گنبد‌های نمکی هرمزگان نمایش شگفتی در جنوب ایران
مخاطب ۲۴- در امتداد بخش جنوبی رشته‌کوه‌های زاگرس، تاکنون حدود ۲۰۰ گنبد نمکی شناسایی شده که ۸۰ مورد از آنها در استان هرمزگان قرار دارند. استان‌های فارس و بوشهر نیز سهم قابل توجهی از این پدیده‌های طبیعی دارند. در میان گنبد‌های نمکی هرمزگان، حدود ۷۰ مورد دارای رخنمون‌های سنگ نمک هستند؛ پدیده‌ای که چشم‌اندازی متفاوت و تماشایی از لایه‌های بلوری و رنگارنگ نمک را در دل چشم‌انداز خشک و کوهستانی منطقه پدید آورده است. یکی از شاخص‌ترین این گنبدها، گنبد نمکی بستک است.
گنبد نمکی بستک؛ میراثی از نمک هرمز
گنبد نمکی بستک که با نام گنبد نمکی گاوبست نیز شناخته می‌شود، بخشی از سازند نمک هرمز بوده و به دلیل قرارگیری در ضلع شرقی تاقدیس گاوبست، این‌گونه نام‌گذاری شده است. برخی نیز آن را با نام شهر بستک می‌شناسند.
این پدیده‌ی طبیعی در مسیر جاده اصلی بستک به لار و در محدوده‌ی شهرستان بستک قرار دارد. نزدیک‌ترین روستا به این گنبد، روستای فتوئیه است که تنها چهار کیلومتر با آن فاصله دارد. مسیر دسترسی به چشم‌انداز شمالی گنبد شامل حدود سه و نیم کیلومتر پیاده‌روی در طبیعتی بکر و دست‌نخورده است؛ مسیری که برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی رقم خواهد زد.
سیمای گنبد نمکی بستک و ویژگی‌های طبیعی آن
این گنبد نمکی بیش از ۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و به شکل مستطیلی با محور شمالی– جنوبی کشیده شده است. طول گنبد حدود ۵ کیلومتر و عرض آن ۲ کیلومتر است. گنبد نمکی بستک یک گنبد فعال است که نمک به‌طور مداوم از درون زمین به سطح آن رانده می‌شود.
نمک‌ها در این گنبد به صورت رگه‌هایی ضخیم و گسترده دیده می‌شوند و در بخش‌های شمالی و جنوبی، جریان‌هایی شبیه به یخچال به وجود آورده‌اند. این جریان‌ها که به «یخچال‌های نمکی» معروف‌اند، یکی از جلوه‌های منحصر‌به‌فرد این گنبد به شمار می‌آیند.
گنبد توسط شبکه‌ای از جریان‌های فصلی آب که به صورت شاخه‌شاخه و دندریتی هستند، زهکشی می‌شود. آب‌های شمال گنبد وارد رودخانه‌ی رسول (یا رود گودَر) و آب‌های جنوب آن به شاخه‌ای از رود مهران می‌ریزند. به دلیل عبور این رودخانه‌ها از زمین‌های شور، آب آنها نیز شور است.
در بخش شمالی گنبد، دو چشمه شور دائمی با دبی کم وجود دارند که حتی در خشک‌ترین ماه‌های سال نیز خشک نمی‌شوند. بالا آمدن نمک از لایه‌های زیرین باعث تغییر در ساختار سنگ‌های اطراف شده است. دیواره‌های بلند و سخت آهکی در شمال گنبد مانع از گسترش بیشتر نمک شده‌اند و در برخی نقاط، حرکت نمک متوقف می‌شود. همین برخورد بین نمک و سنگ‌های سخت، باعث فرسایش و شکل‌گیری چشم‌انداز‌های متنوع زمین‌ساختی شده است.
ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد گنبد نمکی بستک
در اثر حل شدن نمک توسط آب، دره‌های باریک و عمیقی در سطح گنبد شکل گرفته‌اند. این دره‌ها معمولاً در محل شکستگی‌های اصلی سنگ ایجاد شده‌اند و دیواره‌هایی تقریباً عمودی دارند. تفاوت در مقاومت قسمت‌های مختلف گنبد در برابر فرسایش، باعث شکل‌گیری پرتگاه‌هایی زیبا و گاه ترسناک شده است.
بریدگی‌ها و شیار‌هایی در سطح گنبد دیده می‌شود که به دلیل انحلال تدریجی سنگ‌های تبخیری و گچی به وجود آمده‌اند. در برخی نواحی، نمک‌های چشمه‌ها پس از تبخیر، به شکل گل‌کلمی و بلوری در اطراف دهانه چشمه ته‌نشین شده‌اند. این اشکال جلوه‌ای خیال‌انگیز به چشم‌انداز منطقه بخشیده‌اند.
در مناطق خشک و کم‌باران، زمانی که آب شور از ارتفاع جاری می‌شود و در مسیر تبخیر می‌گردد، نمک باقی‌مانده در سطح زمین ته‌نشین شده و منظره‌هایی شبیه به یخ‌بندان و رود‌های یخی ایجاد می‌کند. این پدیده که به «آبشار نمکی» معروف است، یکی از منحصربه‌فردترین جلوه‌های طبیعی در گنبد نمکی بستک است و نشان می‌دهد که این گنبد همچنان در حال فعالیت و دگرگونی است.
گنبد نمکی بستک یکی از شگفت‌انگیزترین و ناشناخته‌ترین جاذبه‌های طبیعی جنوب ایران است. تنوع ساختار‌های زمین‌شناسی، رنگ‌های خیره‌کننده نمک، چشم‌انداز‌های منحصر‌به‌فرد و دسترسی نسبتاً آسان، آن را به مقصدی ایده‌آل برای علاقه‌مندان به طبیعت، زمین‌شناسی و گردشگری ژئوتوریسم تبدیل کرده است. بی‌تردید، با معرفی بیشتر این پدیده شگفت‌انگیز، بستک می‌تواند به یکی از قطب‌های مهم گردشگری زمین‌شناسی در کشور تبدیل شود.
