بازار ارز تجاری فردا رسماً جایگزین نیما می‌شود
مخاطب۲۴- از فردا دوشنبه اول بهمن ماه ۱۴۰۳، بازار ارز نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) به طور رسمی به بازار تجاری منتقل خواهد شد؛ بنابراین از فردا، تمام صادرکنندگان و واردکنندگانی که در بازار نیما بودند، الزاماً به بازار ارز تجاری مهاجرت خواهند کرد.
طبق سیاست جدید ارزی، رفع تعهد‌ها برای صادرکنندگان فقط در صورت عرضه در بازار ارز تجاری اتفاق خواهد افتاد و محل تامین ثبت سفارش‌ها نیز به طور کامل از طریق مرکز مبادله است
پیش از این و در هفته‌های گذشته، پتروشیمی‌ها بعنوان بزرگترین عرضه کننده‌های نیما به بازار ارز تجاری وارد شده بودند.
اما طبق سیاست جدید ارزی بانک مرکزی، مقرر شده علاوه بر پتروشیمی‌ها و پالایش‌ها، سایر صادرکنندگان مشمول بند (۱) ماده (۸) آیین‌نامه مذکور نیز شامل شرکت‌های صادرکننده فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی، از تاریخ ۱۴۰۳/۱۱/۰۱ در چارچوب آیین‌نامه مذکور و تصمیمات کارگروه برگشت ارز حاصل از صادرات، از طریق بانک‌های عامل نسبت به عرضه ارز در بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران اقدام کرده و رفع تعهد صادراتی کنند.
همچنین حسب هماهنگی با وزارتخانه‌های مرتبط و وزارت صنعت، معدن و تجارت، واردکنندگانی که دارای تخصیص معتبر با محل تامین ارز از طریق مرکز مبادله ارز و طلا هستند، باید از تاریخ ۱۴۰۳/۱۱/۰۱ و از طریق بانک‌های عامل نسبت به خرید ارز از بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران اقدام کنند.
بانک مرکزی تأکید کرده: برنامه‌ریزی این بانک در راستای توسعه بازار ارز تجاری کشور، رشد مستمر افزایش میزان عرضه و تأمین ارز مورد نیاز واردات کشور است.
همچنین برنامه‌ریزی شده تا نیاز‌های ارزی به‌صورت اسکناس و در چارچوب مصارف ارزی خدماتی از طریق سامانه ارز خدماتی مرکز مبادله ارز و طلای ایران با نرخ ارز بازار ارز تجاری تامین شود و با نزدیک شدن به پایان سال شمسی و تعطیلات سال نو، عرضه ارز به‌منظور گردشگری افزایش یابد.
اصغر بالسینی سخنگوی مرکز مبادله درباره حجم معاملات در بازار ارز تجاری می‌گوید: دیروز معادل ۷۱ میلیون و ۴۰۵ هزار دلار معاملات در بازار ارز تجاری انجام شده که از این میزان ۱۶ میلیون و ۵۰۳ هزار دلار به صورت دلاری و بیش از ۱۰۰ میلیون درهم، نزدیک ۱۸۰ میلیون یوان و بیش از ۳ میلیون یورو انجام شده است.
او با تأکید براینکه به این حجم معاملات ناشی از معامله بین ۳۷ صادرکننده و ۱۶۸ واردکننده‌ای است که در این سامانه اقدام به معامله کرده‌اند، گفت: روند معاملات در بازار ارز تجاری رو به رشد است. به طوری که از معامله ۳۴ میلیون دلاری روز پنج شنبه (یک جلسه معاملاتی است) به ۷۱ میلیون دلار در روز شنبه رسیده است.
البته جلسات معاملاتی دو جلسه در روز ساعت ۱۰ تا ۱۲ و ۱۳ تا ۱۵ انجام می‌شود. روز‌های پنج شنبه یک جلسه معاملاتی برگزار می‌شود.
