۳۱ هزار سال پیش ساحل دریای کاسپین تا کجا پیشروی داشت؟
مخاطب۲۴- «تخت رستم» نکا مربوط به عصر پارینه‌سنگی، سمت راست جاده اصلی ساری به نکا واقع شده است. این محوطه باستانی به دلیل ویژگی زمین‌شناختی و وجود سازه‌های آهکی و سنگ‌های چرت، جذابیت بسیار بالایی در جذب جمعیت‌های انسانی داشته است. پژوهش‌های دیرین‌شناسی نیز نشان می‌دهد این منطقه یکی از استقرارگاه‌های انسانی دوره پارینه‌سنگی بوده است.
بنا بر بررسی‌های دکتر همایون خوش‌روان روی رسوبات زمین‌شناسی، این محوطه دارای رسوباتی متعلق به دریای مازندران در ۲ میلیون سال قبل است که به عنوان یک اثر میراث طبیعی، واجد ارزش بالایی است.
کاوش در محوطه پارینه‌سنگی تخت رستم مازندران در مهرماه سال ۱۳۹۹ از سوی حسین رمضان‌پور با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام و از آن حدود ۲۶۵۹ قطعه دست‌افزار سنگی متعلق به دوره پارینه‌سنگی کشف شد.
باستان‌شناسان به این نتیجه رسیدند که در دوره پارینه‌سنگی از این محوطه به‌عنوان کارگاهی برای تولید ابزار‌های سنگی و شکار استفاده می‌شد. علاوه بر این، براساس نشانۀ زمین‌شناسی، این محوطه ممکن است نقش اساسی در استراتژی شکار گروه‌های انسانی پارینه‌سنگی و توانایی آنها برای نظارت و تسلط بر محیط اطراف داشته باشد.
پژوهش‌های دیرین‌شناسی در ایران همچنین نشان می‌دهد در حدود بیش از ۳۱ هزار سال پیش، ساحل (جنوب شرقی) دریای کاسپین (خزر) در مجاورت محوطه تخت رستم قرار داشته است. این سن‌سنجی با روش لومینسانس نوری و توسط موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و توسط متخصصان داخلی انجام شده است که نخستین پژوهش مستقل باستان‌شناسی و علوم میان‌رشته‌ای با تکیه بر دانش داخلی است.
این نتایج به همراه نخستین سن‌یابی از استقرارگاه انسانی دوره پارینه‌سنگی که در نتیجه کاوش در محوطه پارینه‌سنگی تخت رستم مازندران توسط متخصصان ایرانی انجام شده، در آخرین شماره مجله انگلیسی زبان مطالعات باستان‌شناسی ایران منتشر شده است.
این پژوهش در نشریه بین‌المللی Iranian Journal of Archaeological Studies دپارتمان باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان منتشر شده است.
این محوطه باستانی ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ۵۴۳۵ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.
