معما‌های عجیب مصر باستان که بالاخره حل شدند
مخاطب ۲۴- بدون اغراق می‌توان گفت که مصر باستان یکی از جذاب‌ترین تمدن‌های باستانی است. این تمدن با نیرویی اسرارآمیز و جادویی افراد را به‌خود جلب می‌کند. معما‌های مصر باستان در دل اهرام جیزه، مجسمه ابوالهول، مومیایی‌های فرعون‌ها و هیروگلیف‌های مرموز قرار دارند و پس از گذشت هزاران سال هنوز کامل حل نشده‌اند.
آشکار شدن معما‌های مصر باستان پس از سال‌ها تلاش
پیشرفت علم باستان شناسی سبب شده بسیاری از اسرار مصر باستان از دل شن‌های بیابان بیرون بیایند. دیگر توت‌عنخ‌آمون، رامسس، نفرتیتی یا خوفو صرف افرادی آرام‌گرفته در نزدیکی اهرام مصر نیستند. همچنین حل معما‌های مصر باستان به ما کمک کرده در رابطه با کتاب مردگان یا فرهنگ غنی شکل‌گرفته در اطراف رود نیل اطلاعات بیشتری داشته باشیم.
نحوه خواندن زبان مصر باستان
اگر نگاهی به تصاویر گرفته‌شده از داخل مقبره فرعون توت‌عنخ‌آمون بیندازید، متوجه می‌شوید که دیوار‌ها با نوشته‌هایی ریز پر شده‌اند. این نوشته‌های تصویری هیروگلیف نام دارند و رخداد‌هایی که پس از مرگ در انتظار فرعون هستند را روایت می‌کنند. هرچند پس از گسترش اسلام زبان عربی جایگزین خطوط نوشتاری هیراتیک، دموتیک و قبطی در مصر شد. پس چطور باستان‌شناسان موفق شده‌اند محتوای اثار باقیمانده از مصر باستان را متوجه شوند؟
متون رسمی مصر باستان به‌خط هیروگلیف نوشته می‌شد. هرچند که برای استفاده‌های روزمره خط دموتیک کاربرد داشت که نسبتا راحت‌تر بود. برخی از مردم مصر نیز از خط قبطی با الفبای یونانی استفاده می‌کردند. در آثار باستانی به‌دست آمده از گذشته مصر یادداشت‌هایی به هر سه خط دیده می‌شد؛ اما هیچکس قادر نبود معنی نوشته‌های هیروگلیف را متوجه شود. تا اینکه در سال ۱۷۹۹ یک سنگ بازالت سیاه به‌نام سنگ روزتا کشف شد.
روی این سنگ یک نوشته به سه خط هیروگلیف، دموتیک و قبطی نوشته شده بود تا افراد گوناگون متوجه شوند. فردی به‌نام ژان-فرانسوا شامپولین توانست با ترجمه متن قبطی و انطباق آن با دو متن دیگر پلی به گذشته مصر باستان ایجاد کرده و یکی از معما‌های مهم را حل کند. در نتیجه درک خط هیروگلیف هزاران نوشته و اثر باستانی قابل درک شدند و تمدن مصر باستان از دل تاریکی بیرون آمد.
موی قرمز مومیایی‌ها
در سال ۱۸۹۶ باستان‌شناسان در قبری کم‌عمق در بیابان یک مومیایی خاص را پیدا کردند. این مومیایی به ۵۵۰۰ سال پیش تعلق داشت. در آن زمان حتی مصر به‌صورت یک کشور یکپارچه در نیامده بود. از همان لحظه‌های ابتدایی اکتشاف مرد مومیایی به یکی از معما‌های مصر باستان بدل شد.
مرد جبلین دارای مو‌های قرمز بود و در زمان کشته‌شدن حداکثر ۲۱ سال داشت. تا سال‌ها دانشمندان سعی می‌کردند در توضیح دلیل قرمز بودن موی برخی مومیایی‌ها از جمله مرد جبلین به حضور فرهنگ‌های مختلف در مصر اشاره کنند. آنها فکر می‌کردند تداخل نژادی باعث شده برخی گروه‌ها در مصر دارای پوست روشن، چشمان آبی، مو‌های قرمز و لب‌های باریک باشند. هرچند واقعیت بسیار ساده بود.
در زمان حیات مرد جبلین هنوز از روش‌های پیچیده و طولانی برای مومیایی کردن افراد خبری نبود. به همین‌خاطر مردم در میان ترکیب‌های مختلف از حنا برای ماندگاری بیشتر استفاده می‌کردند. در نتیجه موی برخی مومیایی‌های قدیمی قرمز می‌شد.