بالسینی با بیان اینکه رکورد بیشترین معاملات در روز دوشنبه ۲۴ دی ماه با ۱۲۰ میایون دلار معامله بوده است، تصریح کرد:باتوجه به اینکه از فردا کلیه صادرکنندگان و واردکنندگان به غیر از کالای اساسی و دارو ملزم به خرید و فروش ارز در بازار تجاری هستند و قطعا حجم معاملات به نحو محسوسی افزایش خواهد یافت.
او گفت: تا دیروز ۵۵ میلیارد و ۵۶۴ میلیون دلار تامین ارز برای نیاز‌های وارداتی داشته است که از این میزان ۴۲ میلیارد و ۹۶۲ میلیون دلار مربوط به کالا‌های تجاری و بازرگانی است که از این پس باید به بازار ارز تجاری منتقل شوند. یعنی حجم اصلی تأمین ارز واردات از فردا به بازار ارز تجاری منتقل می‌شود.
بازار ارز تجاری با شاخص نرخ توافقی یکی از جدیدترین ابزار‌ها و مکانیسم‌های بانک مرکزی ایران برای کنترل و سامان‌دهی بازار ارز است. با توجه به شرایط اقتصادی و نوسانات شدید نرخ ارز در سال‌های اخیر، بانک مرکزی تصمیم به راه‌اندازی سامانه‌ای جدید برای تعیین نرخ ارز گرفت که در آن نرخ ارز بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا و به‌صورت شناور تعیین می‌شود.
در بازار ارز توافقی، نرخ ارز به‌صورت شناور از طریق توافق مستقیم میان خریداران و فروشندگان تعیین می‌شود. این سیستم برخلاف سایر بازارها، مانند نیما، هیچ‌گونه نرخ ثابت یا دستوری ندارد و نرخ به‌طور طبیعی بر اساس تقاضا و عرضه تغییر می‌کند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ارز توافقی، شفافیت است. این سیستم بر اساس عرضه و تقاضا کار می‌کند و به‌طور طبیعی، تمامی تغییرات نرخ ارز در بستر این سیستم به‌صورت شفاف به اطلاع عمومی می‌رسد. فعالان اقتصادی به‌راحتی می‌توانند نرخ ارز را از طریق این سیستم مشاهده کرده و معاملات خود را بر این اساس تنظیم کنند.
بانک مرکزی ایران در این بازار به‌عنوان ناظر و تنظیم‌کننده عمل می‌کند. در صورت بروز نوسانات شدید یا عدم تعادل در عرضه و تقاضا، بانک مرکزی با عرضه ارز در بازار، سعی در پایداری نرخ ارز و جلوگیری از نوسانات غیرضروری می‌کند. این روش کمک می‌کند تا نرخ ارز تحت کنترل باقی بماند و به اقتصاد کشور آسیب وارد نشود.
در سیستم‌های قبلی مانند سامانه نیما، بانک مرکزی برای تعیین نرخ ارز دخالت مستقیم داشت. اما در ارز توافقی، نرخ ارز تنها بر اساس توافق میان خریداران و فروشندگان و با توجه به وضعیت واقعی عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. این تفاوت باعث می‌شود تا نرخ‌ها به‌صورت شناور و طبیعی تغییر کنند و شفافیت بیشتری برای تمامی فعالان اقتصادی ایجاد شود.
نقش ارز توافقی در بازار آزاد
در بازار ارز توافقی، قیمت‌ها به‌طور آزاد و بدون مداخله مستقیم از سوی بانک مرکزی تعیین می‌شود. این سیستم بر خلاف بازار آزاد، به‌طور مداوم و روزانه به‌روزرسانی می‌شود و به‌این‌ترتیب، بازار ارز تحت کنترل و مدیریت صحیحی قرار دارد.
یکی از اهداف اصلی بانک مرکزی از راه‌اندازی بازار ارز توافقی، افزایش شفافیت در بازار ارز است. در این سامانه، تمامی معاملات به‌صورت شفاف و با توافق میان خریداران و فروشندگان انجام می‌شود و نرخ‌ها به‌صورت مستقیم و بدون واسطه به بازار عرضه می‌شود. این امر به کاهش رانت و فساد در بازار ارز کمک می‌کند.
