بندان چالش‌های را برای اهالی روستای آغوزبن ایجاد کرد، اظهار کرد: با توجه به این که از قبل پیش بینی‌های لازم اتخاذ نشده بود حجم زیادی از زباله‌ها در محدوده این آب بندان رها شد.

یعقوب زاده ادامه داد: اهالی این روستا در چند سال اخیر پیگیری‌های زیادی برای اجرای لایروبی فنی آب بندان انجام دادند، اما نتیجه بخش نبود.

این کارشناس محیط زیست گفت: در این آب بندان فقط ۵۰ گونه انواع گنجشک‌ها در فصل‌های مختلف سال زندگی و تولید مثل می‌کنند.

یعقوب زاده ادامه داد: در آب بندان ۴۰ هکتاری روستا آغوزبن بابل علاوه بر پرندگان زمستان گذران در فصل بهار و تابستان هم این زیستگاه محلی برای زادآوری چلچله‌ها و انواع کاکایی‌ها و دیگر پرندگان است.
نصب تابلو‌های هشدار ضروری

کارشناس محیط زیست اظهار کرد: نصب چندین تابلوی هشدار در محدوده این آب بندان یکی از ضرورت‌های مهم محسوب می‌شود، چون بسیاری از شهروندان از آسیب‌های انتقال این گیاه بی اطلاع هستند.

جواد یعقوب زاده افزود: گیاه سنبل آبی در آب رشد می‌کند و با توجه به پیوستگی پیاز‌های موجود در این گیاه می‌تواند در جریان طبیعی آب در این آب بندان اخلال ایجاد کند.

وی گفت: لایروبی فنی و کارشناسی برای این آب بندان اثر بخش است تا آب به راحتی در ورودی‌ها و خروجی‌های این آب بندان برای بهره مندی از اراضی شالیزاری پایین دست است.

این کارشناس حیات وحش تصریح کرد: در شرایط فعلی همه باید تلاش کنند تا اعتبار لایروبی فنی این آب بندان تامین شود تا بدون تغییر کاربری آب بندان لایروبی شود تا نه تنها مشکل شالیکاران منطقه برطرف شود یکی از غنی‌ترین زیستگاه پرندگان مهاجر هم حفظ شود.

به گزارش ایرنا، آب بندان‌ها که در مازندران «اِندون»، در گلستان «بندسار» و در گیلان «سِل» نامیده می‌شوند، مهم‌ترین مخازن ذخیره آب باران و نهر‌ها برای کشاورزی هستند. هر چند که کاهش بارش‌ها و کم آبی در سال‌های اخیر سبب شد چهره‌ای خشک و ترک خورده از بسیاری از آب بندان‌ها به چشم بیاید، اما نباید از نقش بی توجهی به آب بندان‌ها و لایروبی و بهسازی نشدن این سازه‌های بومی شمال کشور در کاهش اثرگذاریشان غافل ماند.

سه استان گیلان، مازندران و گلستان در مجموع ۳۳ هزار هکتار آب بندان دارند که آب مورد نیاز حدود ۱۵۰ هزار هکتار کشتزار این مناطق را تأمین می‌کند.
بیشترین سهم آب بندان‌ها از نظر مساحت و تعداد هم مختص به مازندران است. در مازندران نزدیک به ۸۰۰ قطعه آب بندان وجود دارد که مساحت مجموع آنها حدود ۱۷ هزار هکتار است و در مجموع نیز قابلیت ذخیره‌سازی ۳۴۵ میلیون متر مکعب آب را دارند.

در زمان حاضر هر هکتار آب‌بندان قابلیت سیراب کردن پنج هکتار شالیزار را دارد که این اثرگذاری در صورت لایروبی شدن و بهسازی آب بندان تا ۲ برابر افزایش خواهد یافت. به عبارتی بخش مهمی از نیاز آبی کشاورزی در شمال کشور با بهسازی و ترمیم همین سازه‌های سنتی نگهداری آب برطرف می‌شود.