آوردن مصالح برای ساخت اهرام
یکی از بزرگترین معما‌های مصر باستان و تاریخ بشر نحوه ساخت اهرام است. اخیرا گسترش هوش مصنوعی باعث شده که برخی ویدیو‌هایی با حضور افراد غول‌پیکر را برای توضیح نحوه ساخت این شاهکار بزرگ ارائه کنند. همچنین گروهی دیگر تصور می‌کنند که امکان نداشته انسان بتواند چنین بنایی را هزاران سال پیش بسازد. اینجاست که پای یوفو و موجودات فضایی به مصر باستان باز می‌شود.
طرفداران حضور موجودات فرازمینی در مصر باستان روی یک نکته مهم دست می‌گذارند. آنها می‌گویند امکان جابه‌جایی مصالح موردنیاز برای ساخت اهرام وجود نداشته است. منطقی‌ترین و راحت‌ترین راه استفاده از رود نیل برای جابه‌جایی به‌نظر می‌رسد. هرچند نیل ۶ کیلومتر با محل اهرام فاصله دارد. این فاصله شاید برای جابه‌جایی چند بلوک قابل پذیرش باشد، اما برای کل پروژه بسیار زیاد است.
جهت نشان دادن ابعاد یکی از معما‌های مصر باستان باید گفت که تنها در هرم جیزه از ۲.۳ میلیون بلوک استفاده شده است. وزن هرکدام از آنها نیز به ۲.۵ تا ۱۵ تن می‌رسد. مسئله انتقال بلوک‌ها همیشه یکی از سوال‌های بزرگ دانشمندان بود. تا اینکه در سال ۲۰۲۴ دانشمندان متوجه یک شاخه از رود نیل در نزدیکی اهرام شدند. این شاخه بسیار قدیمی در اثر تغییرات اقلیمی و گذر زمان خشک شده است؛ اما در گذشته می‌توانسته برای رویاپردازی فرعون‌ها نجات‌بخش باشد.
دلیل پنهان نفرین فرعون
در میان معما‌های مصر باستان همیشه نفرین فرعون جایگاه ویژه‌ای داشته است. پس از کشف مقبره توت‌عنخ‌آمون بود که ماجرای نفرین فرعون به گوش جهانیان رسید. ظاهرا نوشته‌ای در مقبره وجود داشت که نسبت به باز کردن تابوت هشدار می‌داد: نفرین بر کسی که آرامش فرعون را بر هم بزند. اگر کسی مهر این آرامگاه را بشکند، به یک بیماری مرگبار دچار خواهد شد که هیچ پزشکی توانایی تشخیص آن را ندارد!
در رابطه با وجود یا عدم وجود این نوشته تردید‌های زیادی وجود دارد. هرچند که بخش قابل‌توجهی از افراد وجود نفرین فرعون را به‌عنوان یکی از معما‌های مصر باستان پذیرفته‌اند. دلیل اصلی این موضوع نیز مرگ بسیاری از افراد حاضر در پروژه اکتشاف مقبره فرعون است. هرچند سرنوشت تلخ این افراد ربطی به نفرین فرعون ندارد.
هوای داخل مقبره برای هزاران سال ایزوله بوده است. در این مدت مومیایی تجزیه شده و قارچ‌ها و باکتری‌های مختلف در دیواره‌های مقبره رشد کرده‌اند. همچنین هوا حاوی آمونیاک، فرمالدهید و سولفید هیدروژن است. حضور خفاش‌ها در مقبره‌ها نیز می‌تواند امکان انتقال قارچ به آنها را بیشتر کند. چنین محیطی برای یک انسان چندان مناسب به‌نظر نمی‌رسد.
اگر سیستم ایمنی بدن فرد ضعیف باشد یا شخص دارای بیماری‌های زمینه‌ای باشد، هوای داخل مقبره می‌تواند به‌راحتی زمینه‌ساز آسیب به ریه و مرگ شود. فرعون در این زمینه مقصر نیست!
نحوه مرگ فرعون توت‌عنخ‌آمون
فرعون‌ها برای بیش از ۳۰۰۰ سال مصر را تحت فرمان خود داشتند. هرچند که اکثر ما فقط نام برخی از آنها را شنیده‌ایم. شاید یکی از معروف‌ترین فرعون‌های مصر توت‌عنخ‌آمون باشد. کسی که به‌خاطر مقبره خاص خود با ماسک طلایی و دیواره‌های مملو از هیروگلیف شناخته می‌شود. توت‌عنخ‌آمون در زمان مرگ تنها ۱۸ یا ۱۹ سال داشت.