کارشناسان معتقدند: در شرایطی که نرخ ارز در بازار آزاد تحت تأثیر عوامل مختلف نوسان می‌کند، ارز توافقی به‌عنوان یک مکانیزم کنترل‌شده کمک می‌کند تا نوسانات کمتری در نرخ ارز مشاهده شود. بانک مرکزی به‌عنوان ناظر می‌تواند در مواقع ضروری ارز به بازار عرضه کند تا تعادل برقرار بماند.
این سامانه برای صادرکنندگان، واردکنندگان، و سایر فعالان اقتصادی طراحی شده است تا بتوانند به‌راحتی ارز مورد نیاز خود را با قیمت مناسب تهیه کنند. در بازار ارز توافقی، هیچ‌گونه محدودیتی در عرضه ارز وجود ندارد و تمامی افراد و شرکت‌ها می‌توانند به‌طور آزادانه ارز مورد نظر خود را خرید و فروش کنند.
فعالان اقتصادی که در زمینه‌های صادرات، واردات یا سایر کسب‌وکار‌های بین‌المللی فعالیت می‌کنند، به‌راحتی می‌توانند با استفاده از ارز توافقی معاملات خود را انجام دهند و نرخ ارز را با توجه به نیاز خود در همان روز تعیین کنند.
آینده ارز توافقی در ایران/ جایگزینی با سامانه نیما
بانک مرکزی ایران در برنامه‌ای بلندمدت قصد دارد تا با انتقال معاملات ارزی از سامانه نیما به بازار ارز توافقی، ساختار جدیدی را برای مدیریت بازار ارز ایجاد کند. با این تغییرات، ارزیابی و قیمت‌گذاری ارز از طریق سیستم‌های آزادتر و منعطف‌تر انجام خواهد شد. این سیستم نه‌تنها شفافیت را افزایش می‌دهد بلکه می‌تواند به تقویت اقتصاد کشور کمک کند.
با توجه به چالش‌های موجود در بازار ارز ایران، ارز توافقی می‌تواند تحولی مثبت در این بازار ایجاد کند. این سیستم با ایجاد شفافیت، کاهش نوسانات و تسهیل دسترسی به ارز، به فعالان اقتصادی این امکان را می‌دهد که با دید بازتری وارد معاملات ارزی شوند. از این رو، ارز توافقی یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای تقویت اقتصاد داخلی و بهبود وضعیت ارزی کشور است.
دولتی‌ها در توجیه سیاست جدید ارزی می‌گویند: یکی از اهداف اصلی این تغییر، کاهش اختلاف قیمت بین بازار رسمی ارز و بازار آزاد است. در حال حاضر، بازار نیما به عنوان یک بازار نیمه‌رسمی شناخته می‌شود که تفاوت قیمت چشمگیری با بازار آزاد ارز دارد. انتقال معاملات ارز به بازار تجاری می‌تواند به کاهش فاصله بین این دو بازار کمک کرده و وضعیت ثبات‌تری در نرخ ارز ایجاد کند.
همچنین، این اقدام می‌تواند به تجار و واردکنندگان کمک کند که به راحتی به ارز مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند، چرا که بازار تجاری معمولاً از نقدینگی و فعالیت بیشتری نسبت به بازار‌های دیگر برخوردار است. از سوی دیگر، تسهیل در دسترسی به ارز می‌تواند موجب کاهش فشار به بخش‌های اقتصادی مختلف شود.
انتقال بازار ارز نیما به بازار تجاری از ابتدای بهمن ماه، می‌تواند گامی مهم در راستای افزایش شفافیت و ایجاد تعادل در بازار ارز باشد. با این حال، موفقیت این سیاست بستگی به چگونگی اجرای آن و واکنش بازار به تغییرات جدید خواهد داشت. در این راستا، نظارت دقیق و سیاست‌های مناسب بانک مرکزی می‌تواند به تسهیل فرآیند و حفظ ثبات اقتصادی کمک کند.
