مفهوم دام اجتماعی چیست؟ و چه کسانی بیشتر درگیر آن می‌شوند؟
مخاطب۲۴- طاهره رستمی، جامعه‌شناس و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، گفت: «دام اجتماعی زمانی به‌وجود می‌آید که روابط بین مردم بر پایه شک، ترس و احتیاط شکل می‌گیرد. در این وضعیت، افراد نگران‌اند که مورد سوءاستفاده قرار بگیرند یا ضرر کنند؛ به همین دلیل ترجیح می‌دهند از ورود به کار‌های جمعی دوری کنند.»
وی سرمایه اجتماعی را مجموعه‌ای از اعتماد متقابل، روابط شبکه‌ای و هنجار‌های مشارکتی می‌داند که باعث شکل‌گیری همکاری مؤثر در جامعه می‌شود.
او با اشاره به تجربه موفق کشور‌های اسکاندیناوی می‌گوید: در جوامعی مانند سوئد و دانمارک که سطح اعتماد عمومی بالا است، شهروندان مشارکت فعال‌تری در امور اجتماعی دارند و همین باعث کاهش هزینه‌های اجتماعی و بهبود عملکرد حکمرانی شده است.
کاهش اعتماد؛ زنگ خطری برای مشارکت اجتماعی
این جامعه‌شناس با هشدار نسبت به کاهش سطح اعتماد عمومی و بین‌فردی در جامعه اضافه کرد: کاهش اعتماد منجر به رفتار‌های فردگرایانه و کاهش تمایل به همکاری جمعی شده که پیامد آن افت مشارکت اجتماعی و شکل‌گیری دام اجتماعی است.
رستمی با تأکید براینکه یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای عبور از دام اجتماعی، فرهنگ‌سازی و آموزش مهارت‌های اجتماعی از سنین پایین است، افزود: برای بازسازی اعتماد در جامعه باید نگرش مردم نسبت به همکاری و مشارکت تغییر کند. این تغییر با آموزش، رسانه‌ها، تقویت گفت‌وگوی اجتماعی و فراهم کردن فرصت‌هایی برای مشارکت عمومی امکان‌پذیر است.
رستمی شفافیت بیشتر در عملکرد نهاد‌های عمومی را نیز در این باره موثر خواند و گفت: مردم زمانی به نهاد‌ها اعتماد می‌کنند که بدانند تصمیم‌ها چگونه گرفته شده و چه نتایجی داشته‌اند. از طرفی باید به سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های محلی فرصت بیشتری برای فعالیت داده شود؛ چراکه این نهاد‌ها می‌توانند اعتماد و مشارکت را در بستر جامعه تقویت کنند.
او در پایان تصریح کرد: حل پدیده دام اجتماعی نیازمند اراده ملی، استفاده از داده‌های دقیق، و رویکردی مشارکتی در سیاست‌گذاری است. با بازسازی اعتماد عمومی می‌توان زمینه‌ساز جامعه‌ای سالم‌تر، پویاتر و همراه‌تر شد.