در مصر باستان ازدواج خواهر با برادر چندان عجیب نبود. همین نیز سبب می‌شد که افراد زیادی با مشکلات مادرزادی متولد شوند. یکی از این افراد توت‌عنخ‌آمون بود. علی‌رغم مشکلات فراوان او کنترل مصر را در دست داشت و برخی از اشتباهات پدر خود را جبران کرد. هرچند مرگ ناگهانی او همیشه یکی از معما‌های مصر باستان بوده است.
پیشتر دانشمندان تصور می‌کردند که ترکیب مالاریا و بیماری تخریب بافت استخوان باعث مرگ فرعون جوان شده است. هرچند در سال ۲۰۲۳ یک پاسخ جدید ارائه شد. یک شکستگی در استخوان پای فرعون دیده می‌شد که می‌توانست در نتیجه تصادف ارابه ایجاد شود. توت‌عنخ‌آمون نمی‌توانست به‌خاطر مشکل مادرزادی خود به‌راحتی ارابه براند. پس این احتمال وجود دارد که با ارابه‌رانی در حال مستی مرگ خود را رقم زنده باشد.
کاربرد کانال‌های موجود در اهرام مصر
در ادامه معما‌های حل شده مربوط به مصر باستان به کانال‌های موجود در اهرام می‌رسیم. این کانال‌ها برای دهه‌ها باستان‌شناسان را درگیر خود کرده بودند. در هرم جیزه مجموعه‌ای از تونل‌های بسیار دقیق و پیچیده وجود دارند که از مقبره‌های موجود به هوای بیرون می‌رسند. در دهه ۱۶۰۰ میلادی این باور وجود داشت که کانال‌ها راهی برای صحبت کردن با فرعون خوفو و فرستادن غذا به داخل اهرام هستند.
در قرن بیستم دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این کانال‌ها برای تهویه هوا ضروری بوده‌اند. هرچند بررسی‌های اخیر به یک نتیجه جذاب رسیده‌اند. ماجرا به باور خاص مردم مصر به دنیای پس از مرگ ربط دارد. برای مردم مصر باستان زندگی دنیا تنها مقدمه‌ای برای رسیدن به جهان دیگر بود. آنها پس از مرگ باید مسیری خطرناک را طی می‌کردند تا به آرامگاه نهایی خود برسند.
سازندگان اهرام می‌خواستند که فرعون در جهان پس از مرگ دچار هیچ مشکلی نشود. به‌همین‌خاطر کانال‌ها دقیقا در راستای صورت فلکی کمربند شکارچی تنظیم شده بودند.
دلیل ازدواج با محارم در مصر باستان
در مصر باستان ازدواج با محارم امری کاملا عادی و پذیرفته‌شده بود. پیشتر تصور می‌شد که چنین رویکردی فقط به خانواده سلطنتی وجود دارد. به‌باور باستان‌شناسان دلیل چنین کاری جلوگیری از آلوده شدن خون سلطنتی و خارج نشدن قدرت از خانواده عنوان می‌شد.
به همین‌خاطر بسیار پیش می‌آمد که فرعون‌های مصر در نتیجه ازدواج خواهر و برادر با بیماری‌های مادرزادی متولد می‌شدند. هرچند دانشمندان متوجه شده بودند که ازدواج با محارم در میان مردم عادی نیز امری رایج بوده است. این مسئله به یکی از معما‌های مصر باستان بدل شده بود تا اینکه هیروگلیف‌های جدید تمام سوال‌ها را برطرف کردند.
مردم مصر دو دلیل برای ازدواج با خواهران خود داشتند. اول از همه اینکه ازیریس، یکی از مهمترین خدایان مصر با خواهر خود ازدواج کرده بود. آنها با اینکار اعتقاد قلبی خود به خدایان مصر را نشان می‌دادند. دلیل دوم به مشکلات مالی مربوط می‌شود. معمولا در یک خانواده فقیر خواهر و برادر ازدواج می‌کردند تا پس از مرگ والدین ثروت از خانواده خارج نشده و تقسیم نگردد.
اگرچه در سال‌های اخیر بسیاری از معما‌های مصر باستان حل شده است، اما هنوز بخش‌های بسیار جذاب و زیادی از این تمدن شگفت‌انگیز وجود دارند که همچون یک راز بزرگ جلوه می‌کنند. بخش‌هایی که امیدواریم به‌مرور زمان آشکار شوند.
